آگاه: این الهام‌گیری می‌تواند به‌صورت اقتباس مستقیم از یک اثر ادبی یا از سبک، مضامین و شخصیت‌های یک اثر ادبی باشد. در اینجا به برخی از این کارگردانان و آثارشان اشاره می‌کنیم، البته لیست کامل نیست و بسیاری از فیلم‌ها به‌طور غیرمستقیم از ادبیات تاثیر گرفته‌اند.

کارگردانان و آثار شاخص:
داریوش مهرجویی: مهرجویی از پیشگامان اقتباس از ادبیات در سینمای ایران است. او از آثار نویسندگانی چون صادق هدایت (مثلا «اجاره‌نشین‌ها» که از چند اثر هدایت الهام گرفته)، سیمین دانشور و غلامحسین ساعدی اقتباس کرده است. اغلب فیلم‌های او از لحاظ مضامین و شخصیت‌پردازی با ادبیات فارسی ارتباط تنگاتنگی دارند.
 ناصر تقوایی: تقوایی در فیلم‌هایش از فضای ادبیات و داستان‌های ایرانی تاثیر زیادی گرفته است. فیلم‌های او اغلب دارای شخصیت‌پردازی‌های عمیق و فضاسازی‌های خاص هستند که یادآور رمان‌های ایرانی هستند؛ مثلا می‌توان به فیلم «ناخدا خورشید» اشاره کرد که از فضای حماسی داستان‌های ایرانی الهام گرفته است.
 ابراهیم حاتمی‌کیا: گرچه اغلب فیلم‌های حاتمی‌کیا مستند به واقعیت هستند اما استفاده از ساختار دراماتیک و شخصیت‌پردازی‌های عمیق در آنها نشان‌دهنده تاثیرپذیری از ادبیات است.
مجید مجیدی: مجیدی در فیلم‌هایش اغلب به موضوعات انسانی و فرهنگی می‌پردازد که با فضای ادبیات فارسی همخوانی دارد.
 اصغر فرهادی: اگرچه فیلم‌های فرهادی اغلب از روی سناریوی اصلی خود ساخته می‌شوند اما استفاده او از شخصیت‌پردازی‌های پیچیده و مضامین عمیق نشان‌دهنده تاثیر ادبیات است.

اقتباس‌های مستقیم و غیرمستقیم:
بسیاری از فیلم‌های ایرانی اقتباس مستقیم از رمان نیستند اما از ادبیات و رمان‌های ایرانی برای ایجاد فضای داستانی، شخصیت‌پردازی و مضامین خود بهره می‌برند؛ به عنوان مثال، فیلم‌هایی که فضای اجتماعی و روانی بسیار غنی دارند از جو و مضامین ادبیات فارسی الهام گرفته‌اند، حتی اگر مستقیما از روی یک رمان خاص ساخته نشده باشند.

چالش‌ها:
یکی از چالش‌های اقتباس از رمان در سینما، تبدیل زبان نوشته به زبان تصویری است. کارگردانان باید بتوانند روح و معنای رمان را به‌صورت موثر در فیلم منتقل کنند. همچنین، محدودیت‌های زمان و هزینه در سینما، می‌تواند باعث تغییرات در داستان و شخصیت‌پردازی شود که ممکن است با نظر خوانندگان رمان موافقت نداشته باشد.
درنهایت، تاثیر ادبیات بر سینمای ایران بسیار گسترده و عمیق بوده و خواهد بود. بسیاری از بهترین فیلم‌های ایرانی، از لحاظ مضامین و شخصیت‌پردازی، نشان‌دهنده این تاثیر هستند. بررسی این ارتباط و روش‌های مختلف اقتباس در سینمای ایران، یک موضوع مهم برای تحلیل و بررسی تاریخچه سینمای کشور است. این لیست کامل نیست و فیلم‌های بسیار دیگری نیز از ادبیات ایرانی تاثیر گرفته‌اند.
در زیر لیستی از فیلم‌های سینمایی ایرانی که از ادبیات داستانی اقتباس شده‌اند، از پیش از انقلاب تاکنون ارائه می‌شود.
توجه: لطفا سال تولید فیلم‌ها به تاریخ شمسی نیز ذکر شود
قبل از انقلاب اسلامی:
۱. گاو (۱۳۴۷ ) - اقتباس از داستان «گاو» اثر غلامحسین ساعدی
۲. بوف کور (۱۳۵۴ ) - اقتباس از رمان صادق هدایت
۳. سگ‌کشی (۱۳۵۲) - اقتباس از داستان «سگ‌کشی» اثر صادق هدایت
۴. شازده احتجاب (۱۳۵۳) - اقتباس از رمان هوشنگ گلشیری
۵. دایی جان ناپلئون (۱۳۵۵) - اقتباس از رمان ایرج پزشک‌زاد
بعد از انقلاب اسلامی:
۱. سمفونی نهم (۱۳۷۱) - اقتباس از داستان «سمفونی نهم» اثر هوشنگ گلشیری
۲. عزیزم من کو؟ (۱۳۷۲) - اقتباس از داستان «داستان‌های کوتاه» اثر جلال آل‌احمد
۳. آدم برفی (۱۳۷۴) - اقتباس از داستان «آدم برفی» اثر فرانتس کافکا
۴. مهمانخانه‌ای در ایران (۱۳۷۷) - اقتباس از داستان «مهمانخانه‌ای در ایران» اثر منیرو روانی‌پور
۵. چهل سالگی (۱۳۸۶) - اقتباس از رمان «چهل سالگی» اثر زویا زاکاریان
۶. حکایت عاشقی (۱۳۸۷) - اقتباس آزاد از داستان‌های عاشقانه ایرانی
۷. دختری در شب تنها به خانه می‌رود (۱۳۹۳) - اقتباس آزاد از داستان‌های گوتیک و ادبیات وحشت
۸. زیر نور ماه (۱۳۸۰) - اقتباس از داستان‌های واقعی و ادبیات معاصر ایران
۹. خانه‌ای روی آب (۱۳۸۷) - اقتباس از رمان «خانه‌ای روی آب» اثر نادر ابراهیمی
۱۰. دریاچه ماهی (۱۳۹۵) - اقتباس از داستان‌های کوتاه معاصر
۱۱. آشغال‌های دوست‌داشتنی - اقتباس از رمان «آشغال‌های دوست‌داشتنی» اثر منیرو روانی‌پور