آگاه: نوجوانان امروز که ما عمدتا آنان را با اصطلاح نسل زد می‌شناسیم، نخستین نسلی هستند که از ابتدای تولد خود با اینترنت و فناوری‌های دیجیتال آشنا شده‌اند. برخلاف نسل‌های قبلی که دوران‌های بدون اینترنت و تکنولوژی‌های نوین را تجربه کرده بودند، این نسل تنها دنیای دیجیتال را به یاد دارد. این نسل از سنین پایین با گوشی‌های هوشمند، شبکه‌های اجتماعی و هوش مصنوعی در ارتباط بوده و به نوعی هویت او با این تکنولوژی‌ها درهم آمیخته است.
تحقیقات روانشناختی نشان می‌دهند که این تجربه زندگی دیجیتال بر شکل‌دهی هویت و نگرش‌های این افراد به‌طور عمیق تاثیر گذاشته است. این نسل در مواجهه با فناوری‌های نوین و اطلاعات بی‌پایان، دیدگاه‌های خاصی نسبت‌به مسائل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی پیدا کرده است. نسل زد به‌دلیل عدم تجربه دوران پیش از دیجیتال، نسبت‌به تغییرات و پیشرفت‌های تکنولوژیک بسیار سازگار و کنشگر است. نسل زد نخستین نسل واقعی دیجیتال بومی است. این نسل در جهانی بزرگ شده که در آن اینترنت، شبکه‌های اجتماعی و تکنولوژی‌های دیجیتال بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره است. به گفته جامعه‌شناسان، این محیط دیجیتال، هویت و نگرش‌های نسل زد را به‌شدت تحت تاثیر قرار داده است؛ از این رو، شناخت، پیگیری رفتار و پیش‌بینی رفتار افراد این نسل می‌تواند اهمیت زیادی از قبیل راهنمایی والدین تا سیاست‌گذاری‌های گسترده فرهنگی و... داشته باشد. مطابق تصور ذهنی ما، این نسل همچنان افراد گروه سنی کودک و نوجوان هستند که بیشتر اوقاتشان را در فضای مجازی یا در تعامل با تکنولوژی‌های دیجیتال می‌گذرانند. بیش از همه نیز مشغول بازی‌های ویدیویی و دیجیتال یا تماشای فیلم و سریال هستند.
پیمایش تازه بنیاد ملی بازی‌ها به‌زودی منتشر می‌شود
محمدصادق دهنادی، پیش از هرچیزی درباره پیمایش تازه این بنیاد درباره تغییر و تحولات در حوزه بازی‌های رایانه‌ای و دیجیتال و بازیکنان آن در ایران به «آگاه» گفت: ۲۰روز تا یک‌ماه دیگر نتایج پیمایش تازه بنیاد در حوزه بازی‌های دیجیتال و بازیکنان آن منتشر می‌شود، برای همین نمی‌توانم اطلاعات زیادی از آن تا پیش از اعلام مدیرعامل بنیاد ملی بازی‌ها یا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر کنم اما همین‌قدر بگویم که نتایج آن خود ما را هم شگفت‌زده کرده است. این پیماش با همکاری مرکز آمارسنجی ایسپا و بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای در کل استان‌های کشور و با طبقه‌بندی خوشه‌ای و به‌طور تصادفی انجام شده است و قابلیت تعمیم‌پذیری به کل جمعیت کشور را دارد و حالا که با شما صحبت می‌کنم، درحال کارکردن روی تدوین گزارش اولیه آن هستیم. معاون آموزش و پژوهش بنیاد ملی بازی‌های دیجیتال درباره تغییر و تحولات در شرایط حوزه بازی‌های دیجیتال می‌گوید: همانطور که نتایج پیمایش سال۱۴۰۱ بسیار تازه و شگفت‌انگیز بود، در پیمایش سال۱۴۰۲ که به‌زودی منتشر می‌شود نیز اطلاعات بسیار تازه و قابل‌تاملی وجود دارد که حتما تحلیلگران این حوزه را شگفت‌زده خواهد کرد.
گیمرهای بزرگسال
او درباره بازیکنان فعلی بازی‌های دیجیتال و رایانه‌ای ادامه می‌دهد: روند بازی‌های رایانه‌ای در ایران، متاثر از کرونا و دوران قرنطینه دارای فراز و فرودهایی است. چیزی که از ۱۰سال پیش تاکنون خودش را نشان داده است، این است که بازی‌های رایانه‌ای سالانه درحال بزرگسالانه‌تر شدن است. یعنی از اولین پیمایش ما در این زمینه در سال۱۳۸۹، متوسط سن بازیکنان بازی‌های رایانه‌ای، ۱۶سال بود، بعد از آن در پیمایش و بررسی‌های سال‌های اخیر به عدد ۲۳سال رسیده بود و این روند همچنان ادامه دارد و متوسط سن بازیکنان در ۱۰سال اخیر حدود ۲۰۰درصد افزایش می‌یابد. درواقع، افرادی که در سال‌های گذشته و در سن‌های پایین‌تر درگیر بازی‌های رایانه‌ای شده‌اند، با افزایش سن از این بازی‌ها جدا نشده‌اند و به‌طور مثال در ۳۰سالگی هم گیمر هستند.
