آگاه: درنهایت نیز چنانچه سخنگوی دولت اعلام کرد پروژه انتقال آب از اصفهان به یزد به گونه‌ای که هیچ‌یک از استان‌ها احساس بازنده بودن نکنند، ادامه پیدا می‌کند؛ بنابراین انتظار می‌رود دست‌کم هر سال در آستانه کشت بهاره کشاورزان اصفهانی و زود و دیر شدن باز کردن آب بر زاینده‌رود، اعتراضاتی به گوش برسد. علاوه‌بر این، برآوردها نشان می‌دهد تا زمانی که مدیران ارشد کشور، از راه‌حل موقتی تامین آب یزد که بیش از سه دهه گذشته در حال اجراست عبور نکنند، بحران آبی به‌ویژه در فلات مرکزی کشور به قوت خود باقی خواهد ماند. به‌ویژه که برنامه‌های انتقال صنایع آب‌بر از این مناطق به سواحل جنوبی کشور، در انتظار سرمایه‌گذار باقی مانده و بعید است شرایط اقتصادی کنونی نویدبخش برون‌رفت از این وضع باشد.
به گزارش آگاه؛ پروژه انتقال آب از اصفهان به یزد در کوتاه‌مدت راه‌حلی برای رفع بحران آب یزد بود اما در بلندمدت به‌دلیل عدم توجه به ظرفیت محدود زاینده‌رود، نادیده‌گرفتن نیازهای کشاورزان اصفهان و توسعه ناپایدار در یزد، مشکلات زیادی ایجاد کرده است. راه‌حل پایدار نیازمند بازنگری در سیاست‌های آبی، تقویت دیپلماسی بین‌استانی و سرمایه‌گذاری در طرح‌های جایگزین مثل انتقال آب از خلیج‌فارس یا بهینه‌سازی مصرف است. این پروژه در دهه۶۰ شمسی کلید خورد و قرار بر آن بود که آب از سرشاخه‌های زاینده‌رود به یزد منتقل شود از زمانی که این پروژه کلید خورد ۷۸میلیون مترمکعب آب در سال به استان یزد اختصاص یافت و با گذر زمان نزدیک به ۱۰۰میلیون مترمکعب رسید که اکنون با وجود بحران آبی که وجود دارد موجب خشم کشاورزان اصفهانی و آسیب‌رساندن به خط انتقال آب اصفهان به یزد شد، چراکه بر این باورند آب انتقالی علاوه‌بر تامین آب شرب مورداستفاده صنایع قرار گرفته و هیچ توجهی به حقابه آنها نمی‌شود. این موضوع در حالی اتفاق افتاده است که آب ۹شهرستان استان یزد از این خط تامین می‌شود. این اتفاقات در حالی رخ داده است که فقط پنج درصد از آب زاینده‌رود به‌سمت یزد منتقل می‌شود و اگر حقابه کشاورزان از زاینده‌رود داده می‌شد، شاید این اتفاقات رخ نمی‌داد.
البته این پروژه توانسته نیاز آب آشامیدنی جمعیت قابل‌توجهی در یزد، استانی کویری با منابع آبی محدود، را برطرف کند و از مهاجرت اجباری یا بحران انسانی جلوگیری کند. بخشی از آب انتقالی به صنایع کلیدی یزد (مثل فولاد و کاشی‌سازی) اختصاص یافته که به رشد اقتصادی منطقه کمک کرده است. گروهی معتقدند این طرح به‌عنوان یک پروژه ملی برای نجات یک منطقه خشک از زوال طراحی شد و نشان‌دهنده تلاش برای توزیع عادلانه‌تر منابع آب در کشور است. اما زاینده‌رود خود با خشکسالی شدید، برداشت‌های غیرمجاز و کاهش منابع آب مواجه است. انتقال آب به یزد بار اضافی بر این حوضه وارد کرده و باعث تشدید بحران آب در اصفهان و چهارمحال و بختیاری شده است. این پروژه بارها مورد اعتراض کشاورزان شرق اصفهان قرار گرفته که معتقدند حقابه آنها نادیده گرفته شده است. تخریب‌های مکرر خط لوله (بیش از ۲۰مورد از سال ۱۳۹۱) نشان‌دهنده عمق این اختلافات است. استقرار صنایع آب‌بر (مثل فولاد) در یزد، منطقه‌ای کویری، با اصول آمایش سرزمین سازگار نیست. منتقدان می‌گویند به‌جای انتقال آب، باید نوع توسعه منطقه‌ای بازنگری می‌شد. خط لوله به‌دلیل طول زیاد و قرارگیری در مسیرهای صعب‌العبور، هزینه‌های تعمیر و نگهداری بالایی دارد، به‌ویژه باتوجه‌به خسارات ناشی از تعرض‌ها. همچنین کاهش آب زاینده‌رود به فرونشست زمین در اصفهان، نابودی کشاورزی و تالاب گاوخونی منجر شده که اثرات بلندمدت آن جبران‌ناپذیر است.
