خشونت در کلاس درس زخمی بر پیکر تعلیم و تربیت

علی جواهری ـ دبیر گروه جامعه
۲ اردیبهشت ۱۴۰۴ - ۲۳:۵۳

حادثه نگران‌کننده ضرب و شتم چند دانش‌آموز در مدرسه‌ای در کرمانشاه، بار دیگر توجه افکار عمومی را به معضل خشونت در محیط‌های آموزشی جلب کرده است. متاسفانه این نخستین مورد از این دست رویدادها نیست و گزارش‌های مشابه در سال‌های اخیر نشان می‌دهد چنین رفتارهایی در برخی مدارس ایران به الگویی تکراری تبدیل شده است.

آگاه: این مسئله نه تنها امنیت روانی و جسمانی دانش‌آموزان را تهدید می‌کند، بلکه پرسش‌های جدی درباره ساز و کارهای نظارتی و صلاحیت حرف‌های معلمان به‌وجود می‌آورد. باید توجه داشت تکرار چنین حوادثی علاوه بر تاثیرات منفی بر دانش‌آموزان، به کاهش اعتبار و جایگاه معلمان در اذهان عمومی نیز منجر شده و اعتماد جامعه به نهاد آموزش را مخدوش می‌کند. خشونت علیه دانش‌آموزان، صرفا یک خطای فردی نیست، بلکه می‌تواند نشان‌دهنده شکاف‌های ساختاری در نظام آموزشی باشد. فشارهای روانی ناشی از حجم کاری بالا، کمبود منابع آموزشی یا ناآگاهی از روش‌های مدیریت کلاس بدون توسل به خشونت، از عوامل موثر در بروز چنین رفتارهایی است. از سوی دیگر، کاهش اعتماد عمومی به معلمان می‌تواند انگیزه‌های حرفه‌ای آنان را تضعیف کند و فضای آموزشی را به محیطی بی‌اعتماد و پرتنش تبدیل کند. با این حال، تکرار این حوادث ضرورت توجه به ارزیابی روان‌شناختی معلمان را پررنگ می‌کند. معلمان به عنوان الگوهای رفتاری دانش‌آموزان، نیازمند سلامت روان و مهارت‌های ارتباطی موثر هستند تا بتوانند در موقعیت‌های تنش‌زا واکنش‌های سازنده نشان دهند.
اما سؤال اینجاست که چرا ارزیابی روان‌شناختی معلمان باید انجام شود؟ این ارزیابی باعث پیشگیری از خشونت می‌شود به‌طوری‌که شناسایی معلمان دارای اختلالات مدیریت خشم یا استرس‌های درمان نشده، می‌تواند از بروز رفتارهای پرخطر جلوگیری کند. از طرفی دیگر باعث ارتقای کیفیت تدریس می‌شود. معلمان با سلامت روانی مطلوب، ارتباط عاطفی بهتری با دانش‌آموزان برقرار می‌کنند و فضای یادگیری را بهبود می‌بخشند.
باید توجه داشت که این ارزیابی باعث حمایت از معلمان هم خواهد شد. این ارزیابی‌ها نباید صرفا تنبیهی باشد، بلکه باید با ارائه دوره‌های آموزشی و مشاوره‌های روان‌شناسی همراه شود تا معلمان در حل چالش‌های شغلی توانمند شوند. ارزیابی‌های منظم روان‌شناختی می‌تواند با اطمینان‌بخشی به جامعه درباره صلاحیت معلمان، تا حدی از آسیب‌های اعتباری این قشر بکاهد و جایگاه اخلاقی آنان را به عنوان الگوهای تربیتی تقویت کند. حفظ کرامت دانش‌آموزان و معلمان در گرو ایجاد محیطی امن و مبتنی بر احترام متقابل است. نظام آموزشی ایران باید با نگاهی پیشگیرانه و حمایتی، به جای پاک‌کردن صورت‌مسئله به ریشه‌های رفتارهای خشونت‌بار بپردازد. ارزیابی روان‌شناختی معلمان نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای تضمین آینده‌ای سالم‌تر برای فرزندان این سرزمین است. این اقدامات نه‌تنها برای حمایت از دانش‌آموزان، بلکه برای حفاظت از شأن و جایگاه معلمان به عنوان ستون‌های اصلی نظام تعلیم و تربیت ضروری است. البته باید بررسی‌ها لازم برای دلایل تکرار اینگونه رخدادها انجام گیرد که ریشه این رفتارهای پرتکرار توسط دانش‌آموزان چیست؟ اما به‌هرحال امید است مسئولان آموزشی با تدوین سیاست‌های عملی، گامی بلند در جهت تبدیل مدارس به «پناهگاه‌های امنِ رشدِ فکری و عاطفی» بردارند.