اکنون که بحث مذاکرات غیرمستقیم هسته‌ای در مسقط میان ایران و آمریکا در محافل سیاسی و رسانه‌ای داغ است، ضرورت دارد دست‌اندرکاران‌ امر به بازخوانی تجربه پرعبرت برجام بپردازند. یکی از موضوعات مهم در زمان برجام، آن بود که مسئولان دولت‌وقت، به الزامات اجرای آن توجه نکردند و اقداماتی «نقد» انجام دادند اما صرفا وعده‌هایی «نسیه» دریافت کردند و نتوانستند چِک برجام را از واشنگتن نقد کنند.

شروطی که در اجرای برجام رعایت نشد!

آگاه: برجام به‌صورت مشروط توسط رهبر انقلاب تاییدشده بود و الزاماتی برای اجرای آن، از جانب ایشان تعیین‌شده بود. در تاریخ ۲۹ مهر ۱۳۹۴ رهبری در نامه‌ای به «حسن روحانی» رییس‌جمهور وقت، بالغ بر ۹ مولفه الزام‌آور را برای اجرای برجام تعیین کردند.
اولین شرط اجرای برجام، اخذ تضمین‌های قوی و کافی برای جلوگیری از تخلف طرف‌های مقابل در  لغو تحریم‌های ظالمانه اقتصادی و مالی بود؛ امری که گذشت زمان نشان داد به‌طور کامل صورت نگرفته است و آمریکایی‌ها حتی در دولت «باراک اوباما» که برجام را امضا کرد نیز در رفع تحریم‌های ایران، کارشکنی می‌کردند.
رهبرانقلاب در نامه تایید مشروط برجام، در این‌خصوص متذکرشده بودند که «از آنجا که پذیرش مذاکرات ازسوی ایران اساسا با هدف لغو تحریم‌های ظالمانه اقتصادی و مالی صورت‌گرفته است و اجرائی‌شدن آن در برجام به بعد از اقدام‌های ایران موکول گردیده، لازم است تضمین‌های قوی و کافی برای جلوگیری از تخلف طرف‌های مقابل تدارک شود، که ازجمله آن اعلام کتبی رییس‌جمهور آمریکا و اتحادیه اروپا مبنی بر لغو تحریم‌هاست. در اعلام اتحادیه اروپا و رییس‌جمهور آمریکا، باید تصریح شود که این تحریم‌ها به‌کلی برداشته شده است. هرگونه اظهاری مبنی بر این‌که ساختار تحریم‌ها باقی خواهد ماند، به‌منزله نقض برجام است.»
دومین شرط اجرای برجام این بود که در سراسر دوره هشت‌ساله اجرای برجام، وضع هرگونه تحریم در هر سطح و به هر بهانه‌ای (از جمله بهانه‌های تکراری و خودساخته تروریسم و حقوق‌بشر) توسط هر یک از کشورهای طرف مذاکرات، به منزله نقض برجام محسوب شود؛ این شرط نیز مراعات نشد و از همان فردای انعقاد برجام، آمریکا به بهانه‌های واهی مختلف، کشور ما را مورد تحریم قرار داد. از زمانی که برجام امضا شد، هر روز به بهانه‌ای در سنا یا کنگره آمریکا مصوبه‌ای علیه ایران تصویب می‌شد که بعضی از آنها نیز به امضای «باراک اوباما» رییس‌جمهور وقت آمریکا می‌رسید. علاوه‌بر دو شرط فوق‌الذکر، سایر شروط ۹ گانه اجرای برجام نیز به‌طور تمام و کمال انجام نشد و نتیجه آن شد که شاهد بودیم و رییس‌جمهور بعدی آمریکا برخلاف تعهدات واشنگتن از این توافق خارج شد.

