آگاه: یکی از آفتهای تولید فلهای و زیاد شدن یک محصول هنری، مبتذل شدن آن است. اینکه یک اثر نمایشی حاوی شوخی و طنز باشد اصلا اتفاق بدی نیست به شرطی که حرمت مخاطب نگه داشته شود و سعی نشود که مخاطب را به هرقیمتی که شده، بخنداند.
همیشه پای پول در میان است
متاسفانه در سالهای اخیر، برخی کارگردانان از دو ابزار شوخی جنسی و زنپوش کردن مردان برای خنداندن مخاطب خود استفاده میکنند. ابزارهایی که آنقدر زیاد شدند که حتی گاهی خندهدار هم نیستند.
قطبالدین صادقی، کارگردان باسابقه تئاتر و مدرس دانشگاه در خصوص وضعیت فعلی تئاتر گفت: این روزها به هر کدام از سالنهای تئاتر که سر بزنید، آثاری را میبینید که آتراکسیون هستند؛ یعنی پر از رقص و آواز و شوخیهای عمدتا جنسی و فقط برای اینکه تماشاگر بخندد؛ آن تماشاگری که از قشر پولدار و نوکیسهای است که منتقد نیست بلکه شرایط موجود به سود اوست و به او امکانات و رفاه و مقام داده است. در نتیجه این تماشاگر میآید و سطح تفنن و سرگرمکنندگی تئاتر را تقویت میکند. درواقع هم تولیدکنندگان تئاتر ما برای اینکه پول دربیاورند به فکر تفنن هستند و هم افراد مرفه جامعه دنبال سرگرمشدن هستند و در نتیجه کارگر و مشکلات او هیچ جایی در تئاتر امروز ما ندارد. یعنی مخاطب ندارند چون مردم حوصله این مسائل را ندارند. وی افزود: تنها چیزی که امروز رونق دارد آثار خندهدار، ملودرامهای سطحی و وقایع خانوادگی است. کشمکشها را در درام از بعد ایدئولوژی خارج کردند و فقط سرگرم میکنند و هرقدر بیمحتواتر بهتر. پرچمدار اینها هم تلویزیون است. در تمام دنیا کار تلویزیون عوامپروری و عوامزدگی است. فرهنگ را تا حد یک سرگرمی دمدست و دورهمیهای مزخرف و حرفهای بیسروته و گفتوگوهای بیخاصیت که ذرهای نه به دانش شما اضافه میکند و نه عواطفتان را گسترش میدهد و نه آگاهی ایجاد میکند، تقلیل داده. تنها هدف این برنامههای بیخاصیت و سرگرمکننده وقتکشی است که اینها کتاب نخوانند و مسائل جدی را دنبال نکنند.
ورود افراد بیسواد و سودجو
کوروش ساسانیان، نویسنده و کارگردان تئاتر درباره موضوع استفاده از کلاهگیس و شوخیهای جنسی گفت: استفاده از کلاهگیس برای بانوان و شوخیهای زننده جنسی این اواخر در تئاتر بیشتر شده و از این ماجرا در تئاتر استفاده نمیشود، بلکه سوءاستفاده میشود. این موارد را در تئاتر وارد کردند و در حال سوءاستفاده از آن هستند به طوری که تاثیرات منفی بر بدنه تئاتر دارد و باعث شده که به تئاترهای شریفی که به هر قیمتی حاضر به جذب مخاطب نیستند، آسیب برساند.
کارگردان تئاتر «لطفا با مرگ من موافقت کنید!» افزود: کلاهگیس برای بانوان و موارد دیگر در عالم نمایش ابزارهایی هستند که میتوانند برای بهتر شدن نمایش استفاده شوند، اما در تئاتر کنونی ما از این موارد سوءاستفاده میشود. شوخیهای جنسی زننده در عالم نمایش یک فضا و سبک است که در کشور ما ممنوع است چون با فرهنگ ما همخوانی ندارد اما متاسفانه در این میان، کسانی وجود دارند که از این ماجرا سوءاستفاده میکنند؛ در حقیقت آنها آدمهای بیسواد و سودجویی هستند که وارد تئاتر شدهاند که به هر نحوی میخواهند مخاطبان را جذب کنند. البته در برخی از تئاترهایی که جزو بدنه تئاتر نیستند، این مورد وجود دارد و فقط تئاتر و اهالی شریف تئاتر را بدنام میکند.
ساسانیان با بیان اینکه برخیها از کلاهگیس برای بانوان سوءاستفاده میکنند، افزود: دغدغه تئاتر ما ورود خیل عظیم آدمهای بیسواد و افرادی که به دنبال پول هستند و تئاترهای خصوصی است که به صورت قارچ میرویند. افرادی که در تئاترهای خصوصی سرمایهگذاری میکنند به دنبال فروش بیشتر هستند و برای جذب مخاطب دست به هر کاری میزنند و از موارد نام برده سوءاستفاده میکنند. این کارگردان بیان کرد: کلاهگیس برای بانوان در مواردی که متن و نمایشنامه میطلبد لازم است، اما نه در هر جایی که از آن برای جذب مخاطب و فروش بیشتر سوءاستفاده کنیم.
شورای نظارت خواب است یا خودش را به خواب زده؟
بارها و بارها شاهد بودهایم که تئاترهای پرمخاطب که از کیفیت قابل توجهی نیز برخوردار بودند هیچگاه نتوانستند بیش از ۳۰ تا ۴۰ اجرا و در نهایت ۶۰ اجرا در سالنهای تئاتری داشته باشند و یکی از دلایل این امر نیز نبود سالنهای کافی تئاتر و تعداد بالای گروههای متقاضی اجرا ذکر شد. بارها و بارها گروههای جوان و دانشجویی تئاتر که آثاری را جسورانه و با خلاقیت تولید کردند با اصلاحیههایی از سوی شورای نظارت و ارزشیابی ادارهکل هنرهای نمایشی مواجه شدند. در کنار تئاتر حرفهای و تئاتر دانشجویی، تئاتر آزاد نیز از دیگر بخشهای تئاتر است که طی سالهای گذشته فعالیتهای مستمری داشته است.
اما جای تعجب است که در چنین شرایطی که شورای نظارت و ارزشیابی با جدیت تمام پیگیر تولید و اجرای آثار نمایشی است چگونه در سالنی در شهر تهران و در مقابل چشم مخاطبان که بخش اعظمی از آنها را خانوادهها تشکیل دادهاند، اثری در حال اجراست که جز شوخیهای رکیک جنسی در کلام و اجرا چیزی ندارد؟
کارگردانان تئاتر کشورمان باید تئاترهایی تولید کنند که هم دست روی مسائل اجتماعی بگذارد و هم جذاب باشد که البته این جذاب بودن به معنای رکاکت، ابتذال، فحشا، بیحجابی و شوخیهای جنسی نیست. ساختن یک اثر دیدنی و جذاب بدون رکاکت آنقدرها هم کار سختی نیست.
نظر شما