آگاه: مرتضی مطهری متفکر و نویسنده قرن۱۴ و یکی از موثرترین روحانیون معاصر در تفسیر آموزه‌های اسلام مطابق با نیاز روز به شمار می‌رود. او چنان هوش و ذکاوتی در فهم علوم دینی و تحلیل شرایط اجتماعی و فرهنگی عصر پهلوی‌ها و انطباق آنها با احکام سیاسی اسلام داشت که به‌تدریج نظریه حکومت اسلامی را تشکیل داد. مطهری چنان شهد شیرین حقایق دین را با گفتمانی نو به افکار جوانان و جهانیان تزریق کرد که روزبه‌روز فقدان حضورش بیش از پیش از هویدا می‌شود. با رفعت‌ها و ریشه‌های مستحکمِ اندیشه‌های ژرف او غبار از حقایق قرآن و اسلام ناب برداشته شد. علی‌رغم گذشت ۴۴سال از شهادت این اندیشمند بزرگ، خلأ فقدان این استاد اسلام‌شناس برجسته هنوز در جامعه اسلامی ملموس و محسوس است. مطهری از آن اندیشمندان موفقی بود که با گوش جان خواسته‌ها و پیام‌های بجای زمانه‌اش را می‌شنید و متناسب با آن نیازهای فکری و نظری و با استفاده از آثار ارزشمند خود با جوانان ارتباط و تعامل سازنده برقرار می‌کرد و تلاش داشت تا روش‌های علمی نسل جوان را که در سیطره فرهنگ غرب‌گرایی رژیم طاغوت قرار داشتند با حقایق اسلام و معارف انسان‌ساز قرآن و عترت آشنا سازد.
مبارزات فکری
مبارزات فکری مطهری پیش از انقلاب در مقابله با جریانات فکری مارکسیستی در ایران نقش قابل‌توجهی در روشنگری و روی‌گردانی جوانان از این تفکرات داشت. خط فکری او، خط حساسیت در مقابل حرکات نفوذی در داخل اندیشه‌های اصیل اسلامی است؛ همان خطی که می‌تواند انقلاب را از منظر فکری حفظ کند، چراکه خط فکری انقلاب برگرفته از تفکر مطهری است. او به معنای واقعی کلمه، روشنفکر و عارف بود و در برابر مخالفان و کسانی که نقطه نظرات متمایز داشتند با حسن خلق برخورد می‌کرد.
جریانات سیاسی
ورود آیت‌الله سید روح‌الله موسوی خمینی به افشاگری علنی علیه دربار و دیوان پهلوی در مهر۱۳۴۱ موجب حضور مستمر و پیوسته آیت‌الله مرتضی مطهری در کنار ایشان شد. فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی مطهری از این دوره رفته‌رفته خصوصیات منحصربه‌فرد او در حوزه نظریه‌پردازی و تفکر دینی را نزد رهبر نهضت اسلامی نمایان‌تر کرد. اولین تجلی حضور موثر مطهری، سازماندهی طلاب و مردم قم و برپایی قیام ۱۵خرداد ۱۳۴۲ علیه رژیم پهلوی در تهران بود. سخنرانی آتشین و تاثیرگذار استاد مطهری علیه شاه در بامداد چهارشنبه ۱۵خرداد ۱۳۴۲ انجام شد اما این ساعت مانع بازداشت و زندانی شدن ۴۳روزه استاد ازسوی شهربانی تهران نشد. او به همراه سایر بازداشت‌شدگان، یک‌ماه و نیم بعد در اواخر تیر۱۳۴۲ به‌دلیل اعتراض علمای تهران و مهاجرت جمع دیگری از روحانیون به تهران و فشار افکار عمومی بر رژیم، آزاد شدند. استاد مطهری پس از آزادی از زندان به تعداد سخنرانی‌هایش اضافه کرد. سخنرانی در دانشگاه تهران، انجمن اسلامی دانشجویان، انجمن اسلامی پزشکان و مسجد هدایت در خیابان جمهوری و مسجد جامع نارمک از محل‌های ثابت سخنرانی‌های ایشان بود.
فعالیت‌های دینی و اجتماعی
مطهری در سال۱۳۳۱ از قم به تهران مهاجرت کرد و در مدرسه سپهسالار، همان دانشگاه شهید مطهری فعلی و مدرسه مروی تدریس را آغاز کرد. نخستین اثرش یعنی شرح کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم (اثر استادش سید محمدحسین طباطبائی) را در سال۱۳۳۲ منتشر کرد و از سال۱۳۳۴ به تدریس در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران مشغول شد. او در طول این سال‌ها با گروه فدائیان اسلام ارتباط داشت. در ۱۵خرداد ۱۳۴۲ و در پی اعتراضات مردم به نظام سلطنتی پهلوی که آیت‌الله خمینی را بازداشت کرده بود، مطهری نیز به همراه عده‌ای دیگر از روحانیون، زندانی و پس از ۴۳روز آزاد شد. بعد از قیام ۱۵خرداد همکاری با جمعیت‌های موتلفه اسلامی را آغاز کرد.
راه‌اندازی حسینیه ارشاد
در سال۱۳۴۶ به کمک چند تن از همفکران اقدام به تاسیس حسینیه ارشاد کرد که یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های او به شمار می‌رود. دو سال بعد از تاسیس حسینیه یعنی در سال۱۳۴۸ علیه صهیونیسم سخنرانی کرد که منجر به دستگیری وی شد. در سال۱۳۴۹ هم به‌دلیل دعوت به جمع‌آوری کمک برای آوارگان فلسطینی دستگیر شد و مورد بازجویی قرار گرفت و در سال۱۳۵۰ به‌خاطر همکاری با حسینیه ارشاد به‌وسیله ساواک دستگیر و پس از بازجویی آزاد شد.
