آگاه: دولت چهاردهم نخستین شارژ کالابرگ الکترونیک را اسفند ۱۴۰۳ برای هفت دهک درآمدی شارژ کرد. پس از وقفه‌ای تقریبا یک ساله که نیمی از این مقطع زمانی مربوط به دولت سیزدهم است، دولت پزشکیان تصمیم گرفت با توجه به انتقادهایی که از عدم توجه دولت به معیشت مردم می‌شد، پرداخت یارانه غیرنقدی را آغاز کند.
مقدار شارژ کالابرگ برای خانوار درآمدی دهک‌های اول تا سوم به اضافه خانواده‌های حمایتی (خانواده‌هایی که دارای یک عضو معلول هستند) در چهار مرحله مبلغ ۵۰۰ هزار تومان در نظر گرفته شد. این مبلغ برای خانوارهای درآمدی دهک‌های چهارم تا هفتم ۳۵۰ هزار تومان است. سرپرست خانوار می‌توانست با این مبلغ، ۱۱ قلم کالای اساسی شامل شیر کم‌چرب، ماست کم‌چرب، پنیر سفید، گوشت سفید، گوشت قرمز، تخم‌مرغ، روغن مایع، ماکارونی، قند و شکر، برنج و حبوبات خریداری کند. البته در مرحله چهارم و از مهر ۱۴۰۴ تنوع گوشتی کالابرگ بیشتر شد و چهار قلم بوقلمون، بلدرچین، ماهی و میگو نیز به ۱۱ قلم پیشین افزوده شد. استقبال مردم از اقلام موجود در طرح کالابرگ نشان می‌دهد کالاهایی مانند ماکارونی، شیر و پنیر خریدار چندانی نداشته و مردم بیشتر متمایل به خرید محصولات ضروری با قیمت بالا مثل حبوبات، برنج و روغن هستند؛ سپس در این درجه‌بندی گوشت قرمز و گوشت مرغ قرار دارد. لبنیات هم در مصرف روزانه مردم به حداقل رسیده و در برخی خانواده‌ها حذف شده است. 

مبلغ شارژ مرحله پنجم چقدر است؟
دیروز ۱۵ آذر ۱۴۰۴ پنجمین مرحله شارژ کالابرگ در دولت چهاردهم انجام شد. در فاز نخست این شارژ فقط برای خانوارهای درآمدی دهک اول تا سوم به اضافه خانوارهای حمایتی و دارای عضوی معلول است. بنا بر اعلام وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مبلغ شارژ ۱۲۰ هزار تومان افزایش یافته و افراد می‌توانند با ۶۲۰ هزار تومان به ازای هر نفر، ۱۱ قلم شیر و لبنیات، گوشت مرغ، گوشت قرمز، تخم‌مرغ، حبوبات، برنج، ماکارونی، روغن، قند و شکر خریداری کنند. بوقلمون با هر کیلوگرم ۲۷۰ هزار تومان، ماهی قزل‌آلا ۳۵۰ هزار تومان و میگو بین ۷۰۰ تا یک میلیون تومان گویا دوباره از اقلام افزوده شده به کالابرگ الکترونیک حذف شده است. البته طبیعی است، شهروندان با توجه به شارژ این مبلغ که معمولا به طور میانگین هر ۴۵ روز شارژ انجام می‌شود گوشت مرغ و برنج را به گوشت بوقلمون، ماهی و میگو ترجیح دهند.