خلف‌وعده آمریکا
طبق مفاد برجام قرار بود در مدت و مهلتی پس از امضای این توافقنامه، ایران تعهداتش را درباره اعمال محدودیت‌ها در زمینه اقدامات صلح‌آمیز هسته‌ای اجرا کند و در همین‌مدت هم آمریکایی‌ها و متحدانش تحریم‌های اعمال‌شده را بردارند. جمهوری‌اسلامی ایران به تبعیت از قواعد اسلامی به تعهداتش عمل کرد و آژانس بین‌المللی انرژی‌اتمی که اغلب هم مواضع یک‌طرفه داشت، آن را تایید کرد؛ اما در این فاصله آمریکایی‌ها به تعهدات‌شان که رفع تحریم‌ها و آثار آن، آزادی تجارت و ارتباطات علمی، فناوری، تجاری و مالی میان ایران و دیگر کشورها و غرب بود عمل نکردند.
آمریکایی‌ها در مدت اجرای برجام، نه‌تنها تحریم‌های قبلی علیه ایران را برنداشتند، بلکه تحریم‌های جدیدی را نیز علیه کشورمان اعمال کردند. برای نمونه قانون «مقابله با مخالفان آمریکا از طریق تحریم‌ها» موسوم به «کاتسا» در ۱۱ مرداد  ۱۳۹۶ (۲ آگست ۲۰۱۷) تصویب شد. قسمت مربوط به ایران در این قانون با عنوان «قانون مقابله با فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده ایران ۲۰۱۷» یا (CIDA. ۲۰۱۷) بود. بخش ۱۰۴ تا ۱۰۷ این قانون تحریم‌های اعمالی بر ایران را شامل می‌شد. در بخش ۱۰۴ قانون تحریمی مزبور، تحریم‌ها علیه ایران به بهانه موشکی توسعه پیدا کرد و تمام برنامه‌های ایران در زمینه موشک‌های بالستیک و هر نوع برنامه دیگر برای تولید سیستم‌های نظامی و دفاعی را هدف قرار داد.
بخش ۱۰۵ قانون مزبور نیز سپاه پاسداران، عوامل و تمام وابستگان حقوقی و حقیقی آن را مشمول تحریم‌های مشخص‌شده در دستور اجرایی ۱۳۲۲۴ می‌کرد. این دستور اجرایی مربوط به شناسایی و تحریم سازمان‌های تروریستی است که از سال ۲۰۰۱ صادر شده است. براساس این دستور اجرایی افراد حقیقی و حقوقی که به‌عنوان سازمان تروریستی شناسایی و علاوه‌بر آنکه خودشان هدف تحریم‌های مندرج در قانون حالت فوق‌العاده می‌شوند، بلکه تمامی کسانی که به‌عنوان حامی آنها شناسایی شوند نیز مشمول همین تحریم‌ها قرار می‌گیرند و همه آنها در لیست تحریم‌های آمریکا SDN قرار خواهند گرفت.
تذکرات برجامی و غفلت دولت‌مردان وقت
به هر ترتیب در موعد اجرای برجام، الزامات آن توسط دولت‌مردان وقت رعایت نشد و نتیجه‌ای نامطلوب برای کشور حاصل شد. رهبرانقلاب در همین زمینه در ۲۸ بهمن ۱۴۰۰ در دیدار با مردم تبریز فرمودند: در قضایای برجام در سال‌های ۹۴ و ۹۵ ایراد و اعتراض بنده این بود که نکاتی باید در برجام رعایت می‌شد تا مشکلات بعدی پیش نیاید و در تذکرات هم مکرر آنها را گفتم، اما بعضی از آن نکات موردتوجه قرار نگرفت و مشکلات بعدی که همه مشاهده می‌کنند، پیش آمد. بنابراین نگاه به آینده مهم است.
رهبری در همین رابطه در خرداد سال ۱۳۹۸ در دیدار جمعی از دانشجویان نیز تصریح کردند: یکی از دوستان گفتند تصویب برجام را به رهبری نسبت داده‌اند؛ خب بله، اما شما که چشم دارید، ماشاءالله هوش دارید، همه‌چیز را می‌فهمید! آن نامه‌ای را که من نوشتم نگاه کنید، ببینید تصویب چه‌جوری است؛ شرایطی ذکرشده که در این صورت این توافق تصویب می‌شود. البته اگر چنانچه این شرایط و این خصوصیات اجرا نشد، اِعمال نشد، وظیفه رهبری این نیست که بیاید وسط و بگوید برجام نباید اجرا بشود. البته خود این، یک مقوله‌ای است که وظیفه رهبری در این مواقع اجرایی چیست. عقیده ‌ما این است که در زمینه‌های اجرایی، رهبری نباید وارد میدان بشود و یک کاری را اجرا کند یا جلوی اجرای یک کاری را بگیرد، مگر آنجایی که به حرکت کلی انقلاب ارتباط پیدا می‌کند؛ آنجا چرا، وارد می‌شویم، اما در موارد دیگر نه. بنابراین نه، برجام را به آن صورتی که عمل شد و محقق شد، بنده خیلی اعتقادی نداشتم و بارها هم به خود مسئولینِ این کار- به آقای رییس‌جمهور، به وزیر محترم خارجه، به دیگران- همین را گفته‌ایم و موارد زیادی را به آنها تذکر داده‌ایم.
 

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
  • نظرات حاوی توهین و هرگونه نسبت ناروا به اشخاص حقیقی و حقوقی منتشر نمی‌شود.
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود.