آگاه: سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان، جمعه پنجم اردیبهشت ۱۴۰۴ در رأس یک هیات دیپلماتیک و فنی- کارشناسی برای انجام دور سوم گفت‌وگوهای غیرمستقیم با آمریکا با استقبال مقامات وزارت خارجه عمان وارد مسقط شد. مجید تخت‌روانچی، معاون سیاسی وزیر و کاظم غریب‌آبادی، معاون حقوقی و بین‌الملل و اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه و تعدادی از کارشناسان دیپلماتیک و فنی وزیر امور خارجه را در این دور از گفت‌وگوها همراهی می‌کردند.
در ابتدای این سفر، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با «بدر بوسعیدی»، وزیر خارجه عمان و واسط این گفت‌وگوهای غیرمستقیم دیدار کرد. قبل از آغاز دور سوم مذاکرات مسقط، «اسماعیل بقایی» سخنگوی دستگاه دیپلماسی طی مطلبی در «ایکس» تصریح کرد: «ما مصمم به صیانت از حقوق قانونی و مشروع ملت ایران برای استفاده از انرژی هسته‌ای جهت مقاصد صلح‌آمیز هستیم و درعین‌حال آماده برداشتن گام‌های معقول جهت اطمینان‌بخشی نسبت به ماهیت کاملا صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای خود هستیم.»
حذف عینی و ملموس تحریم‌ها، اولویت اساسی است
در پیام «بقایی» در «ایکس» تصریح شده بود که خاتمه‌دادن به تحریم‌های غیرقانونی و غیرانسانی علیه مردم ایران، به‌صورت عینی و سریع، برای ما یک اولویت است و باید دید طرف مقابل تا چه میزان از جدیت و آمادگی لازم برای یک توافق عادلانه و واقع‌بینانه برخوردار است.
از ویژگی‌های این دور از مذاکرات مسقط، حضور کارشناسان ایرانی لغو تحریم‌ها بود؛ دستور ویژه این کارشناسان این است که بدانند آمریکایی‌ها چگونه تحریم‌های ضدایرانی را لغو می‌کنند. پیش از آغاز گفت‌وگوهای دیپلماتیک و کارشناسی در دور سوم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا، هیات‌های کارشناسی و دیپلماتیک ایران، برای جمع‌بندی نظریات با یکدیگر گفت‌وگو کردند.
منابع ناآگاه!
پیش از آغاز دور سوم مذاکرات مسقط، «محمد گلزاری» دبیر شورای اطلاع‌رسانی دولت در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس در خصوص گفت‌وگوهای غیرمستقیم ایران و آمریکا نوشت: در حالی که مذاکرات غیرمستقیم فنی- کارشناسی ساعاتی دیگر میان ایران و آمریکا آغاز می‌شود، برخی رسانه‌های خارجی، مطالبی به نقل از «منابع آگاه ایرانی» منتشر می‌کنند. این روش خبرسازی به‌منظور رسیدن به اهداف چندگانه، قدیمی و نخ‌نما شده است. همکاران رسانه‌ای و دنبال‌کنندگان اخبار که با این سبک خبرسازی‌های القایی آشنا هستند، با بازنشر و ترجمه چنین اخباری به آن اعتبار نبخشند. دبیر شورای اطلاع‌رسانی دولت تاکید کرد: همانند دور اول و دوم مذاکرات، وزیر و سخنگوی وزارت امور خارجه با صداقت، پاسخگوی رسانه‌های داخلی و افکار عمومی ایران خواهند بود.
پیش از شروع دور سوم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در مسقط، «بدرالبوسعیدی» وزیر خارجه عمان و «سیدعباس عراقچی» وزیر امور خارجه کشورمان با یکدیگر دیدار و گفت‌وگو کردند. حوالی ساعت ۱۲ روز گذشته (شنبه ۶ اردیبهشت ۱۴۰۴) سومین دور مذاکرات غیرمستقیم میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا در مسقط، پایتخت عمان آغاز شد.
طبق گزارش منابع رسانه‌ای، گفت‌وگوهای غیرمستقیم حوالی ظهر با حضور دو هیات ایرانی و آمریکایی آغاز شد؛ در دور سوم مذاکرات، هیات‌ها پرتعدادتر بودند؛ حدود ۱۲ نفر در هیات فنی آمریکایی حضور داشتند؛ هیات ایرانی هم با همین شرایط و ترکیب و با شرکت کارشناسان لغو تحریم در گفت‌وگوها حضور به هم رساندند؛ یکی از اصلی‌ترین مطالبات ایران در این مذاکرات رفع موثر تحریم‌ها است.
