آگاه: بر اساس آمارهای رسمی، بیش از ۳۰درصد از داروهای فروخته‌شده در سکوهای اینترنتی غیرمجاز، تقلبی یا تاریخ‌مصرف گذشته هستند. سازمان جهانی بهداشت(WHO) نیز هشدار داده است که ۱۰درصد از داروهای عرضه‌شده در سطح جهانی، تقلبی هستند. این رقم در کشورهای درحال‌توسعه به ۵۰درصد می‌رسد. در ایران، با وجود ۱۷هزار داروخانه مجاز، فعالیت سکوهای غیرمجاز فروش دارو نه‌تنها سلامت مردم را به خطر انداخته، بلکه باعث ایجاد رقابت ناعادلانه با داروخانه‌های قانونی شده است. سازمان غذا و دارو با اعلام آیین‌نامه جدید فروش اینترنتی دارو، قصد دارد تا با اعمال نظارت دقیق، از فروش داروهای تقلبی، قاچاق و غیراستاندارد جلوگیری کند.  فروش اینترنتی دارو اگرچه دسترسی به دارو را تسهیل کرده اما در غیاب نظارت کافی، به یک تهدید جدی برای سلامت عمومی تبدیل شده است. سازمان‌های متولی باید با تقویت قوانین، افزایش آگاهی عمومی و همکاری با نهادهای بین‌المللی، از فروش داروهای تقلبی و غیرمجاز جلوگیری کنند. آیین‌نامه جدید سازمان غذا و دارو گام مثبتی است اما موفقیت آن منوط به اجرای دقیق و نظارت مستمر است. در غیر این صورت، سلامت میلیون‌ها نفر در معرض خطر قرار خواهد گرفت. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات فروش دارو از طریق اینترنت، عرضه داروهای تقلبی، تاریخ مصرف گذشته یا غیراستاندارد است. بسیاری از سکوهای اینترنتی فاقد نظارت کافی هستند و این امر باعث شده تا داروهای بی‌کیفیت یا خطرناک به دست مصرف‌کنندگان برسد.

وجود نسخه پزشکی
در بسیاری از موارد، داروها بدون نیاز به نسخه پزشک و تنها با یک کلیک ساده فروخته می‌شوند. این موضوع به‌ویژه درمورد داروهای تجویزی خطرناک است، زیرا مصرف خودسرانه این داروها می‌تواند عوارض جدی برای سلامت افراد داشته باشد. از سوی دیگر بسیاری از فروشندگان آنلاین دارو، مجوزهای لازم را ندارند یا از استانداردهای لازم برای نگهداری و حمل دارو پیروی نمی‌کنند. این موضوع می‌تواند به فساد داروها یا کاهش اثرگذاری آنها منجر شود.
نکته مهم که در این میان بسیار اهمیت دارد خرید دارو از طریق اینترنت نیازمند ارائه اطلاعات شخصی و پزشکی است. در بسیاری از موارد، این اطلاعات به درستی محافظت نمی‌شوند و ممکن است در معرض سوءاستفاده قرار گیرند. بسیاری از مصرف‌کنندگان از خطرات خرید دارو از منابع غیرمعتبر آگاهی ندارند. این موضوع باعث می‌شود که آنها به‌راحتی در دام فروشندگان غیرقانونی بیفتند. برخی سکوهای اینترنتی به‌عنوان ابزاری برای قاچاق داروهای ممنوعه یا کنترل‌شده استفاده می‌شوند. این داروها ممکن است از کشورهای دیگر وارد شوند و استانداردهای داخلی را رعایت نکنند.

اعمال مجوز برای سکوهای اینترنتی
سازمان غذا و دارو به‌عنوان نهاد نظارتی اصلی در حوزه دارو و سلامت، اخیرا بر لزوم اعمال مقررات سختگیرانه‌تر برای فروش دارو از طریق اینترنت تاکید کرده است. 
سازمان غذا و دارو قصد دارد تا برای فروش دارو از طریق اینترنت، مجوزهای ویژه‌ای صادر کند. این مجوزها تنها به سکوهایی اعطا می‌شوند که استانداردهای لازم را رعایت کنند، ازجمله تایید صلاحیت فروشندگان، رعایت شرایط نگهداری دارو و ارائه خدمات مطمئن به مصرف‌کنندگان. یکی از سیاست‌های پیشنهادی، الزام سکوهای اینترنتی به دریافت نسخه پزشکی برای فروش داروهای تجویزی است. این اقدام می‌تواند از مصرف خودسرانه داروها جلوگیری کند.
سازمان غذا و دارو قصد دارد تا با افزایش نظارت بر کیفیت داروهای عرضه‌شده در سکوهای اینترنتی، از فروش داروهای تقلبی یا بی‌کیفیت جلوگیری کند. از سوی دیگر، این سازمان برنامه‌هایی برای افزایش آگاهی عمومی درمورد خطرات خرید دارو از منابع غیرمعتبر دارد. این برنامه‌ها شامل اطلاع‌رسانی از طریق رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی است. سازمان غذا و دارو قصد دارد تا با همکاری نهادهای بین‌المللی، از قاچاق دارو و فروش داروهای ممنوعه از طریق اینترنت جلوگیری کند.