بازی رایانه‌ای دیگر، رسانه کودک و نوجوان نیست
دهنادی ادامه می‌دهد: در انواع بازی‌ها و حیطه‌های سرگرمی دیگر، با تغییر سن، علاقه و ذائقه بازیکنان نیز عوض می‌شود؛ به‌عنوان مثال، بیشینه افراد بسیاری از ورزش‌ها و انواع سرگرمی‌های کودکی و نوجوانی را با افزایش سن و نزدیک‌شدن به دوران بزرگسالی کنار می‌گذارند اما در زمینه بازی‌های رایانه‌ای اینطور نیست. در ۱۴سال اخیر که پیمایش‌های منظمی در این زمینه انجام شده است، به شکلی دنباله‌دار برای گروه‌های سنی پایین‌تر، بازیکنان جانشینی نیامده است و متوسط سن بازیکنان بازی‌های رایانه‌ای به‌طور مستمر ، رشد قابل‌توجهی داشته است. در واقع باید بگویم، بازی‌های رایانه‌ای دیگر رسانه مختص کودک و نوجوان نیست و حتی یک رسانه کاملا بزرگسالانه است.
معاون آموزش و پژوهش بنیاد بازی‌ها درباره ویژگی‌های نسل زد می‌گوید: پیش از هرچیز لازم است بگویم که نسل زد در رسانه‌ها تبدیل به یک موضوع شعاری و کلیشه‌ای شده و معنایی که از آن برساخت شده است، حقیقت ندارد. به لحاظ بازه تولد، اکثر متولدان نسل زد حالا بزرگسال هستند و در فضاهای آموزشی و کار مشغول هستند یا حتی به جبهه مقاومت رفته و شهید شده‌اند. ما در بنیاد بازی‌ها هم همکارانی از نسل زد داریم؛ از این رو حالا تصور عمده از نسل زد نباید تنها نوجوانان و کودکان یا به‌اصطلاح گودزیلاهای دهه هشتادی باشد، بسیاری از این افراد حالا بزرگسال‌اند و همکاران من و شما هستند. او ادامه می‌دهد: برای توجه به رسانه‌های کودک و نوجوان باید به سراغ متولدان نسل آلفا و بتا – که البته هنوز متولدان کمی دارد (متولدان ۲۰۲۵ به بعد)- بروید.
هوشمندی نسل جدید در مواجهه با رسانه
دهنادی درباره ویژگی‌های نسل‌های جدید در تعامل با رسانه‌ها می‌گوید: نسل‌های جدید نسبت‌به نسل‌های قبل‌تر از خودشان در رفتار و تعامل با همه رسانه‌ها به‌ویژه بازی‌های رایانه‌ای بسیار محتاط‌ترند. برخلاف ما (متولدان دهه‌های ۶۰ و ۷۰) که در مواجهه با رسانه‌ها به شکلی عمل می‌کردیم که هر رسانه‌ای به‌زودی فراگیر می‌شد و در انتخاب‌های همه افراد قرار می‌گرفت، نسل جدید در انتخاب رسانه‌ها بسیار هوشمندتر است.
دهنادی افزود: نه در جایگاه شغلی‌ام، که به‌عنوان یک مدرس دانشگاه می‌گویم، این نسل در رفتار با رسانه‌ها بسیار فعال‌تر، مستقل‌تر و نیز انتخاب‌گر است. بسیاری این موضوع را با مقاصد دیگر انکار می‌کنند درحالی‌که واقعیت ندارد.
او درباره دلیل هوشمندی این نسل در مواجهه با رسانه ادامه می‌دهد: بخشی از آن به رفتار و نوع تربیت والدین مربوط است و دلایل پیچیده‌ای دارد اما بخش عمده آن به این خاطر است که این نسل، رفاه خوبی داشته است. آنها برای اوقات فراغت، بازی و سرگرمی انتخاب‌های گسترده‌ای در اختیار داشته‌اند و از این روست که در مواجهه با رسانه‌ها اصلا منفعل نیستند. او درباره آماری بودن این گزاره اضافه می‌کند: مجموعه پژوهش‌های پیش‌نگر این موضوع را اثبات می‌کند. این نسل، نسلی نیست که فرزندانش را طوری تربیت کند و نسل بعدش را طوری شکل دهد که مانند افراد نسل‌های قبل تفاوت زیادی با فرزندان و متولدان دهه‌های بعد از خودش داشته باشد. در نسل‌های قبلی رفتار والدین و بزرگسالان با کودک و نوجوانان به گونه‌ای بود که می‌خواستند آنها متفاوت از خودشان زندگی کنند.