فالس‌نیوزهای غربی و دور سوم مذاکرات
در همان نخستین دقایق از آغاز مذاکرات دیروز، مجددا فالس‌نیوزهای غربی دست‌به‌کار شدند و با هدف ایجاد جو روانی منفی علیه ایران، خبرسازی‌هایی را در دستور کار قرار دادند و مدعی شدند که در این دور از مذاکرات، مباحث موشکی نیز مطرح است؛ بلافاصله پس از این خبرسازی مضحک غربی‌ها، «اسماعیل بقایی» سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان با رد قاطع ادعای برخی رسانه‌های غربی تاکید کرد موضوع توان دفاعی و موشکی کشور در مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا مطرح نبوده و نیست.
اما حوالی ظهر روز گذشته در شرایطی که حدود دو ساعت از آغاز مذاکرات می‌گذشت، بقایی در جمع خبرنگاران حاضر شد و پیرامون کم‌وکیف دور سوم مذاکرات توضیحاتی ارائه کرد؛ ازجمله آنکه گفت: دور سوم مذاکرات، به روال دو دور قبلی با تسهیل‌گری و میزبانی عمان و با حضور روسای هیات‌های نمایندگی ایران و آمریکا در سالن‌های مجزا در حال انجام است. بقایی افزود: هیات فنی- کارشناسی ایران به ریاست معاونان سیاسی و حقوقی- بین‌المللی وزارت امور خارجه نیز با ترکیب کارشناسان مجرب حوزه تحریم، ازجمله متخصصین اقتصادی- بانکی و کارشناسان مرتبط با حوزه هسته‌ای و تعامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در محل مذاکرات حضور داشته و به وظایف خود مشغول‌اند.
حدود یک ساعت بعد، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان در شبکه ایکس راجع به فضای جدی حاکم بر مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا نوشت: مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در فضایی جدی ادامه دارد و طرفین مواضع و دیدگاه‌های خود پیرامون هر دو حوزه خاتمه موثر تحریم‌ها و اعتمادسازی درخصوص ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران و صیانت از حق ایران برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای را از طریق طرف عمانی تبادل می‌کنند.
دور سوم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا، موسوم به فرآیند مسقط، طولانی‌تر از دو دور قبل بود. سرانجام در حوالی ساعت ۱۷ دیروز، دور سوم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا پایان یافت. طبق اعلام وزیر خارجه عمان، دور بعدی مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در روز شنبه سوم مِی (۱۳ اردیبهشت) برگزار می‌شود.
توضیحات عراقچی در پایان مذاکرات
اما «سید عباس عراقچی» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در پایان دور سوم گفت‌وگوهای غیرمستقیم میان ایران و آمریکا در مسقط، توضیحاتی را درباره روند مذاکرات ارائه کرد.
وزیر خارجه ایران بیان کرد: دور سوم مذاکرات در مسقط برگزار شد. ما از عمان و وزیر خارجه این کشور بسیار متشکریم. یک محیط آرام حکمفرما بود. مذاکرات خیلی جدی‌تر از گذشته بود و به‌تدریج وارد بحث‌های جزئی‌تر، فنی‌تر و تکنیکی‌تر شد. چندین بار نظرات را به‌صورت مکتوب ردوبدل کردیم. در مجموع فضای مذاکره، کاملا جدی و کاری بود. عراقچی با بیان اینکه «هم در موضوعات کلان و جزئیات اختلافات وجود دارد»، گفت: تا جلسه بعدی قرار است در پایتخت‌ها بررسی صورت گیرد که چطور می‌توانیم اختلافات را کم کنیم.
وزیر امور خارجه گفت: اینکه هر دو طرف با جدیت وارد مذاکرات شدند، کاملا مشهود بود و این فضایی را ایجاد می‌کند که امیدوار باشیم که می‌شود، پیشرفت کرد. امیدواری ما به‌شدت محتاطانه است و مسائلی هست که باید در مورد آن تفاهمات کلی به دست آید و بعد درباره جزئیات مذاکره شود. عراقچی درباره دور بعدی مذاکرات هم گفت: احتمالا مجددا شنبه آینده خواهد بود و جزئیات و مکان آن را دولت میزبان که عمان است، تنظیم می‌کند و به اطلاع طرفین می‌رساند. وزیر خارجه ایران درباره سطح مذاکرات هم گفت: در همین سطح فعلی با حضور بنده و آقای ویتکاف خواهد بود با همراهی کارشناسان. عراقچی درباره ترکیب هیات کارشناسی نیز گفت: ما باتوجه‌به موضوعاتی که در جلسه مطرح می‌شود، کارشناسان لازم را به همراه می‌بریم. الان از بحث کلیات به‌تدریج وارد بحث‌های جزئی‌تر و تخصصی‌تر می‌شویم. ما در این جلسه کارشناسان اقتصادی را برای اولین‌بار به همراه داشتیم و حضور آنها بسیار مفید بود. از جلسه آینده، حدس می‌زنم کارشناس سازمان انرژی اتمی هم اضافه شود. ما به موقعیتی رسیدیم که بحث‌های فنی‌تر هسته‌ای هم داشته باشیم. هر چه جلوتر برویم، باتوجه‌به موضوعاتی که در دستور کار است، کارشناس مربوطه هم اضافه خواهد شد.