نقش‌آفرینی مهم در انقلاب اسلامی
او در سال۱۳۵۶ در برگزاری مراسم چهلم شهادت مصطفی خمینی در مسجد ارک تهران نقش اصلی داشت و بنا بر درخواست امام خمینی از ایشان، برای تشکر از افرادی که در مراسم شرکت کرده بودند، حاضر شد. پس از اوج‌گیری مبارزات مردم علیه نظام پادشاهی پهلوی در سال۱۳۵۷ و استقرار امام‌خمینی در پاریس، به آنجا رفت و مسئولیت تشکیل شورای انقلاب اسلامی را از طرف امام‌خمینی به عهده گرفت. وی همچنین هنگام بازگشت امام‌خمینی از تبعید به ایران، عهده‌دار مسئولیت کمیته استقبال از ایشان بود و در روز ورود امام(ره) به ایران قبل از سخنرانی ایشان در بهشت زهرا(س) سخنرانی کوتاهی کرد.
آثاری جاویدان
مرتضی مطهری، از سال۱۳۲۵ش آغاز به تالیف آثاری در زمینه‌های مختلف فلسفی، اجتماعی، اخلاقی، فقهی و تاریخی کرد و بیش از ۷۰اثر از او انتشار یافته است. برخی از آثار او در زمان حیات و برخی دیگر پس از شهادت وی ازسوی انتشارات صدرا چاپ شده است. سخنرانی‌ها و درس‌های مطهری هم در مجلدهای مختلف چاپ و منتشر شده است. علاوه بر موارد ذکرشده، نزدیک به ۳۰هزار برگ یادداشت و فیش تحقیقی نیز از مطهری باقی مانده است. «مجموعه آثار شهید مطهری»، مجموعه‌ای ۲۸جلدی حاوی تمامی آثار منتشرشده از وی است که کتاب‌های با موضوعات مشابه، در مجلدات پیاپی جمع‌آوری شده است. در سال۱۳۴۴ به‌خاطر انتشار دو جلد کتاب داستان راستان موفق به دریافت جایزه از یونسکو شد. سخن گفتن پیرامون فضایل و کرامات نبی‌اکرم(ص) و خاندان مکرم آن حضرت و نقل داستان‌هایی از زندگانی پربار آنان، همواره در طول تاریخ مورد توجه ویژه اندیشمندان و سخنوران نامدار قرار گرفته است. اما داستان راستان کتابی پرمحتوا و ارزشمند است که هر داستان از این کتاب راهگشای بسیاری از مسائل فکری است و به‌عنوان چراغی برای روشن کردن حلقه‌های تربیتی به کار برده می‌شود، چراکه دارای پندها و داستان‌های جذاب و درعین‌حال آموزنده است. امروز یکی از مسائل مهم در کشور و میان مردم مقوله حجاب است. شهید مطهری درخصوص عفاف و حجاب کتابی با عنوان «مسئله حجاب» نوشته‌اند که در شرایط کنونی جامعه بسیار اثرگذار است و باید از اندیشه این اندیشمند بزرگوار در این خصوص بهره گیریم، چراکه نقطه نظراتش بسیار راهگشا و مثمرثمر خواهد بود.
روایت‌هایی از فیلسوفِ بزرگ
۱۱اردیبهشت ۱۴۰۳ همزمان با شهادت استاد مطهری، مستند «مسئله حجاب»، محصول مشترک موسسه اندیشه شهید آوینی و شبکه یک سیما به تهیه‌کنندگی و کارگردانی محمدرضا آزادخاطر در ساعت ۱۸:۴۵ از شبکه یک منتشر شد. در این مستند ضمن بازخوانی دیدگاه‌های شهید مطهری نسبت به مقوله حجاب، نسبت آن با چالش‌های امروز جامعه ایرانی نیز به تصویر کشیده شده است. سال گذشته نیز همزمان با سالروز شهادت این استاد بزرگوار، مستند «مرتضی مطهری» روایتی از آخرین شب زندگی این معلم شهید به تهیه‌کنندگی و کارگردانی میلاد محمدی، از زبان مصطفی کتیرایی تنها شاهد عینی حادثه و بازسازی صحنه ترور ایشان به تصویر کشیده شد. در سال۹۴ هم مستند «یادها» به تهیه‌کنندگی مرتضی رزاق‌کریمی به بررسی افکار و آثار آیت‌الله شهید مرتضی مطهری پرداخت. در سال۹۲ یدالله صمدی، فیلمنامه‌نویس و کارگردان سینما و تلویزیون که در حوزه آثار فاخر آخرین بار «شوق پرواز» درباره زندگی شهید عباس بابایی به کارگردانی او روی آنتن شبکه یک رفت، از پیشنهاد ساخت یک سریال الف ویژه درباره زندگی شهید مطهری ازسوی معاونت سیما خبر داد اما همچنان هیچ خبری از ساخت سریال با محوریت زندگی این شهید فرزانه نیست و علت آن هم مشخص نیست. این فقدان اثری فرهنگی و هنری از چنین شخصیت والایی، نشان از انفعال در اهمیت دادن به شناخت چند نسلی از چهره‌های مهم ایرانی ـ اسلامی است که هر چقدر دیرتر رخ دهد، لطمات بیشتری را به جامعه وارد خواهد کرد.