وزارت نیرو مسئول اصلی طراحی، اجرا و نظارت بر پروژه است. این وزارتخانه باید تعادل بین نیازهای استان‌های مختلف را برقرار کند اما در عمل متهم به جانبداری از یزد شده است. علاوه‌بر اینکه مواضع دولتی‌ها از جمله محمدرضا عارف، معاون اول رییس‌جمهور در روزهای اخیر این مسئله را تایید می‌کند. وی بدون توجه به اضطرار آبی کشاورزان اصفهانی، آسیب‌رساندن به خط لوله را دستمایه اظهارنظر خود قرار داده و آن را خلاف مبانی وفاداری به نظام و کشور دانسته است.
به هر رو این موضوع تا حدی جدی شد که مسعود پزشکیان، رییس‌جمهوری وارد عمل شد و طی تماس‌های جداگانه با وزرای جهاد کشاورزی، کشور و نیرو در جریان آخرین اقدامات صورت‌گرفته در حوضه آبی اصفهان قرار گرفت. پزشکیان با تاکید بر ضرورت توجه به مدیریت مصرف آب و ضرورت همراهی مردم و مسئولان محلی در مدیریت حوضه آبی خواستار جدیت در انجام امور شد. به‌دنبال واکنش رییس‌جمهور برخی از مقام‌های مسئول استان‌های یزد هم به این مسئله واکنش نشان دادند و سخنگوی صنعت آب دهم فروردین اعلام کرد مشکل پیش آمده تا یکشنبه هفدهم فروردین (امروز) حل می‌شود.
مدارس، مرغ عزا و عروسی‌اند
به‌هرحال به‌دنبال این موضوع و بی‌آبی استان یزد، محمدعلی شاه‌حسینی، معاون توسعه مدیریت و منابع استانداری یزد، مراکز دولتی و مدارس به مدت دو روز یعنی ۱۶ و ۱۷فروردین را تعطیل اعلام کرد. گزارش‌ها حاکی از این است که شدت آسیب‌ها به خط‌لوله انتقال آب اصفهان به یزد به حدی بوده است که مسئولان استانی در تامین به‌موقع آب شرب به تعدادی از شهرهای استان یزد دچار تردید شده و علاوه‌بر تعطیلی قطعی مدارس و مراکز آموزشی این استان در روزهای یادشده، تا آخر هفته جاری مدارس این استان را غیرحضوری اعلام کردند. فلات مرکزی یک حوضه آبریز مستقل از میان ۶حوضه موجود در کل کشور محسوب می‌شود که شهرهای بزرگی چون تهران، شیراز، اصفهان، یزد، مشهد، سمنان، قم و همدان را در خود جای داده است.
به گفته او، بیش از ۷۰درصد جمعیت و بخش قابل‌توجهی از فعالیت‌های صنعتی و کشاورزی، در فلات مرکزی ایران بارگذاری شده‌اند؛ درحالی‌که این منطقه تنها ۱۰درصد از آب‌های تجدیدپذیر کشور را در خود جای داده است.
این در حالی است که منابع آبی زیرزمینی در فلات مرکزی، در نیم‌قرن اخیر، به‌شدت کاهش یافته است؛ این وضعیت، هم شامل آب‌های تجدیدپذیر و هم شامل آب‌های تجدیدناپذیر و اصطلاحا فسیلی می‌شود. از سوی دیگر، از ویژگی‌های اصلی فلات مرکزی ایران، میزبانی از چندین شهر بزرگ و پرجمعیت است که برخی از آنها صنایع متعدد آب‌بر و کم‌آب‌بر را در خود جای داده‌اند. به اعتقاد کارشناسان، مسئله دیگر در این میان، مهاجرت است. کلان‌شهرها و شهرهای بزرگی که در فلات مرکزی واقع شده‌اند، از امکانات و زیرساخت‌های متعددی برخوردار هستند؛ درنتیجه به مقصد جذابی برای نقل‌مکان برخی از اقشار جامعه تبدیل شده‌اند؛ برای مثال، سالانه ۳۰۰هزار نفر به جمعیت شهر تهران اضافه می‌شود.
دو چالش شهرهای پرجمعیت و مهاجرت، به بحران آب در فلات مرکزی دامن زده؛ چراکه آنها همین امروز نیز با کاهش کمیت و کیفیت منابع آبی مواجه هستند و ظرفیت بارگذاری بیشتر جمعیتی و صنعتی را ندارند.