افزایش شارژ؛ کلاهی گشاد
این افزایش مبلغ شارژ کالابرگ مرحله پنجم نه برای تقویت قدرت خرید مردم که با توجه به حذف ارز ۲۸۵۰۰ تومانی از کالاهای اساسی مثل گوشت و برنج انجام شده است.
کسری بودجه دولت سبب شده تا در ادامه جراحی اقتصادی دولت سیزدهم که حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی را از نهاده‌های دامی حذف و جهش قیمتی گوشت قرمز را در سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ برای مصرف‌کننده رقم زد، این بار دولت چهاردهم مبادرت به حذف ارز ۲۸۵۰۰ تومانی از کالاهای اساسی کند. بنا به گفته مسئولان بانک مرکزی تا پایان سال کالاهای اساسی مشمول ارز ۲۸۵۰۰ تومانی خواهند بود؛ اما در عمل این اقلام یکی‌یکی در حال حذف از جدول ارز ترجیحی هستند.
در حالی که امین دلیری یکی از تحلیلگران مسائل اقتصادی نسبت به این عملکرد دولت انتقاد کرده و طی نامه‌ای سرگشاده به رئیس‌جمهور نسبت به برخی تغییرات ارزی و پیامدهای ناشی از آن هشدار داده است این رویه در حال ادامه است. در همین راستا واردکنندگان برنج اعلام می‌کنند از بهمن ۱۴۰۳ تا کنون ارز مورد نیازشان را دریافت نکرده‌اند در حالی که آنها محصولات را وارد و عرضه کرده‌اند. این محصولات طی ۱۰ ماه اخیر به مصرف رسیده اما هنوز ارز آن پرداخت نشده است. همچنین هانی تحویل‌زاده، رئیس انجمن صنفی تولیدکنندگان شیر خشک کودک هم می‌گوید از ۲۵۰ میلیون دلار ارز مورد نیاز این محصول استراتژیک کشور فقط ۳۷ میلیون دلار پرداخت شده است. از سوی دیگر وزیر جهاد کشاورزی سه‌شنبه ۶ آبان ۱۴۰۴ در پاسخگویی به نمایندگان خانه ملت درباره بحران در بازار نهاده‌های دامی و افزایش قیمت فرآورده‌های پروتئین حیوانی و البته لبنیات اعلام کرد، مطالبات امسال با توجه به معوقات سال‌های قبل تامین‌کنندگان نهاده‌های دامی به رقم ۶ میلیارد دلار رسیده است (تا تاریخ مذکور) و با توجه به سهمیه ارزی و نیز نو و کهنه کردن معوقات سال‌های قبل، پرداخت‌ها با تاخیر انجام شده است.
همین موضوع باعث شد تا با شیوع تب برفکی دام‌های بسیاری مبتلا شوند و خسارت‌های زیادی به دامداری‌های کشور وارد شود. شیوع تب برفکی بهانه‌ای دیگر برای آشفتگی بازار لبنیات شد. شیر خام با نرخ مصوب ۲۳ هزار تومان در مرداد، با کاهش تولید مواجه شده و به بالای ۴۰ هزار تومان رسیده است. این امر باز هم ابزاری در دست تولیدکنندگان لبنی برای افزایش روزانه قیمت محصولات بود و است.
کمبود نهاده باعث شد تا پس از حدود سه سال آرامش در بازار تخم‌مرغ و ثبات نسبی قیمت‌ها (بین ۷۰ تا ۱۳۰ هزار تومان تا فروردین ۱۴۰۴ و ۱۸۰ هزار تومان تا شهریور ۱۴۰۴) در نیمه دوم سال با اعلام قیمت مصوب در مهر ماه (هر کیلوگرم تخم‌مرغ برای مصرف‌کننده ۹۲ هزار تومان)، هر شانه دو کیلوگرمی تخم‌مرغ که پیش از نرخ مصوب در اوج قیمت، ۱۸۰ هزار تومان بود امروز در آذر ماه در کمتر از سه ماه به بیش از ۲۵۰ هزار تومان برسد.

کالاهای اساسی و سناریوی حذف ارز ترجیحی
جهش قیمت این ۱۱ قلم به مرور تمایل خرید افراد را از کالاهای گران‌تر به کالاهای ارزان‌تر کالابرگ می‌راند و کالاهایی مثل گوشت قرمز و برنج ایرانی شاید به ندرت در سفره شهروندان دیده شود. حذف ارز ترجیحی ۲۸۵۰۰ تومانی با نرخ تورم نزدیک ۵۰ درصدی، مشخص نیست چه سرنوشتی را برای سلامت جامعه رقم بزند. امروز صحبت از رفاه نیست و سخن از زنده ماندن در کشوری ثروتمند است که سومین کشور جهان به لحاظ ذخایر نفتی و دومین کشور به لحاظ ذخایر گازی است. در چنین کشوری، مردم با ناترازی برق، آب، گاز، آلودگی هوا، فرونشست زمین و… روبه‌رو هستند و عدم مدیریت درست سبب شده تا نسبت به کشورهای همسایه که در حال رشد هستند بر سر تعلق گرفتن یارانه حداقلی که حتی نرخ یک کیلوگرم گوشت قرمز، سه برابر آن است بین مسئولان کشوری چانه‌زنی شود.

