آگاه: 

إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ وَإِیتَاءِ ذِی الْقُرْبَیٰ وَیَنْهَیٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْکَرِ وَالْبَغْیِ ۚ یَعِظُکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ
سوره نحل، آیه ۹۰
به‌راستی خدا به عدالت، احسان و بخشش به خویشاوندان فرمان می‌دهد و از فحشا و منکر و ستمگری نهی می‌کند. شما را اندرز می‌دهد تا متذکّر [این حقیقت] شوید [که فرمان‌های الهی، ضامن سعادت دنیا و آخرت شماست.]

نکته‌ها
این آیه منشور جهانی اسلام است که امام باقر(ع) آن را در خطبه‌های نمازجمعه می‌خواندند و به گفته فیض کاشانی در تفسیر صافی؛ اگر در قرآن همین یک آیه بود، کافی بود که بگوییم: قرآن، «تبیان کل شیء» است، اوامر و نواهی این آیه در همه ادیان بوده و هرگز نسخ نشده است. ولید بن مغیره، چنان جذب این آیه شد که گفت: شیرینی، زیبایی، محتوای آن، چنان است که نمی‌تواند کلام بشر باشد. عثمان بن مظعون می‌گوید با شنیدن این آیه، اسلام به عمق جانم نفوذ کرد و به دلم نشست.
«عدل» درباره چیزی است که تساوی آن با بصیرت درک شود و «عدل» درمورد چیزی است که تساوی آن با حس درک شود. «عدل» مساوات در جزاست ولی «احسان» زیاد کردن پاداش است.
«عدل» دوری از افراط و تفریط است که هم در عقاید مطرح است و هم در رفتار شخصی و جامعه و سفارش این آیه هم به فرد است و هم به حکومت‌ها.
«عدل» در نظام آفرینش، رمز پایداری آن است. «بالعدل قامت السماوات و الارض» و در نظام تشریع سرلوحه دعوت همه انبیاست. «احسان» کلمه مبارکی است که شامل خدمات مالی، فکری، فرهنگی، عاطفی، می‌شود. و «فحشا» به گناهی گفته می‌شود که بزرگ و رسوا باشد و «منکر» به کاری گویند که عقل و فطرت و شرع آن را انکار کند.
به گفته تفسیر فی ظلال، هرگاه طاغوت‌ها با تبلیغات فاسد، زشتی گناه را در دیده مردم اندک و حساسیت مردم را نسبت‌به گناه کم کنند، ملاک معروف و منکر، شرع خواهد بود.

پیام‌ها
۱- آیا خداوندی که انسان‌ها را به عدل و احسان دعوت می‌کند، می‌شود که خود عادل نباشد! «إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ»
۲- عدل و احسان در کنار هم جاذبه دارد، وگرنه مقررات خشک، دل‌ها را التیام نمی‌دهد. «یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ» (عدل، مقدار واجب و احسان، مقدار مستحب است)
۳- اولین آمر به معروف و ناهی از منکر، خود خداوند است. إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ … وَ یَنْهی
۴- در احسان، رسیدگی به بستگان و صله‌رحم اولویّت دارد. «الْإِحْسانِ وَ إِیتاءِ ذِی الْقُرْبی»
۵- امربه‌معروف، بر نهی‌ازمنکر مقدّم است و عدل، بر احسان. یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ … وَ یَنْهی
۶- امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر باید در فضای صفا و محبت و در قالب موعظه و خیرخواهی باشد. یَأْمُرُ… یَنْهی… یَعِظُکُمْ
۷- آمرین به معروف نباید از مردم انتظار پذیرش صددرصد داشته باشند. «لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ»
۸- مردم فطرتا به عدل و احسان گرایش دارند و از فحشا و منکر متنفرند، لیکن وسوسه‌ها و غرایز موجب غفلت او هستند که باید با تذکر آنان را متذکر کرد. «لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ»
۹- در نهی‌ازمنکر باید ابتدا گناهان رسوا را جلوگیری کرد، همان‌گونه که در امربه‌معروف باید ابتدا به واجبات سفارش کرد. یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ... یَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ
۱۰- سفارش به عدل و نهی از فحشا، سنّت ابدی خداوند است. یَأْمُرُ... یَنْهی…

اهل عدالت و انصاف باشیم
مدیر ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد چهارمحال‌وبختیاری گفت: انسان وقتی اهل حق و عدالت باشد انصاف نیز خواهد داشت و به احسان نیز روی می‌آورد.حجت‌الاسلام محمدابراهیم حجت‌پناه با پرداختن به تبیین آیه «إِنَّ اللَّهَ یَأمُرُ بِالعَدلِ وَالإِحسانِ وَإیتاءِ ذِی القُربی» (نحل/۹۰)، اظهار کرد: مقدمات و نیز آیات بعدی این آیه قابل‌توجه و تامل است و خداوند متعال این دستور عمیق و اساسی مبنی بر عدل و احسان را در این سوره جانمایی کرده است.مدیر ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد چهارمحال و بختیاری با استناد به کلام امیرالمؤمنین(ع) در خطبه۲۱۶ نهج‌البلاغه، ادامه داد: ایشان فرمودند «الحقُّ أوْسَعُ الأشیاءِ فیالتَّواصُفِ، وأضْیَقُها فی التَّناصُفِ» یعنی حق و عدالت در وصف‌کردن وسیع‌ترین و در محدودترین در موقع عمل است.حجت‌پناه با اشاره به امر الهی مبنی بر عدالت‌ورزی، افزود: انسان وقتی اهل حق و عدالت باشد انصاف نیز خواهد داشت و به احسان نیز روی می‌آورد. نمی‌شود با قانون خشک و بی‌روح به برقراری عدالت پرداخت بلکه باید احسان چاشنی آن شود. اگر جامعه یا گروه و جمع یا فردی را دوست نداشته باشیم، نمی‌توانیم نسبت‌به او عدالت را برقرار کنیم.

پیوند عدل و احسان
این مدرس حوزه و دانشگاه در چهارمحال و بختیاری با تاکید بر اینکه عدالت را نمی‌توان بدون جاری‌ساختن احسان برقرار کرد، افزود: یک مثال ملموسش این است که در احکام داریم در زمان وضوگرفتن می‌توان آب را کمی بالاتر از آرنج ریخت یعنی عدل در اینجا ریختن آب از آرنج تا نوک انگشتان است اما احسان آن احتیاطی است که آب را کمی بالاتر از آرنج بریزیم.حجت‌پناه بر جاری‌شدن عدالت در جامعه تاکید کرد و ادامه داد: اگر بخواهیم عدالت را برقرار کنیم باید قدری احتیاط در برخوردها، معادلات و مراودات در نظر بگیریم. زن و مرد حقوقی دارند که اگر رعایت شود عین عدل است اما برای برقراری عدالت و عمل به عدل باید عشق و محبت، مودت و رحمت نیز اجرایی شود تا این حقوق استیفا شود. عدالت با کمک احسان اجرایی می‌شود و محل اجرای عدالت، «وَإیتاءِ ذِی القُربی» است.وی با گرامیداشت یاد و خاطره شهید مجید شهریاری، بیان کرد: این شهید والامقام چندین روز را در نیروگاه اصفهان بود که پروژه غنی‌سازی را به نتیجه رساند و وقتی مقاله آن را منتشر کرد تعداد زیادی از اساتید فیزیک و فیزیکدانان بیانیه دادند مبنی بر اینکه این مقاله کذب است.حجت‌پناه با تصریح اینکه شهید شهریاری یک شخص مهم در زندگی خود داشت، افزود: این شخص مهم، مادر شهید بود که هر زمان از شبانه‌روز با پسرش تماس می‌گرفت پاسخ او را می‌داد و با لهجه زیبای آذری شروع به صحبت می‌کرد. مادر می‌دانست که فرزندش در هر موقعیتی او را به تمام کارهایش ترجیح می‌دهد و توجه ویژه‌ای هم به کار درمانی مادر داشت.وی تاکید کرد: اگر می‌خواهیم به عدالت در وسعت جامعه دست یابیم، از همین کارهای به ظاهر کوچک اما مهم شروع می‌شود؛ بخشش به خویشاوندان است که با ضمیمه احسان، جامعه را به عدالت می‌رساند.