آگاه: همواره این موضوع را شنیده‌ایم که مردم در مناسبات و هنگام پخش نوستالژی‌ها و سریال‌های خاطرانگیز تلویزیون، بیشتر مخاطبِ این نوع سریال‌ها هستند تا آثار جدید. اما در گزارش ارزیابی سامانه۱۶۲ امور مخاطبان صداوسیما این حقیقت مطرح می‌شود مردم نسبت‌به پخش بیش‌ازحد سریال‌های قدیمی انتقاد هم دارند، اما کیفیت پایین برخی از سریال‌های جدید باعث می‌شود بخشی از مخاطبان تلویزیون ترجیح‌شان تماشای سریال‌های نوستالژی باشد، اگر سریال قوی و خوش‌ساخت برای تلویزیون ساخته شود حتما مخاطبان نیز جذب خواهند شد و به تماشای آن مجموعه خواهند نشست. همان‌طور که این اتفاق برای «سرزمین مادری» کمال تبریزی افتاد؛ سریالی که پس از ۱۰سال توقیف، ازسوی پیمان جبلی و مدیرانِ فعلی تلویزیون به آنتن شبکه سه آمد و در جریان دو فصل پخش استقبال خوبی را ازسوی مخاطبان به همراه داشت. به گونه‌ای که وقفه در رسیدن فصل سوم این سریال واکنش‌های بسیاری ازسوی مخاطبان داشت و درنهایت از شب نخست محرم به آنتن بازگشت. درعین‌حال برخی از رسانه‌ها نیز به زمان بازگشت این مجموعه نقدهایی داشتند و معتقد بودند که اکنون زمان بازگشت نبوده است اما توقعات مخاطبان و پیگیری‌های مدوام و انتقاداتشان موجب شد تا تلویزیون برای حفظ حقوق مخاطبانش پخش فصل سوم «سرزمین مادری» را از شبی اول محرم آغاز کند.
مثنوی هفتاد منی رسانه ملی
سریال «سرزمین مادری» با نام پیشین خود یعنی «سرزمین کهن» درحالی به چهارمین قسمت از فصل سوم رسیده که مسیر تولید و پخش این مجموعه تلویزیونی مثنوی هفتاد منی است که در تاریخ سریال‌سازی رسانه ملی اگر بی‌نظیر نباشد، کم‌نظیر است. توقیف سریال، اما و اگرهای فراوان هنگام پخش این سریال با یک سوءتفاهم آغاز شد که رفع این سوءتفاهم ۱۰سال طول کشید اما با همه این کش‌وقوس‌ها و وقفه‌های طولانی، پخش این سریال از صداوسیما و همزمان پلتفرم اختصاصی سازمان با استقبال مخاطبان مواجه شد تا بار دیگر مشخص شود رنگ کهنگی بر اثر هنری فاخر هرگز نخواهد نشست و با وجود یک دهه تاخیر، جذابیت تماشای یک قصه ایرانی و معاصر برای تماشاگران سینما و تلویزیون بسیار است. نکته قابل‌تامل آنجاست که به زعم بسیاری از کارشناسان و منتقدان، اگر تنها یک فصل از این مجموعه در یکی از پلتفرم‌های خصوصی اکران و پخش می‌شد، آنقدر تبلیغ و فضاسازی رسانه‌ای برای آن می‌شد که این سریال به پربیننده‌ترین مجموعه نمایشی آن پلتفرم بدل می‌شد.
