آگاه: ما ایرانی‌ها سال‌هاست عادت داریم وقتی به هم می‌رسیم در جمله دوم یا سوم خود بگوییم چه خبر؟ حالا شبکه‌های اجتماعی برای ما این‌قدر خبر آورده‌اند که نمی‌دانیم کدام را مطالعه کنیم؟ شاید هم لذت می‌بریم از اینکه تبدیل به ماشین خبرخوان شده‌ایم. اصلا رفته‌رفته ماهیت ما دارد تبدیل می‌شود به یک خبرخوان ظاهرا حرفه‌ای که البته تمام لوازم حرفه‌ای بودن را هم نداریم و در این خصوص ان‌شاءالله توضیح خواهم داد. من خبر می‌خوانم، پس هستم. تو خبر می‌خوانی، پس هستی!

آیا این حد از علاقه به خبر در فضای مجازی خوب است؟ پاسخ این است که یکی از علائم داشتن سواد اطلاعاتی در فضای مجازی، توانایی تعیین ماهیت و وسعت اطلاعات موردنیاز است. ویژگی دیگر، توانایی دستیابی به اطلاعات موردنیاز به‌صورت مؤوثر و کارآمد است. آخرین ویژگی هم توانایی ارزیابی نقادانه منابع و اطلاعات بازیابی شده است. این در حالی است که اکثر ما نمی‌دانیم دنبال چه چیزی هستیم و هدفمند وارد فضای مجازی نشده‌ایم؛ بنابراین توانایی تعیین ماهیت و وسعت اطلاعات موردنیاز خود را نداریم. نتیجه این است که در پاس‌کاری خبری کانال‌های تلگرامی، فقط نظاره‌گر هستیم و نهایتا توپ خبری آنها را به فرد دیگری پاس می‌دهیم و نمی‌دانیم که اساسا این توپ قرار است به دروازه حریف برود یا دروازه خودمان را مورد هدف قرار داده است. یعنی نمی‌دانیم این خبر به نفع جامعه ایرانی است یا به ضرر ماست؟ اساسا این خبر آیا نیازی از نیازهای ما را برطرف می‌کند یا خیر؟ به هیچ‌یک از این سوالات پاسخ نمی‌دهیم و صرفا از خواندن و مطالعه اخبار لذت می‌بریم. ویژگی بعدی ما این است که چون نمی‌دانیم در فضای مجازی به‌دنبال چه چیزی هستیم و به‌طور هدفمند اطلاعات و اخبار موردنیاز خودمان را کسب نکرده‌ایم، نمی‌توانیم از اخبار و اطلاعاتی که به دست آورده‌ایم برای بهبود شرایط کسب‌وکار و زندگی خود استفاده کنیم، بنابراین اخبار و اطلاعاتی که به دست می‌آوریم برای ما نه‌تنها کارآمد و موثر نیستند، بلکه فقط وقت ما را تلف کرده و هیچ نتیجه مشخصی در زندگی ما ندارند. تا اینجا تنها ضرری که کرده‌ایم این است که طلای وقت خود را از دست داده‌ایم ولی بعد از این ماجرا پیچیده‌تر هم می‌شود، چون توانایی ارزیابی نقادانه اطلاعات را هم نداریم. یعنی سواد رسانه‌ای ما هم پایین است. حالا سواد رسانه‌ای چیست؟ «سواد رسانه‌ای» (Media Literacy) در یک تعریف بسیار کلی عبارت است از یک نوع درک متکی بر مهارت که براساس آن می‌توان انواع رسانه‌ها و انواع تولیدات آنها را شناخت و از یکدیگر تفکیک و شناسایی کرد. این درک به چه کاری می‌آید؟ به زبان ساده، سواد رسانه‌ای مثل یک رژیم غذایی است که هوشمندانه مراقب است که چه موادی مناسب هستند و چه موادی مضر؛ چه چیزی را باید مصرف کرد و چه چیزی را نه یا این‌ که میزان مصرف هر ماده بر چه مبنایی باید استوار باشد. سواد رسانه‌ای می‌تواند به مخاطبان رسانه‌ها بیاموزد که از حالت انفعالی و مصرفی خارج شده و به معادله متقابل و فعالانه‌ای وارد شوند که درنهایت به نفع خود آنان باشد. به دیگر سخن، سواد رسانه‌ای کمک می‌کند تا از سفره‌ رسانه‌ها به گونه‌ای هوشمندانه و مفید بهره‌مند شویم. این است که اهمیت این مقوله مهم رخ می‌نمایاند.