آگاه: ۲۹ اسفند سال گذشته بود که نیروهای امنیتی ترکیه به دستور مستقیم دولت اردوغان، «امام‌اوغلو» شهردار استانبول را با اتهاماتی عجیب نظیر جعل مدرک، فساد مالی در مجموعه تحت سرپرستی و همکاری با گروه تروریستی حزب کارگران کردستان PKK دستگیر کردند. از زمان دستگیری امام‌اوغلو، تظاهرات وسیعی در شهرهای مختلف ترکیه برگزار شده و بازار بورس و واحد پول ترکیه (لیر) سقوط‌هایی تاریخی را تجربه کرده است.
کودتای سال ۲۰۱۶ بهانه‌ای مناسب برای اردوغان و حزب «عدالت و توسعه» بود تا دست به پاکسازی گسترده در صفوف نظامیان ارتش ترکیه بزنند و همه‌پرسی تغییر قانون اساسی در سال ۲۰۱۸ نیز اقدام سیاسی آنها برای تضمین ادامه حکومت این حزب و تحمیل سیاست‌های داخلی و منطقه‌ای مد نظر اردوغان بود. اگرچه اردوغان در دو انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۱۸ و ۲۰۲۳ موفق به پیروزی شد اما این دو پیروزی با شکست نسبی (۲۰۱۸) و مطلق (۲۰۲۴) در انتخابات شهرداری‌های ترکیه، همراه بود و همین امر کام اردوغان و حزبش را تلخ کرد و کینه‌ای عجیب به‌ویژه علیه «امام‌اوغلو» شهردار استانبول در دل آنها شکل گرفت.
سکویی به نام استانبول
استانبول شهری است که اردوغان در دهه ۱۹۹۰ میلادی با تکیه زدن بر صندلی شهرداری آن، سکوی پرش خود برای رسیدن به اوج قدرت را فراهم کرد؛ بنابراین شکست اردوغان و حزب متبوعش یعنی «عدالت و توسعه» در انتخابات شهرداری‌ها در سال گذشته، آن هم در برابر رقیب قدیمی‌شان حزب «جمهوریخواه خلق» یا CHP برای حاکمان فعلی ترکیه بسیار گران تمام شد و زنگ خطر را برای آنها به صدا درآورد. نه تنها «امام‌اوغلو» در شهر استانبول، بلکه هم‌حزبی او در CHP یعنی «منصور یاواش» نیز در شهر آنکارا و سایر اعضای حزب جمهوریت خلق در ۱۵ شهر بزرگ دیگر ترکیه پیروز شدند تا شکستی سنگین برای حزب «عدالت و توسعه» رقم بخورد.
همین دشمنی و عداوت میان رهبران دو حزب «عدالت و توسعه» و «جمهوریخواه خلق» سبب شده اکثر کارشناسان، دستگیری «امام‌اوغلو» را نه بر اساس اتهامات واقعی بلکه ناشی از سوء‌استفاده اردوغان از قدرت و دستگاه قضایی ترکیه ارزیابی کنند. پس از دستگیری پر شائبه «امام‌اوغلو»، به استثنای حزب «حرکت ملی» یا MHP که هم‌پیمان اردوغان محسوب می‌شود تمامی احزاب سیاسی ترکیه از طرفداران خود خواستند در حمایت از شهردار بازداشت‌شده استانبول اقدام به تظاهرات گسترده خیابانی کنند. بر اساس قانون اساسی جدید ترکیه که سال ۲۰۱۸ با تلاش‌های اردوغان به تصویب رسید، رئیس‌جمهور منتخب ترکیه تنها دو دوره ۵ ساله قادر به تکیه زدن بر مسند ریاست خواهد بود؛ اردوغان از سال ۲۰۱۸ رئیس‌جمهور ترکیه بوده و بر اساس قانون قادر به شرکت در انتخابات سال ۲۰۲۸ نخواهد بود؛ از همین‌رو پس از شکست سنگین انتخابات شهرداری‌ها در سال ۲۰۲۴، سران حزب «عدالت و توسعه» بار دیگر به وحشت افتاده و بیم آن را دارند که در غیاب اردوغان، شخصیت سیاسی برجسته‌ای که قادر به پیروزی و حفظ صندلی ریاست جمهوری باشد در اختیار نداشته باشند؛ بنابراین از هم‌اکنون زمزمه‌هایی شنیده می‌شود که ممکن است اردوغان و حزبش به دنبال تغییر مجدد قانون اساسی و افزایش تعداد دوره‌های ریاست جمهوری یک شخص واحد باشند.
اتوکراسی اردوغانی
در واقع اردوغان تلاش دارد تا مدلی شبیه به فضای سیاسی تک رئیس‌جمهوری (اتوکراسی) را در کشور ترکیه بنا کند؛ امری که بدون‌تردید با مخالفت جدی احزاب رقیب به ویژه «جمهوریخواه خلق» همراه خواهد شد و محبوب‌ترین و متنفذترین شخصیت سیاسی این حزب نیز در حال حاضر کسی به جز «امام‌اوغلو» شهردار بازداشت‌شده استانبول نیست. بسیاری از تحلیلگران، اقدام اردوغان و سوء‌استفاده او از دستگاه قضایی ترکیه برای دستگیری «امام‌اوغلو» را آغاز سلسله اقداماتی در راستای تحکیم قدرت و ادامه فضای شبه‌دیکتاتوری در ترکیه می‌دانند؛ به ویژه که پس از حوادث منجر به سقوط دولت «بشار اسد» در سوریه و کنترل تقریبا کامل ترکیه بر این کشور، اردوغان و حزبش خود را به رویای تشکیل عثمانی جدید و خلافت سلطانی جدید نزدیک و نزدیک‌تر می‌بینند. اما پس از دستگیری «امام‌اوغلو» شهردار استانبول توسط دولت اردوغان، تظاهرات گسترده‌ای در شهرهای مختلف ترکیه از جمله در استانبول و آنکارا کلید خورد. در روز ۵ فروردین در حالی که حدود یک هفته از تظاهرات گسترده ضد اردوغانی در ترکیه می‌گذشت، «علی کایا» وزیر کشور ترکیه اعلام کرد که در ناآرامی‌های اخیر ۱۴۱۸ نفر دستگیر شده‌اند که ۴۷۸ نفر آنها دادگاهی خواهند شد. ۹۷۹ نیز مظنون هستند و هنوز تصمیم درباره آنها گرفته نشده است. این بازداشت‌ها نگرانی‌های عمیقی درباره وضعیت دموکراسی در ترکیه ایجاد کرده و مخالفان، این اقدام را تلاشی برای حذف رقبای اردوغان از انتخابات آینده ریاست‌جمهوری تلقی می‌کنند، در حالی که دولت ترکیه این اتهامات را رد کرده و مدعی است که دادگاه‌ها به طور مستقل عمل می‌کنند.