چالش‌های پیش رو و اجرای مقررات
اعمال مقررات سختگیرانه بر سکوهای اینترنتی نیازمند همکاری بین نهادهای مختلف و ایجاد زیرساخت‌های لازم است. این فرآیند ممکن است زمان‌بر و هزینه‌بر باشد، چراکه فروشندگان غیرقانونی ممکن است با استفاده از روش‌های جدید، مقررات را دور بزنند. این موضوع نیازمند نظارت مستمر و به‌روزرسانی قوانین است.

یک تهدید جدی!
فروش اینترنتی دارو در سال‌های اخیر به‌دلیل سهولت دسترسی و سرعت تحویل، محبوبیت زیادی پیدا کرده است. اما این پدیده، علاوه‌بر مزایای خود، چالش‌های جدی نیز به همراه داشته است. یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، تهدید بیوتروریسم است. بیوتروریسم به معنای استفاده عمدی از عوامل بیولوژیکی (مانند ویروس‌ها، باکتری‌ها یا سموم) برای ایجاد ترس، آسیب یا مرگ در میان جمعیت است. فروش اینترنتی دارو، به‌دلیل عدم نظارت کافی، می‌تواند به ابزاری برای دسترسی تروریست‌ها به مواد خطرناک و ایجاد بحران‌های بهداشتی تبدیل شود. به گفته برخی از کارشناسان فروش اینترنتی دارو به‌دلیل ناشناس بودن خریداران و فروشندگان، می‌تواند به‌عنوان یک کانال برای دسترسی به مواد خطرناک مورد استفاده قرار گیرد. برخی داروها و مواد شیمیایی که در پزشکی استفاده می‌شوند، می‌توانند در صورت سوءاستفاده، به‌عنوان سلاح بیولوژیکی به کار روند. برای مثال:
داروهای کنترل‌شده: برخی داروها مانند مواد مخدر یا آرام‌بخش‌ها می‌توانند برای اهداف خرابکارانه استفاده شوند.
مواد شیمیایی خطرناک: برخی مواد شیمیایی مورد استفاده در داروسازی، در صورت دسترسی غیرقانونی، می‌توانند به‌عنوان سم یا عامل بیولوژیکی خطرناک استفاده شوند.
تجهیزات پزشکی: خرید غیرقانونی تجهیزات پزشکی مانند سرنگ یا مواد آزمایشگاهی می‌تواند به تروریست‌ها در تولید سلاح‌های بیولوژیکی کمک کند.

چالش‌های امنیتی فروش اینترنتی دارو
فروش اینترنتی دارو به‌دلیل ماهیت غیرمتمرکز و فرامرزی خود، چالش‌های امنیتی متعددی ایجاد می‌کند، چراکه در بسیاری از موارد، خریداران نیازی به ارائه اطلاعات هویتی دقیق ندارند که این امر ردیابی آنها را دشوار می‌کند. از سوی دیگر، بسیاری از سکوهای فروش دارو فاقد مجوزهای لازم هستند و نظارت کافی بر فعالیت‌های آنها وجود ندارد. برخی داروها و مواد شیمیایی که برای اهداف پزشکی استفاده می‌شوند، در صورت سوءاستفاده می‌توانند خطرناک باشند. از سوی دیگر، حمل‌ونقل غیراصولی داروها می‌تواند به نشت مواد خطرناک و ایجاد بحران‌های بهداشتی منجر شود.