تنوع یارانه‌ای که زورش به غول بازار نمی‌رسد
در حال حاضر دولت سعی دارد سایه سنگین سوءتغذیه را از کودکان زیر پنج سال و مادران باردار و دارای فرزند زیر دو سال در دهک‌های درآمدی اول تا سوم بردارد. وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرده حساب مشمولان مرحله اول «طرح یسنا» در دولت چهاردهم (البته طرح از دولت سیزدهم کلید خورد) شامل سرپرستان خانوار سه دهک اول درآمدی دارای مادر باردار و فرزند شیرخوار (زیر دو سال) از ۱۰ آذر ۱۴۰۴ شارژ شده است.
بر اساس اعلام وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، اعتبار مورد نظر برای تامین سبد غذایی از ۱۶ قلم کالای اساسی که شامل لبنیات، حبوبات، پروتئین، چربی، میوه و سبزیجات می‌شود، به اضافه خرید پوشک بچه است؛ البته قیمت پوشک اجازه خرید سایر اقلام را به خانواده‌ها نخواهد داد. این مبلغ شارژ برای خانوار مشمول سه دهک اول درآمدی ۶۵۰ هزار تومان به ازای هر نفر است.
خانواده‌های مشمول طرح با ارسال پیامک، از شارژ این یارانه غیرنقدی آگاه می‌شوند. در ادامه سرپرستان خانوار می‌توانند با مراجعه به فروشگاه‌های طرف قرارداد طرح کالابرگ الکترونیکی، خرید خود را انجام دهند. همچنین بر اساس گزارش مدیرکل دفتر امور حمایتی و توانمندسازی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی طرح حمایت غذایی کودکان پنج تا ۵۹ ماهه مبتلا به سوءتغذیه از آذر ماه از سر گرفته شده و این طرح ملی با همکاری مشترک وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان برنامه و بودجه کشور در حال اجراست. به گفته زهرا قیومی، کودکان بلافاصله پس از تولد کارت بهداشت دریافت می‌کنند و شاخص‌های رشد آنها (قد، وزن و BMI) به طور منظم از سوی مرکزهای بهداشت شهری و خانه‌های بهداشت روستایی پایش شده و اطلاعات پایش‌شده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی (معاونت رفاه و امور اقتصادی) ارسال و پس از وسع‌سنجی (دهک‌بندی درآمدی)، کودکان دارای اختلال رشد در دهک‌های درآمدی یک تا هفت تحت پوشش حمایتی قرار می‌گیرند. این طرح از سال ۱۴۰۲ با پوشش ۱۳۶ هزار کودک در ۱۳۱ هزار خانوار آغاز شد. در ابتدا به ازای هر کودک دارای سوءتغذیه در دهک‌های اول تا پنجم مبلغ یک میلیون تومان و کودکان دهک‌های ششم و هفتم مبلغ ۶۰۰ هزار تومان اعتبار بر اساس سبد غذایی ۱۶ قلمی تایید شده وزارت بهداشت، اختصاص یافت. به گفته قیومی سال ۱۴۰۳ نیز ۱۳۴ هزار کودک در ۱۳۰ هزار خانوار تحت پوشش قرار گرفتند که دهک‌های اول تا پنجم یک میلیون و ۱۰۰ هزار تومان و دهک‌های ششم و هفتم، ۶۶۰ هزار تومان اعتبار دریافت کردند. مدیرکل دفتر امور حمایتی وزارت رفاه از افزایش ۱۰۰ درصدی پوشش کودکان مشمول در سال ۱۴۰۴ خبر داد و تاکید کرد که اعتبار سبد غذایی کودکان با ۲۰ درصد افزایش به یک میلیون و ۳۰۰ هزار تومان خواهد رسید. خانوارهای شناسایی شده توسط وزارت بهداشت به وزارت رفاه معرفی شده‌اند و از ابتدای آذر ۱۴۰۴ می‌توانند با مراجعه به فروشگاه‌های طرف قرارداد شبکه ملی اعتبار (کالابرگ الکترونیکی)، اقلام غذایی مورد نیاز کودکان خود را به شکل رایگان تهیه کنند.

طرح کاهش اقلام کالابرگ
حذف ارز ترجیحی از برخی کالاهای اساسی، مسئولان دولتی را بر آن داشت تا تغییری در اقلام کالابرگ بدهند. صحبت این بود برخی اقلام حذف شوند اما گویا با اعلام دوباره خرید ۱۱ قلم در شارژ مرحله پنجم کالابرگ، این طرح هنوز نهایی نشده است. البته مبلغ لحاظ شده، شهروندان را در خرید اقلام محدود می‌کند و شاید نیازی نباشد مدیران دولتی زمانی دوچندان برای تصمیم‌گیری برای کاهش این کالاها صرف کنند. این ۱۱ قلم در دولت سیزدهم از سوی انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی کشور برای پرداخت یارانه غیرنقدی انتخاب شده بود تا کالری مورد نیاز روزانه افراد تامین شود.

کالابرگ خانوارهای چهارم تا هفتم شارژ می‌شود؟
شاید یکی از پرسش‌های شهروندان با شارژ کالابرگ دهک‌های درآمدی اول تا سوم، این باشد که کالابرگ سایر خانوارهای باقی مانده در لیست یارانه بگیران دولت نیز شارژ می‌شود؟
بنا به گفته وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در ابتدای سال، دولت بنا دارد یارانه غیرنقدی هفت دهک پایین درآمدی را برای سال ۱۴۰۴ ادامه دهد. اما تحقق این وعده منوط به تامین اعتبار، با حذف خانوار بیشتر از لیست یارانه بگیران نقدی دولت است. بنا است یارانه ۳۰۰ هزار تومانی خانوارهای متوسط جامعه ماهانه حذف و این مبلغ برای خانوارهای فقیر لحاظ شود. در واقع دولت با وصله و پینه قرار است به هر طریقی شده این طرح را ادامه دهد. حال باید منتظر بود و دید کالابرگ خانوار دهک‌های درآمدی چهارم تا هفتم نیز شارژ می‌شود؟ آیا در صورت شارژ مبلغ ۳۵۰ هزار تومانی آن نیز همچون دهک‌های اول تا سوم افزایش خواهد یافت؟