در روز ۷ فروردین نیز تعداد دستگیرشدگان در ترکیه به ۱۹۰۰ نفر رسید. در همان روز دولت ترکیه اعلام کرد که بیانیه‌های بین‌المللی در خصوص محکومیت دستگیری شهردار استانبول، اکرم امام‌اوغلو و اعتراضات گسترده‌ای که در پی آن در سراسر ترکیه برگزار شده، «متعصبانه» و «بی‌اساس» است. اما هنوز چند روزی از دستگیری «امام‌اوغلو» نگذشته بود که وکیل او نیز بازداشت شد تا اعتراضات در ترکیه شدیدتر شود؛ در روز ۸ فروردین «توران تاشکین اوزر» از نمایندگان حزب خلق جمهوریخواه ترکیه در شبکه ایکس نوشت «محمد پهلوان» وکیلی که از شهردار استانبول «اکرم امام‌اوغلو» در تحقیقات اخیر دفاع کرده بود، به «دلایلی ساختگی» دستگیر شده است. در همین راستا روزنامه ترکیه‌ای «turkiyetoday»، ارگان مطبوعاتی وابسته به دادستانی ترکیه، حکم دستگیری وکیل امام‌اوغلو را به اتهام پولشویی و نقض برخی قوانین مالی صادر کرده است. اکرم امام‌اوغلو به‌سرعت به دستگیری وکیل خود واکنش نشان داد و در شبکه ایکس نوشت: «گویا کودتا علیه دموکراسی کافی نبود... آنها حتی دفاع از خود قربانیان این کودتا را هم بر نمی‌تابند.»
تظاهرات پی‌درپی و متوالی در شهرهای مختلف ترکیه در اعتراض به دستگیری امام‌اوغلو، صحنه حقیقی خشونت عریان بود و پلیس ترکیه برای مقابله با معترضان از ابزارهای خشن بهره گرفت. همچنین مقامات ترکیه برای جلوگیری از گسترش دامنه اعتراضات صدها حساب کاربری را که از عملکرد اردوغان انتقاد می‌کردند، مسدود کرده‌اند. یکی از گسترده‌ترین اعتراضات در تاریخ ترکیه، روز ۹ فروردین علیه اردوغان و در محکومیت بازداشت «امام‌اوغلو» در میدان اصلی شهر استانبول با حضور میلیونی مردم معترض ترکیه برگزار شد. در این تجمع پیام امام‌اغلو قرائت شد که تصریح داشت: «اردوغان با هر قدمی که علیه من برمی‌دارد نشان می‌دهد که فردی است که از انتخابات فرار می‌کند و از حریف خود می‌ترسد.» در ادامه بیانیه امام‌اوغلو آمده بود که «شاهد کودتای کسانی بودیم که با سوء‌استفاده از قدرتی که از ملت به دست آوردند به ترکیه خیانت کردند.» «اوزگور اوزل» رهبر حزب جمهوریخواه خلق ترکیه نیز در جریان این تظاهرات میلیونی در بین معترضین در استانبول، خطاب به اردوغان گفت: «ببین، گفتی تظاهرات ممنوع است، اما هر شب میلیون‌ها نفر جمع می‌شوند. آنها همگی عضو حزب جمهوری خواه خلق ترکیه نیستند، بلکه همگی با سرکوبگری تو مخالف هستند.»
اوضاع بحرانی ترکیه در سوریه
اما به موازات اوضاع مبهم و خراب اردوغان در داخل ترکیه و تجمیع قوای حزبی و اجتماعی علیه او و دولتش در داخل، در خارج از مرزهای ترکیه نیز اوضاع برای رئیس‌جمهور ترکیه مطلوب نیست و پروژه سیطره بر سوریه با شکست و دست‌انداز مواجه شده است. جنگنده‌های رژیم صهیونیستی به‌صورت مرتب به اهدافی در دمشق، حما، حمص و تدمر حمله و پایگاه‌های هوایی و مراکز نظامی سوریه را بمباران می‌کنند. تل‌آویو طی روزهای اخیر دقیقا مناطقی در سوریه را بمباران کرده که قرار است محل پایگاه‌های نظامی احتمالی ترکیه باشند. این بمباران‌ها چالشی مستقیم و اساسی برای اردوغان است و سران رژیم صهیونیستی که در ساقط کردن بشاراسد با ترکیه همدست بودند، حالا تصمیم گرفته‌اند همدست و موتلف سابق خود یعنی اردوغان را از سوریه اخراج کنند و اجازه ندهند رویای تجدید امپراتوری عثمانی برای او محقق شود.
نظر شما