راهکارهای مقابله با تهدیدات بیوتروریسم
برای کاهش خطرات بیوتروریسم ناشی از فروش اینترنتی دارو، اقدامات زیر ضروری است: سازمان‌های متولی مانند سازمان غذا و دارو باید قوانین سختگیرانه‌تری برای فروش اینترنتی دارو وضع کنند و تمام سکوهای فروش دارو باید مجوزهای لازم را دریافت کنند و تحت نظارت مستمر قرار گیرند. دسترسی به داروها و مواد شیمیایی خطرناک باید محدود شود و تنها به افراد و سازمان‌های مجاز واگذار شود. مردم نیز باید درمورد خطرات خرید دارو از منابع غیرمعتبر و تهدیدات بیوتروریسم آگاه شوند. کشورها باید در زمینه مبارزه با قاچاق دارو و مواد خطرناک همکاری کنند و اطلاعات خود را به اشتراک بگذارند.

داروهای قاچاق در بستر اینترنت!

هادی احمدی، عضو هیات‌مدیره انجمن داروسازان، درمورد فروش دارو از طریق سکوهای اینترنتی در گفت‌وگو با آگاه به این موضوع اشاره می‌کند که تا زمان ابلاغ آیین‌نامه سازمان غذا و دارو، هرگونه فعالیت در این زمینه غیرقانونی است. وی بر لزوم حفظ محرمانگی اطلاعات بیماران، نظارت کامل بر فرآیند فروش و حمل دارو  و ضرورت رعایت استانداردهای سازمان غذا و دارو تاکید کرد.

 بحث فروش دارو از طریق سکوهای اینترنتی بسیار مهم است. به نظر شما این آیین‌نامه می‌تواند مشکلاتی را که درحال‌حاضر در این بخش وجود دارد حل کند؟ 
موضوع فروش دارو از طریق اینترنت موضوع بسیار حساس و مهمی است. ما به‌هیچ‌وجه مخالف تکنولوژی و پیشرفت نیستیم ولی باید سازوکار این سکوها کاملا مشخص شده و چارچوب قانونی برای آنها باید تعیین شود. سازمان غذا و دارو هم اخیرا اعلام کرده که از اردیبهشت سال آینده آیین‌نامه توزیع اینترنتی دارو را ابلاغ می‌کند. تازمانی‌که این آیین‌نامه ابلاغ نشده، هرگونه فعالیت در زمینه فروش دارو از طریق اینترنت ممنوع بوده و هر سکویی که درحال‌حاضر درحال فعالیت است برخلاف قانون عمل می‌کند. داروها کالاهای حیاتی هستند که تاثیر مستقیم بر سلامت افراد دارند. فروش داروهای تقلبی، تاریخ‌مصرف گذشته یا بی‌کیفیت از طریق سکوهای اینترنتی می‌تواند منجر به عوارض جبران‌ناپذیر و حتی مرگ شود. نظارت سازمان‌های متولی تضمین می‌کند که داروهای عرضه‌شده استانداردهای لازم را داشته و برای مصرف ایمن هستند.

 در این آیین‌نامه چه چارچوبی در نظر گرفته می‌شود؟
چارچوبی که سازمان غذا و دارو در نظر گرفته، چند اصل مهم دارد؛ اولا، محرمانگی اطلاعات بیماران باید حفظ شود یعنی اطلاعات بیمار نباید دست سکوها بیفتد. دارو باید از مبدا، یعنی از داروخانه، پیچیده شده و با نظارت کامل دکتر داروساز در داروخانه، مشاوره‌های لازم داده و با استانداردهای سازمان غذا و دارو بسته‌بندی شود. کار سکوها فقط باید حمل‌ونقل دارو باشد. یعنی همه کارها در داروخانه انجام‌ شده و سکوها تنها باید نقش پیک را داشته باشند. داروهای تجویزی باید فقط با نسخه پزشک فروخته شوند. در غیاب نظارت، برخی سکوهای اینترنتی این داروها را بدون نیاز به نسخه عرضه می‌کنند که می‌تواند منجر به سوءمصرف، وابستگی و عوارض خطرناک شود. سازمان‌های متولی با اعمال قوانین سختگیرانه، از فروش غیرقانونی این داروها جلوگیری می‌کنند.

 این پیک‌ها هم باید مجوز داشته باشند، درست است؟
پیک‌ها هم باید مجوز بگیرند و هم آموزش‌های لازم را ببینند. بعضی داروها نیاز به رعایت چرخه سرد دارند یا حمل و نقل آنها شرایط خاصی می‌خواهد. این‌ها باید استانداردهای سازمان غذا و دارو را رعایت کنند. نمی‌شود پیکی که پیتزا حمل می‌کند، دارو هم حمل کند. این‌ها باید مجوزهای لازم را بگیرند و سیستم حمل و نقلشان را براساس استانداردها آماده کنند. برخی داروها نیازمند شرایط خاص نگهداری و حمل هستند، مانند رعایت چرخه سرد برای برخی داروها. در صورت عدم نظارت، ممکن است داروها در شرایط نامناسب نگهداری یا حمل شوند که منجر به کاهش کیفیت یا فساد داروها می‌شود. سازمان‌های متولی با تعیین استانداردها و نظارت بر اجرای آنها، از حفظ کیفیت داروها اطمینان حاصل می‌کنند.

