آگاه: سریال «تاسیان» (محصول فیلیمو) به دلیل محتوای سیاسی - اجتماعی و روایت خاص، با انتقادات شدید و توقیف موقت مواجه شد. این که تاسیان سعی در سفیدشویی ساواک و نمایش اوضاعی داشت که با واقعیت همخوانی ندارد، نکته‌ای بود که در آن شکی وجود ندارد. البته جز این نکته مسائلی در روایت آن نیز وجود دارد که می‌توان آن را نمونه‌ای از القای سبک زندگی خاص و غرب‌زده به جامعه دانست. روابطی که در این سریال تبلیغ و ترویج می‌شود، قطعا در جامعه ایران پسندیده نیست و نمایش آن می‌تواند تاثیر نامناسبی داشته باشد. گفتنی است این سریال پس از دو هفته توقیف مجددا منتشر شد.
اما سریال «سووشون» (محصول نماوا) که اقتباسی از رمان سیمین دانشور خوانده می‌شود، اثری به کارگردانی نرگس آبیار است. تا پیش از شروع نمایش آن مدت‌ها تبلیغات گسترده‌ای برای پلتفرم نماوا و این سریال انجام می‌شد و ازآنجاکه رمان سووشون و سیمین دانشور محبوبیت بسیاری بین مخاطبان دارند، انتظار بسیاری می‌رفت که این اثر از کارگردان به نامش کاری فاخر باشد.
رهبر انقلاب درباره کتاب سووشون چنین گفته‌اند: «من کتاب سووشون را شاید در سال‌های اول دهه ۵۰ یا آخر دهه ۴۰ خریدم و شروع کردم خواندن. دیدم داستان، داستانی است که آمیخته با ناکامی است. یعنی انگلیسی‌ها آمدند شیراز، پدر همه را درآوردند و همه کار کردند و بالاخره هم قهرمان داستان را کشتند و مرده‌اش را دادند دست زن و بچه‌اش که ببرند دفن کنند. من هر کتابی را که می‌خوانم پشتش دو سه جمله می‌نویسم. الان اگر آن کتاب را بیاورند خواهید دید این جمله پشت آن نوشته شده که «این کتاب را طاقت نیاوردم بخوانم.» یعنی دیدم خواندنش، با این زندگی پر از غصه و دائم در حال مبارزه جور در نمی‌آید. زندگی ما این‌طور بود. این بود که بعد از انقلاب، سووشون را خواندم.»
بااین‌وصف و با حضور کارگردانی با سابقه، مخاطبان از هر طیف و گروه منتظر اثری جذاب و فاخر بودند.
دور از انتظار
با آغاز پخش سریال اتفاقاتی جدید رقم خورد. در این اثر که بنا بود درباره مبارزات با استعمار باشد، محتوای اروتیک و صحنه‌های نامناسب، پررنگ و برای جذب مخاطب به کار گرفته شده بود. بخش‌های حاشیه‌ای و نازل کتاب برجسته شده و از هرگونه پرداخت به مفهوم تاریخی، مبارزه و مفهوم استعمار که رکن اصلی کتاب است به دور مانده بود. صحنه‌های رقص مختلط زن و مرد، تصاویر اتاق‌خوابی، تماس زن و مرد بازیگر نامحرم که در دنیای خارج از فیلم نسبتی با هم ندارند و حتی اجبار سربازان انگلیسی به اجرای پرفورمنس‌ها، صحنه‌هایی هستند که نه‌تنها خلاف داستان اصلی کتاب بلکه کاملا برخلاف ارزش‌ها و شئونات فرهنگی و اسلامی ماست.
در نتیجه این سریال تنها ساعاتی پس از پخش توقیف و پلتفرم نماوا نیز به طور موقت فیلتر شد. دلیل این اقدام عدم دریافت مجوز نهایی از ساترا اعلام شد و بنا شد اگر نسبت به اصلاح آن اقدام کنند، مشکل حل شود. دادستانی نیز در بیانیه خود اعلام کرد: «سریال سووشون به دلیل نداشتن مجوز قانونی و تمکین‌نکردن از مراجع ذی‌ربط توقیف شد. همچنین شبکه نمایش خانگی نماوا به دلیل امتناع از انجام تعهدات قانونی مسدود شد.»
