آگاه: سیدمرتضی آوینی ۲۰ مهر ۱۳۲۶ در شهر ری به دنیا آمد. سال‌های تحصیل خود را در خمین، زنجان و کرمان گذراند و خدمت‌سربازی خود را در نیروی هوایی به پایان رساند و در سال ۱۳۴۴ وارد دانشکده هنرهای زیبایی شد.
وی در دوران دانشجویی نسبت به مسائل روز و مسائل هنر پی‌گیر بود و بسیار تلاش می‌کرد که هر مسئله‌ای را در این ارتباط خودش دریافت کند. شهید آوینی در معماری و ادبیات به‌دنبال معنای واقعی هنر بود و در عین‌حال که دانشجوی هنر بود به فلسفه و ادبیات نیز علاقه فراوانی داشت. به گفته بسیاری از هم‌دوره‌هایش ازجمله عطاءالله امیدوار هنرمند برجسته کشورمان، آوینی دارای نبوغ ویژه‌ای در فلسفه ادبیات بود. شهید آوینی به نقاشی و شعر نیز گرایش کم‌نظیری داشت و البته هم نقاشی می‌کرد و هم شعر می‌سرود.
در سال ۵۷ پس از بازگشت امام خمینی (ره) از تبعید و پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ایران به فرمایشات رهبرکبیر انقلاب به دقت گوش می‌داد. پس از انقلاب‌اسلامی، مرتضی آوینی به آرمان‌های امام (ره) و انقلاب به‌شدت گره خورد و راه حقیقی را یافت. شهید آوینی در سال ۱۳۵۸ وارد جهاد سازندگی شد و پس از زمان کوتاهی به فیلمسازی روی آورد.
آوینی روز بیستم فروردین ۱۳۷۲ در منطقه فکه درحال بررسی لوکیشن فیلم مستند شهری در آسمان، به‌همراه محمد سعید یزدان‌پرست با مین برخورد کرد و بر اثر اصابت ترکش مین باقی‌مانده از جنگ ایران و عراق به شهادت رسید. یکی از خاطرات جالب به‌یادمانده از آوینی در ساعات پایانی عمرش این است که شهید مرتضی آوینی همیشه از دوربین فراری بود؛ اما در سفر آخری که به فکه رفت در پاسخ به درخواست عکاسی که می‌خواست از وی عکس بگیرد، گفت: «باشد. مسأله‌ای نیست، به شرطی که عکس حجله‌ای بگیری.»

سوزاندن نوشته‌ها پس از پیداکردن یک «خود جدید»
شهید مرتضی آوینی به تعبیر خودش از یک راه آزموده سخن گفته است: «تصور نکنید که من با زندگی به سبک و سیاق متظاهران به روشنفکری ناآشنا هستم. خیر. من از یک راه طی‌شده با شما حرف می‌زنم. من هم سال‌های سال در یکی از دانشکده‌های هنری درس خوانده‌ام، به شب‌های شعر و گالری‌های نقاشی رفته‌ام. موسیقی کلاسیک گوش داده‌ام، ساعت‌ها از وقتم را به مباحثات بیهوده درباره چیزهایی که نمی‌دانسته‌ام، گذرانده‌ام. من هم سال‌ها با جلوه‌فروشی و تظاهر به دانایی بسیار زیسته‌ام، ریش پرفسوری و سبیل نیچه‌ای گذاشته‌ام... اما بعد خوشبختانه زندگی مرا به راهی کشانده است که ناچار شده‌ام رودربایستی را نخست با خودم و سپس با دیگران کنار بگذارم.»
تحول مرتضی آوینی در ادامه سبب شد که وی «خود» را کنار بگذارد، مرتضی آوینی در این رابطه چنین گفته است: «با شروع انقلاب، حقیر تمام نوشته‌های خویش را (اعم از تراوشات فلسفی، داستان‌های کوتاه، اشعار و...) در چند گونی ریختم و سوزاندم و تصمیم گرفتم که دیگر چیزی که حدیث نفس باشد ننویسم و دیگر از خودم سخنی به میان نیاورم... اگر انسان خود را در خدا فانی کند، آنگاه این خداست که در آثار ما جلوه‌گر می‌شود.»
خانواده دوستی، اهمیت به نماز اول وقت، شجاعت، ساده زیستی، خوشرویی، تواضع و علاقه به مطالعه از جمله ویژگی‌های شخصیتی این روزنامه‌نگار مجاهد است به‌طوری که بنا به گفته دوستان و آشنایان او، شهید آوینی تا یک ساعت قبل از خطبه ازدواجش نیز مشغول مطالعه بود. پس از شهادت سید مرتضی آوینی، مستندها و فیلم‌های مختلفی درباره او ساخته شد که اغلب آنها مورد نقد خانواده این شهید و کسانی که او را از نزدیک می‌شناختند، قرار گرفت.