غنیمتی برای صداوسیما
با این اوصاف، «سرزمین مادری» در فصل سوم همچون دو فصل گذشته توانست پربیننده‌ترین سریالِ تلویزیون از نظر مخاطبان باشد. جدیدترین نظرسنجی سامانه۱۶۲ صداوسیما در تاریخ ۸مرداد۱۴۰۳ این نکته را نشان می‌دهد که مردم «مختارنامه» می‌بینند اما به پخش بیش از حد سریال‌های قدیمی انتقاد دارند و در این میان اگر امثال «سرزمین مادری»ها روی آنتن باشد برای تماشای سریال فقط به تلویزیون مراجعه می‌کنند. حتی در جریان تماس با سامانه۱۶۲، مهم‌ترین محورهای نظرات مخاطبان درباره سریال «سرزمین مادری» شامل تشکر از محتوای جذاب و سرگرم‌کننده، درخواست اعلام زمان پخش و بازپخش و پخش منظم و انتقاد از زمان نامنظم پخش سریال بوده است. گزارش صداوسیما از تماس‌های ۱۶۲ و نظرات مخاطبان نشان می‌دهد آنها درخواست پخش سریال‌های جدید و متنوع را دارند و درعین‌حال منتقد پخش سریال‌های قدیمی و تکراری هستند. به نظر می‌رسد این سریال درحال‌حاضر و در برهوت سریال‌های رسانه ملی، یک غنیمت بزرگ برای صداوسیما به شمار می‌آید.
همچنان پرمخاطب مانند مختارنامه
سریال «مختارنامه» اثر داود میرباقری یکی از پرتکرارترین و پرمخاطب‌ترین سریال‌های دو دهه اخیر تلویزیون ایران است. این سریال ۴۰قسمتی تابه‌حال چندین‌بار به مناسبت‌های مختلف از تلویزیون ایران پخش شده است؛ البته علاوه‌بر ایران در کشورهای پاکستان، ترکیه، لبنان، عراق، سوریه، امارات‌متحده‌عربی و حتی عربستان هم به نمایش درآمده و توجه بینندگانش را هم به خود جلب کرده است. میرباقری برای تولید «مختارنامه» ۶سال زمان گذاشت و بنا بر صحبت‌های خودش در همایش «قیام تا قیام» ۲۰میلیارد هم هزینه تولید این سریال شد. نکته‌ای که وجود دارد این است که با وجود پخش‌شدن‌های مکرر این سریال از تلویزیون همچنان مخاطبان خودش را حفظ کرده و گاهی از سریال‌های جدید تلویزیون پرمخاطب‌تر هم است. میرباقری با انتخاب بازیگران مناسب برای هر کاراکتر و نوشتن دیالوگ‌های مناسب و نشان‌دادن داستانی که حداقل برای ایرانی‌ها و مسلمانان کشورهای دیگر قابل‌احترام است یک داستان مقدس را به‌خوبی روایت کرد تا جایی‌که می‌توان از آن به‌عنوان یکی از مهم‌ترین سریال‌های تاریخ سینمای ایران یاد کرد. درنهایت با وجود اینکه تعداد بینندگان این سریال در کشورهای دیگر مشخص نیست با آماری که از مخاطبان داخل کشور هم داریم می‌توانیم بگوییم «مختارنامه» مهم‌ترین و استراتژیک‌ترین سریال پس از انقلاب است.