بنابراین گزارش برنامه هفتم توسعه مقرر کرده است که هشت درصد جمعیت ایران باید تا پایان مهلت اجرای برنامه، به‌سمت سواحل جنوبی سوق داده شوند. این موضوع سیاست درستی است که باید زیرساخت‌های آن تامین شود تا بارگذاری جمعیت در فلات مرکزی کاهش یابد.
بنابراین گسترش کشاورزی گلخانه‌ای اهمیت زیادی دارد و براساس سند امنیت غذایی، این نوع زراعت می‌تواند راه‌حل موثری برای صرفه‌جویی در مصرف آب کشور باشد.
از سوی دیگر، شرایط کنونی به گونه‌ای است که باید راه‌حل‌های چندبعدی داشته باشد هم از داخل استان‌های درگیر مسئله و هم به‌صورت ملی و کشوری. آنچه اکنون کمابیش مشخص شده این است که طرح‌های انتقال آب، پروژه‌های اشتباهی بوده و به تنش‌های اجتماعی نیز منجر شده‌اند. از امروز به بعد، مهم این است که نباید اجازه داد، بین مردم استان‌های مختلف اختلاف و تنفر بیشتری ایجاد شود. علاوه‌براین نباید از نظر دور داشت که موضوع تنش آبی، چالش پیچیده‌ای است که حل آن به زمان و مطالعات کارشناسی نیاز دارد.
کاهش ۲۵ تا ۷۵ درصدی
مدیرکل دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور گفت: میزان ورودی آب به مخازن سدهای کشور تا ۱۵فروردین در سال آبی جاری نسبت‌به مدت مشابه سال گذشته ۳۸درصد کاهش یافته است.
فیروز قاسم‌زاده با بیان اینکه براساس جدیدترین گزارش هفتگی شاخص‌های مهم آب و برق درخصوص بارش‌های منتهی به ۱۵فروردین ۱۴۰۴، میزان ورودی آب به مخازن سدهای کشور در سال آبی جاری نسبت‌به مدت مشابه سال گذشته ۳۸درصد کاهش یافته است، اظهار کرد: به‌عبارت‌دیگر، میزان ورودی به مخازن سدهای کشور در سال آبی گذشته برابر ۲۱.۲۱میلیارد مترمکعب بوده و اکنون معادل ۱۳.۱۵میلیارد مترمکعب است. وی ادامه داد: همچنین آمارها تا ۱۵فروردین امسال نشان می‌دهد که حجم آب موجود مخازن سدهای کشور با ۱۷درصد کاهش نسبت‌به سال گذشته به ۴۸درصد رسیده است. وی یادآور شد: اما میزان خروجی آب از مخازن سدهای کشور در این بازه زمانی نسبت‌به مدت مشابه سال آبی گذشته با پنج درصد کاهش از ۱۳.۶۴میلیارد مترمکعب به ۱۲.۹۷میلیارد مترمکعب رسیده است. مدیرکل دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور خاطرنشان کرد: از سدهای تهران، سد امیرکبیر دارای ۱۳درصد پرشدگی، سدلار دو درصد پرشدگی و زنجیره لتیان-ماملو دارای ۱۶درصد پرشدگی هستند. همچنین درصد میزان پرشدگی سد زاینده‌رود استان اصفهان؛ سدهای دز، کرخه و مارون استان خوزستان؛ سد سردشت استان آذربایجان غربی؛ سد جگین استان هرمزگان؛ سد رئیسعلی دلواری استان بوشهر؛ سد کینه ورس استان زنجان؛ سد آزاد استان کردستان؛ سدهای وشمگیر، گلستان و بوستان استان گلستان؛ سدهای پیشین و کهیر استان سیستان و بلوچستان و سد کمال صالح استان مرکزی ۲۵ تا ۷۵درصد نسبت‌به مدت مشابه سال آبی گذشته کاهشی بوده است. قاسم‌زاده یادآور شد: مجموعه ۱۳سد حوضه آبریز دریاچه ارومیه نسبت‌به مدت مشابه سال آبی گذشته ۴۱درصد کاهش پرشدگی را به ثبت رسانده است.