 موضوع مهم دیگری که در این میان وجود دارد بحث محرمانگی اطلاعات بیماران است. برای این موضوع چه تمهیداتی در نظر گرفته شده است؟ 
این موضوع واقعا حیاتی است. ما معتقدیم که اطلاعات بیماران باید کاملا محرمانه بماند. اطلاعات نسخه بیماران نباید دست سکوها بیفتد. متاسفانه بعضی وقت‌ها می‌بینیم که سکوها هک می‌شوند و اطلاعات شخصی بیماران درز پیدا می‌کند. مثلا ممکن است یک نفر در خانواده بیماری خاصی داشته باشد و این اطلاعات افشا شود. این می‌تواند مشکلات زیادی ایجاد کند. به همین دلیل، ما اصرار داریم که سرورهایی که این اطلاعات رو نگه‌داری می‌کنند، باید تحت نظارت وزارت بهداشت باشند و اطلاعات بیماران در آنجا به‌صورت کاملا امن حفظ شود.

 باتوجه به اینکه الان حدود ۱۷هزار داروخانه در سراسر کشور داریم و دسترسی مردم به دارو خیلی راحت شده، به نظر شما فروش اینترنتی دارو چقدر می‌تونه مفید باشد؟
ما مخالف فروش اینترنتی نیستیم ولی باید حساسیت‌های این کار را در نظر بگیریم. دارو کالایی حیاتی است و با بقیه کالاها فرق می‌کند. خرید اینترنتی دارو باید با رعایت تمام استانداردها و الزامات خاص خودش انجام شود. حتی پدافند غیرعامل هم در این زمینه هشدار داده و گفته که هرگونه فعالیت دارو در بستر اینترنت باید پیوست پدافند غیرعامل داشته باشد، چراکه ممکن است خطرات بیوتروریسم وجود داشته باشه و اطلاعات بیماران به سرقت برود. این اطلاعات ذخیره ارزشمند هستند و باید کاملا محافظت شوند. اطلاعات پزشکی بیماران و داده‌های مربوط به داروها می‌توانند هدف حملات سایبری یا سوءاستفاده‌های بیوتروریستی قرار گیرند. نظارت سازمان‌های متولی بر سرورها و سیستم‌های اطلاعاتی سکوهای اینترنتی، از این خطرات جلوگیری می‌کند.

 درحال‌حاضر آیا داروخانه‌هایی وجود دارند که مجوز فروش اینترنتی دارو داشته باشند؟ 
درحال‌حاضر هیچ داروخانه یا سکویی مجوز فروش اینترنتی دارو را ندارد. بعضی داروخانه‌ها مجوز فروش محصولات غیردارویی مثل مکمل‌ها و مواد آرایشی-بهداشتی را دارند ولی فروش دارو از طریق اینترنت تاکنون مجاز نبوده و هرکسی که این کار را انجام دهد، خلاف قانون انجام می‌دهد. 

 عدم نظارت کافی چه عواقبی را می‌تواند به همراه داشته باشد؟ 
بسیاری از کشورها قوانین سختگیرانه‌ای برای فروش اینترنتی دارو دارند. نظارت سازمان‌های متولی باعث می‌شود که فعالیت سکوهای فروش دارو در چارچوب قوانین بین‌المللی قرار گیرد و از بروز مشکلات حقوقی و تجاری جلوگیری شود. در غیاب نظارت، برخی سکوهای اینترنتی ممکن است داروها را با قیمت‌های غیرمنصفانه به فروش برسانند یا از کمبود برخی داروها سوءاستفاده کنند. سازمان‌های متولی با نظارت بر قیمت‌ها و عرضه داروها، از سوءاستفاده مالی جلوگیری می‌کنند. نظارت بر سکوهای اینترنتی از داروخانه‌های قانونی که استانداردهای لازم را رعایت می‌کنند، حمایت می‌کند. این امر باعث می‌شود که فعالیت‌های غیرقانونی به ضرر داروخانه‌های مجاز تمام نشود.