بار تلویزیون روی دوش تکراری‌ها
«مختارنامه» که این شب‌ها از شبکه آی‌فیلم پخش می‌شود دوباره جزو پربیننده‌هاست اما این‌بار پرده از یک حقیقت هم برمی‌دارد. مردم کماکان دوست دارند مخاطب مجموعه مختارنامه باشند ولی درعین‌حال به بازپخش بیش‌ازحد این سریال نیز انتقاد داشته‌اند. به نظر می‌رسد مخاطبان مختارنامه را می‌بینند چون ساخت مختارنامه‌های دیگری در دستورکار قرار نگرفته است، چراکه در این سال‌ها سریال تاریخی درام یا تاریخ اسلام ساخته نشده است که مخاطبان به آن جذب شوند و مشتاق تماشای آن باشند، یعنی نه از شب دهمی که عاشورا در سِیر درام اتفاق می‌افتد خبری بود و نه از مختارنامه‌ای که عاشورا را توسط یک شخصیت تاریخی همچون مختار دنبال کند. گزارش صداوسیما از تماس‌های ۱۶۲ و نظرات مخاطبان نشان می‌دهد آنها درخواست پخش سریال‌های جدید و متنوع را دارند و درعین‌حال منتقد پخش سریال‌های قدیمی و تکراری، هستند. در همین تماس‌ها رضایتمندی نسبت‌به برنامه «حسینیه معلی» هم نشان می‌دهد که مخاطبان از نوآوری و ابتکار در ساخت یک برنامه رضایت دارند، همچنان که این درخواست را به انحای مختلف حتی در گزارش‌های میدانی مطرح می‌کنند، تلویزیون باید در سریال‌سازی هم به این ابتکار عمل و توجه به علاقه‌مندی‌ها و سلایق مختلف مخاطبان نیاز دارد. مهم‌ترین محورهای نظرات مخاطبان درباره برنامه «حسینیه معلی» شامل تشکر از محتوای جذاب، مفید، اثرگذار، معنوی و دلنشین، به تصویر کشیدن آیین عزاداری در نقاط مختلف کشور، اجرای توانمند نجم‌الدین شریعتی، حضور داوران شایسته و همچنین تشکر از عوامل تولید و پخش برنامه، درخواست تغییر زمان پخش، اعلام زمان پخش و بازپخش، اعلام نحوه حضور در برنامه و بازپخش قسمت‌های پخش شده و انتقاد از زمان نامناسب پخش، حضور زیاد شرکت‌کنندگان، حضور نداشتن برخی از داوران سال گذشته و تغییر زمان پخش برنامه به بهانه پخش مسابقات فوتبال بوده است.
استقبال مردمی از ایده‌های جدید
از میان شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی به‌ترتیب شبکه‌های سه، آی‌فیلم و کودک دارای بیشترین تماس‌های مردمی بوده‌اند که این تماس‌ها، موضوعات و برنامه‌های مختلفی را شامل شده و طیف متنوعی از انتقاد، پیشنهاد و تشکر را دربرمی‌گیرد. از میان برنامه‌های شبکه سه سیما «حسینیه معلی» و «سرزمین مادری»، شبکه آی‌فیلم سریال «مختارنامه» و شبکه کودک سیما برنامه‌های «سر سفره خدا» و «منم بچه مسلمان» بیشترین سهم برنامه‌های تلویزیونی و رادیویی در پیشنهادها، درخواست‌ها و قدردانی‌های مخاطبان در تماس با سامانه۱۶۲ را به خود اختصاص دادند. یکی از محورهای این تماس‌ها درخواست پخش سریال‌های جدید و متنوع و انتقاد از پخش سریال‌های قدیمی و تکراری از دیگر محورهای نظرات مخاطبان درباره سریال‌های شبکه آی‌فیلم بوده است. این روزها به‌ندرت می‌توان سریالی را روی آنتن دید که مخاطبان منتظر قسمت بعدی آن باشند. یا گذرا مخاطب سریال می‌شوند یا با چند قسمت تماشای آن، ترجیح می‌دهند به سراغِ سریالی دیگر در مدیومی دیگر بروند. طی دو دهه اخیر به تعداد سریال‌هایی که بازپخش می‌شوند، افزوده شده است و تعداد این بازپخش‌ها هم کم نیست و این موضوع می‌تواند نگران‌کننده باشد. اینکه سریال‌هایی در تلویزیون تولید می‌شوند که همین الان و در زمان پخش خودشان نمی‌توانند مخاطبان قابل‌توجهی به خود اختصاص دهند چطور انتظار می‌رود که در سال‌های آینده بتوان آن را برای حفظ مخاطب بازپخش کرد. درنهایت می‌ماند سریال‌های پرمخاطبی که در دهه‌های ۸۰ و ۹۰ تولید شده است؛ بنابراین تلویزیون باید به فکر ساخت مختارنامه‌ها و سرزمین مادری‌های جدید باشد وگرنه هرچه پیش می‌رود تلویزیون مخاطبان خود را در تماشای سریال از دست خواهد داد.
نظر شما