صنایع، مهمان ناخوانده آبخوان‌های کشور
مسئله‌ای که اکنون وجود دارد نه مربوط به اصفهان است و نه یزد، بلکه باتوجه‌به اینکه نه در تنش آبی بلکه بحران و ورشکستگی آبی قرار داریم باید تامین آب تمامی صنایع و فولاد از سایر راه‌های تامین آب یا انتقال آنها به نوار جنوبی و در مجاورت آب باشد، چراکه عیسی بزرگ‌زاده، سخنگوی صنعت آب در رابطه با وضعیت انتقال آب از دریا گفت: به‌طورکلی انتقال آب از دریا در برنامه کلان وزارت نیرو و نقشه راه کشور و سند راهبرد ترکیبی آب در دولت چهاردهم قرار دارد. وی ادامه داد: در مورد استفاده از دریای خزر هم برای نیازهایمان چه در ساحل و چه مکان‌های دیگر طرح‌هایی وجود دارد اما برای ساحل هیچ مشکلی وجود ندارد و برای مناطقی که انتقال آب طولانی و بلندمدت است، باید با کمک سرمایه‌گذار و بخش خصوصی انجام بگیرد.
سخنگوی صنعت آب خاطرنشان کرد: همان‌گونه که اکنون پنج خط دریا که وجود دارد از دریای عمان و خلیج‌فارس به فلات مرکزی، سیستان، فارس و اصفهان می‌کشیم مجریان و سرمایه‌گذاران غیردولتی دارند. وی ادامه داد: هر پروژه‌ای باید در متن خودش دارای توجیه فنی، اجتماعی، اقتصادی و محیط‌زیستی باشد؛ البته مطالعات این طرح در برخی نقاط انجام شده و در برخی نقاط نیاز به مطالعه دارد.
بزرگ‌زاده خاطرنشان کرد: در گذشته انتقال آب از خزر به سمنان در برخی مراحل پیدایش انجام شده و این موضوع برای تهران مطرح نیست. کارشناسان بر این باورند تخریب خط انتقال آب ازسوی کشاورزان اصفهانی باید تلنگری به مسئولان باشد که در شرایط هشدار آبی قرار داریم، به‌طوری‌که ۲۸استان دارای تنش آبی هستند و اگر همین روند مدیریتی وجود داشته باشد مشخص نیست مقصد بعدی اعتراض کجاست خوزستان، کردستان، چهارمحال و بختیاری یا زنجان باشد.
مشکل انتقال آب یزد امروز پایان می‌یابد
سخنگوی صنعت آب گفت: مشکل انتقال آب به استان یزد تا فردا - یکشنبه ۱۷فروردین- حل شده و مردم دارای آب پایدار خواهند شد.
عیسی بزرگ‌زاده افزود: حوالی ظهر روز شنبه نهم فروردین حادثه‌ای رخ داد و ایستگاه پمپاژهای شماره سه و چهار و سه حوضچه خط انتقال آب به استان یزد دچار آسیب شد. وی ادامه داد: براثر این حادثه آبرسانی به حدود ۵۰درصد از استان یزد دچار تنش شدید آبی شد. سخنگوی صنعت آب خاطرنشان کرد: همکاران بلافاصله وارد عمل شده و واکنش سریع نشان دادند و تیم‌های مختلف در محل استقرار یافتند.
بزرگ‌زاده گفت: همچنین تجهیزات مختلف کمکی رسید و از منابع آب اضطراری و پشتیبان که به‌صورت کوتاه‌مدت امکان استفاده داشت به‌سرعت استفاده شد تا شدت تنش کاهش داده شود. وی ادامه داد: این منابع محلی و دریا بود که به‌صورت کوتاه‌مدت امکان استفاده داشت تا شدت تنش بیشتر نشود.
سخنگوی صنعت آب افزود: ۱۴۰نقطه برداشت آب در سطح استان به‌خصوص در شهرهای اردکان، میبد و یزد به‌علاوه تانکرهای آب مستقر شد. بزرگ‌زاده گفت: همراهی مردم شریف استان یزد در مدیریت مصرف هم کمک کرد تا با درک شرایط کمک کردند. وی ادامه داد: به‌سرعت همکاران در بخش بهره‌برداری و نگهداری از خط وارد عمل شدند و امکانات وزارت نیرو هم گسیل شد.
سخنگوی صنعت آب خاطرنشان کرد: اکنون مشکل سه حوضچه آرامش مشکل برطرف شده و ایستگاه شماره سه دیروز، شنبه ساعت ۱۰:۳۰ صبح پمپ اول وارد مدار شد که تا غروب آب به یزد رسید. به گفته بزرگ‌زاده، پمپ دوم هم آماده شده و براساس برنامه‌ریزی صبح امروز (یکشنبه) وارد یزد می‌شود و عملا پایان امروز پایان مشکل است. وی ادامه داد: ایستگاه پمپاژ شماره سه هم که آسیب جدی‌تری دیده از یک پمپاژ کمکی استفاده شد فعلا از مدار خارج شده است. سخنگوی صنعت آب خاطرنشان کرد: با کمک پمپاژ کمکی مشکل برطرف خواهد شد و فردا مردم آب پایدار خواهند داشت.
نظر شما