واکنش ناشر اثر
اما نماوا به عنوان ناشر اثر در بیانیه‌ای سعی کرد موضوع را به میزان زیادی کوچک کرده و خود را مبرای از هر کوتاهی نشان دهد. این پلتفرم پیش از هر چیز ماجرا را به چند ثانیه اختلاف‌نظر تقلیل داد، درحالی‌که در خود اثر بیش از سه دقیقه صحنه‌هایی خلاف شئون فرهنگی و اسلامی می‌توان مشاهده کرد. بعد از آن نیز اعلام کرد به‌زودی باز خواهد گشت.
بیانیه نماوا چنین اعلام شد: «باتوجه‌به اخبار منتشره مرتبط با فیلتر نماوا به خاطر عدم صدور مجوز سووشون لازم می‌دانیم به آگاهی مخاطبان برسانیم که سریال «سووشون» با مجوز تولید و با صرف هزینه بالا تولید شده و در چند مرحله مورد بازبینی نمایندگان ساترا قرار گرفته و چندین بار میزبان کارشناسان این نهاد بوده است. این سریال به خاطر طولانی‌شدن روند اصلاحات ساترا گرفتار تعلیق عرضه شده و حالا که عرضه شده چنین گرفتار محدودیت می‌شود در حالی که به تمام تعهدات عمل شده و به‌رغم حذف حدود ۲۰ دقیقه از سریال (!) گرفتار اختلاف سلیقه‌ای فقط بر سر ۶۲ ثانیه شده است. نماوا به یاری خدا و با حمایت مخاطبان به مانند همه این سال‌ها این اتفاق سخت را نیز پشت سر خواهد گذاشت تا به‌زودی شاهد ادامه عرضه سریال باشیم و البته که به مخاطبان وفادار خود این قول را می‌دهیم که اگر ظرف روزهای آینده مشکلات برطرف نشد، هزینه اشتراک تمام افرادی که در دو روز گذشته و به خاطر «سووشون» اشتراک خریدند، بازگردانده خواهد شد.»
واکنش کارگردان
نرگس آبیار هم در یادداشتی نسبت به توقیف این اثر واکنش نشان داد. این یادداشت به شکلی نوشته شده که گویا خانم آبیار نه خود مادر است و نه دغدغه مادرانه و دغدغه جامعه را درک می‌کند. او نوشته است: «سپاس از دل‌ها و نگاه‌های گرمتان که در اولین ساعات پخش سریال «سووشون» با ما همراه شد و نشان دادید که روایتِ درد و رنجِ این سرزمین، هنوز هم در دل‌های شما زنده است. استقبال کم‌نظیرتان از نخستین قسمت این سریال در همین ساعات اولیه، برای من و همکارانم نه‌تنها دلگرمی بلکه عهدی دوباره بود؛ عهدی برای ایستادن، برای ادامه‌دادن، برای پاسداری از حقیقتی که باید بی‌پرده و بی‌پیرایه بازگو شود.
اما افسوس بلافاصله پس از پخش سریال سکوی نماوا تهدید به فیلترینگ شد و این موضوع بلافاصله پس از تهدید اجرایی شد.
به همین دلیل سووشون نیامده به دلیل بازی‌های پیچیده و پنهان ساترا توقیف شد. بماند که آنچه در قسمت اول به نمایش درآمد به دلیل ممیزی آشکار، آن چیزی نبود که ما با تمام وجود ساخته بودیم. بخش‌هایی از روایت از صداقت افتاد. صحنه‌هایی که باید دیده می‌شد، حذف شد، محو شد و بی‌صدا شد. حتی آنگاه که اراده کردیم تا در میان شهر از قاب بیلبوردها و تابلوها با شما سخن بگوییم، درهای تبلیغات محیطی را نیز بر روی «سووشون»
بستند.