موضوع مذاکرات، فقط هسته‌ای است
وزیر امور خارجه درباره موضوع گفت‌وگوها و اینکه «آیا ممکن است دستور کار گفت‌وگوها تغییر کند؟» گفت: به‌هیچ‌وجه. موضوع ما فقط هسته‌ای است و هیچ موضوع دیگری را مورد مذاکره قرار نمی‌دهیم. وقتی از هسته‌ای صحبت می‌کنیم، یعنی اعتمادسازی در برنامه هسته‌ای ایران در مقابل رفع تحریم‌ها. ما فقط در این موضوع مذاکره می‌کنیم و هیچ موضوع دیگری را نمی‌پذیریم که درباره آن مذاکره کنیم. در سه دور گذشته هم این موضوع کاملا از سوی هر دو طرف رعایت شده است.
دیپلمات عالی‌رتبه ایران درباره اراده طرف مقابل نیز گفت: وقتی می‌گوییم فضای مذاکره جدی بود، یعنی دو طرف اراده خود را برای پیشرفت نشان دادند؛ اما در برخی موارد اراده به‌تنهایی کافی نیست و ممکن است اختلاف به اندازه‌ای جدی باشد که نشود به سرانجام رسید؛ یعنی اراده به‌تنهایی ضامن موفقیت نیست. موفقیت زمانی حاصل می‌شود که نظرات و خواسته‌های هر دو طرف تامین شده باشد و هر کدام به سطحی از رضایت در مذاکرات رسیده باشند.
عراقچی تصریح کرد: این موضوعی است که به طول می‌انجامد و سخت است. برخی اختلافات ما بسیار جدی است؛ برخی اختلافات دیگر جدیت کمتری دارد. برخی‌ها پیچیدگی‌های خاص خود را دارد، ظرایف بسیار زیادی دارد. البته ما امیدوار هستیم به‌سرعت بتوانیم به جلو برویم، تجربیات گذشته به ما کمک می‌کند که حرکت ما سهل‌تر و سریع‌تر باشد. من فکر می‌کنم حرکت ما تا اینجا خوب بوده است. ما در دور سوم در نقطه‌ای هستیم که شاید اگر مذاکرات دیگری بود، به این سرعت نمی‌توانستیم به آن برسیم؛ اما مذاکرات قبلی به ما کمک می‌کند مسیر را سریع‌تر طی کنیم. وزیر خارجه ایران در پایان گفت: من از روند شکل‌گیری و سرعت مذاکرات راضی هستم. فکر می‌کنم روند خوبی دارد. مذاکرات فضای خوبی دارد، جدیت و اراده وجود دارد اما آیا می‌شود به توافق رسید؟ من امیدوارم اما خیلی محتاطانه.
دست برتر ایران در مذاکرات مسقط
اما مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا با موضوع هسته‌ای، دست‌مایه تحلیل‌های وسیعی در سطح منطقه و جهان شده است؛ در همین راستا، «حسن فافعه» استاد دانشگاه قاهره در یادداشتی درخصوص این مذاکرات غیرمستقیم در روزنامه العربی‌الجدید نوشت: مذاکرات جاری بین ایالات متحده و ایران که عمان در آن میانجیگری می‌کند، با سرعت بالایی در حال انجام است و در جهت مخالفِ آنچه نتانیاهو امیدوار بود، حرکت می‌کند. این مذاکرات در واقع از ۱۲ آوریل آغاز شد و دو دور از آن در مسقط و رم برگزار شد. دور سوم روز شنبه (۲۶ آوریل ۲۰۲۵) برگزار شد و تصمیم گرفته شد که یک جلسه مذاکره به‌موازات مذاکرات اصلی در سطح کارشناسان فنی برگزار شود. این نشان می‌دهد که آنها وارد مرحله جدیدی شده‌اند که ممکن است قابل‌برگشت نباشد. بنابراین اصلا بعید نیست که آنها به توافق جدیدی در مورد برنامه هسته‌ای ایران نائل شوند، توافقی که تصور وقوع آن بدون تایید آمریکا برای لغو کامل و نهایی تحریم‌های اعمال شده علیه ایران، غیرممکن است.
«حسن فافعه» در ادامه یادداشت خود آورده بود که دولت ترامپ تا آخرین لحظه اصرار داشت که مذاکراتش با ایران به شکل مذاکرات مستقیم باشد و دستور کار آن شامل برنامه تسلیحاتی ایران (به‌ویژه موارد مرتبط با برنامه موشکی و ساخت پهپاد) و روابط منطقه‌ای آن (به‌ویژه موارد مرتبط با رابطه‌اش با گروه‌های مقاومت در لبنان و فلسطین) نیز بشود. در مقابل، ایران تاکید کرد که این مذاکرات غیرمستقیم باشد و تا زمانی که جدیت و حسن‌نیت دولت ترامپ ثابت نشود، مذاکرات مستقیم، وجود نخواهدداشت و دستور کار آنها محدود به برنامه هسته‌ای باشد، بدون اینکه احتمال رایزنی در مورد مسائل منطقه‌ای را در آینده، به‌ویژه پس از دستیابی به توافق غیرقابل‌فسخ در مورد برنامه هسته‌ای و لغو تمام تحریم‌های اعمال شده بر آن، منتفی بداند. ازآنجاکه خواسته‌ها و شرایط ایران غالب شده است و این واقعیت که مذاکرات جاری بین ایالات متحده و ایران همچنان غیرمستقیم است و پیشرفت قابل‌توجهی دارد، سبب شده نتانیاهو احساس اضطراب کند و احتمالا نخست‌وزیر اسرائیل در حال حاضر در حال بررسی چگونگی خنثی‌کردن مذاکرات ایران و آمریکا با تمام ابزارهای موجود است.
این استاد دانشگاه قاهره درخصوص انگیزه‌های رییس‌جمهور آمریکا برای ورود به مذاکرات غیرمستقیم با ایران نوشت: ترامپ سرانجام متوجه شده است که شرایط داخلی و خارجی که در دوره دوم ریاست‌جمهوری خود با آن مواجه است، با شرایط دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش بسیار متفاوت است و بنابراین مجبور است با بسیاری از مسائل، ازجمله مسئله ایران، با رویکردی متفاوت برخورد کند. تصمیم او برای ورود به مذاکره با ایران، بدون مشورت قبلی با نتانیاهو، به نظر می‌رسد این روند را تایید می‌کند.
طبق تصریح «حسن فافعه»، از سوی دیگر ترامپ متوجه شده است که جنگ با ایران آسان نخواهد بود و هزینه آن نه‌تنها برای ایالات متحده، بلکه برای متحدانش در منطقه، ازجمله خود اسرائیل می‌تواند بسیار زیاد باشد. این بدان معناست که کشور او می‌تواند ضعیف‌تر و ناتوان‌تر از آن ظاهر شود که بتواند با قدرت‌هایی که آرزوی رقابت با آن برای رهبری نظم بین‌المللی را دارند، به‌ویژه چین، مقابله کند. ازآنجاکه او با شعار «اول آمریکا» به کاخ سفید آمد و ادعا کرد که اولین ماموریتش «دوباره آمریکا را بزرگ کند» است، دیر یا زود خود را مجبور به انتخاب بین «اول آمریکا» و «اول اسرائیل» خواهد یافت. باید توجه داشت که آمریکا دیگر آن کشور چند سال پیش نیست.
«ظرفیت هسته‌ای صفر» برای ایران؛ امری محال
اما «اسکات مک‌کانل» از بنیان‌گذاران نشریه «امریکن کانسروتیو»، در تحلیلی درخصوص مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا تاکید کرد که ایران را نمی‌توان به ازدست‌دادن کامل دانش و توانایی غنی‌سازی اورانیوم وادار کرد. این تحلیلگر آمریکایی معتقد است: اصرار بر «ظرفیت هسته‌ای صفر» برای ایران، توافقی بهتر به ارمغان نمی‌آورد، بلکه مذاکرات را به بن‌بست می‌کشاند. مک‌کانل می‌گوید: تنها توافق ممکن، مشابه برجام است که غنی‌سازی ایران را محدود و رصد کند و تضمین دهد ایران در طول توافق، سلاح هسته‌ای تولید نمی‌کند. این توافق در دوره اوباما با تلاش بسیار و به‌رغم مخالفت‌های اسرائیل و لابی آیپک به دست آمد. این تحلیلگر آمریکایی هشدار داد: جنگ با ایران که برخی تندروهای آمریکایی و حامیان نتانیاهو آن را ترویج می‌کنند، نه‌تنها به آشفتگی بازارهای جهانی و گرانی نفت منجر می‌شود، بلکه ریاست‌جمهوری ترامپ را ویران خواهد کرد. همچنین باید توجه داشت که پایگاه‌های آمریکا در تیررس موشک‌ها و پهپادهای ایران هستند و این کشور می‌تواند تنگه هرمز را ببندد یا عبور از آن را بسیار پرهزینه و پرخطر کند.
نظر شما