چگونه ممکن است سریالی که بر اساس رمانی فاخر از سیمین دانشور، نویسنده‌ای پیشرو، ملی و جهان ساخته شده و بارها و بارها در نیم‌قرن گذشته در همین کشور تجدید چاپ شده و تمام مراحل قانونی را طی کرده است، تنها چند ساعت پس از انتشار نخستین قسمت با دستوری ناگهانی و مبهم، متوقف و سکوی پخشش فیلتر شود؟ چه کسی پاسخگوی این حجم از توهین به شعور مخاطب، بی‌احترامی به تلاش هنرمندان و تخریب سرمایه اجتماعی هنر این سرزمین خواهد بود؟
سووشون نه یک سریال معمولی بلکه روایت یک تاریخ بود. صدای یک زن در میان هیاهوی مردانه قدرت. روایت مقاومت، درد و ایستادگی. ما برای ساخت این اثر با دقت، وسواس و احترام به خطوط قرمز رسمی کشور پیش رفتیم. اما آنچه دیدیم، بی‌قانونی در پوشش قانون و حذف در سایه ترس از صداهای مستقل بود. ما نه خلافی کرده‌ایم نه قانون‌شکنی. این رفتارها نه توجیه‌پذیرند، نه قابل سکوت. چه نهادی با چه مجوزی در چه فرآیندی اجازه می‌دهد به این شکل حیثیت یک اثر فرهنگی و زحمات ده‌ها انسان شرافتمند زیر پا گذاشته شود؟
ساترا که مدعی نظم‌بخشی به فضای نمایش خانگی است، چرا به جای حمایت تبدیل به ابزاری برای انسداد و محدودسازی هنر شده است؟ آیا قرار است هر هنرمندی که صدای متفاوت دارد با تهدید و توقیف حذف شود؟»
گویا خانم آبیار تنها دلیلی که در پس سخنان خود دارند، اقتباس از رمان سیمین دانشور است. اگر نه آنچه در تصویر ساخته شده، ارتباط آن با فرهنگ جامعه ما، نمایش آن به مخاطب و دیده‌شدن آن تصاویر توسط اقشار مختلف مخاطبان که در کنترل تولیدکننده اثر نیستند، به‌وضوح در بیانیه ایشان مورد اشاره نبوده است. این که تعداد زیادی از افراد در این اثر زحمت کشیده‌اند قطعا قابل‌توجه است. اما این که به دلیل این زحمت نباید هیچ یک از بخش‌های ضدفرهنگ و ناهنجار اثر حذف شود، بی‌شک سخنی نادرست است. کما این که در منطق نیز چنین مغلطه‌هایی کارکرد ندارند.
بیانیه ناظر قانونی
در ادامه، ساترا نیز به عنوان ناظر قانونی بیانیه‌ای داد تا مشخص شود چه میزان همکاری با نماوا در این زمینه انجام شده و روال انجام شده در این مورد چه بوده است. ساترا در بیانیه خود اعلام کرد:
۱- بر اساس ضوابط جاری تمامی آثار نمایشی ملزم به اخذ مجوز ساخت (طرح اولیه، فیلمنامه و تولید) و انتشار هستند. در خصوص سریال «سووشون» کلیات طرح که اقتباسی از اثر ماندگار ضد استعماری استاد سیمین دانشور بود برای نگارش فیلمنامه مورد موافقت قرار گرفت؛ لیکن فیلمنامه ارائه شده نتوانست مجوز تولید را اخذ کند.
۲- ساترا با هدف همکاری با نماوا (به‌رغم نداشتن مجوزهای لازم برای تولید) طی ماه گذشته اثر تولید شده را در شورای انتشار بازبینی و نکات اصلاحی را در جلسات مختلف به مدیران محترم نماوا و کارگردان و تهیه‌کننده اعلام کرد. به غیر از اشکالات متعدد قسمت نخست، ساترا درباره پنج قسمت بعدی تحویل داده شده سریال باتوجه‌به رعایت نسبی حدود اخلاقی، عرفی و شرعی حداقل موارد را برای اصلاح به صاحبان اثر اعلام کرده است.
۳- لازم به ذکر است روند برگزاری جلسات شورای صدور مجوز برای این اثر جزو سریع‌ترین روندها در موارد متاخر بوده است. نماوا برخلاف گفت‌وگوها و توافقات نسخه‌ای را منتشر کرده که دارای تخلفات مشهود و متعدد است.
۴- ساترا بار دیگر تاکید می‌کند رویکرد این نهاد حمایت از حقوق مخاطبان، فرهنگ عمومی و صیانت از تولید ملی در چارچوب قانون است. موید این سخن آثار دیگری از نماوا و سایر سکوهای نمایش خانگی است که در فرآیندی منطقی و در تعامل بین تنظیم‌گر و تولیدکنندگان در حال سیر روال مرسوم و متعارف هستند.
۵- در پایان از مدعی‌العموم محترم در اقدام به‌موقع و قاطع، در دفاع از حاکمیت قانون و صیانت از حقوق عامه و حکمرانی یکپارچه فرهنگی تشکر و قدردانی می‌شود.
هیاهو برای دیده‌شدن
این پاسخ‌ها، نشان‌دهنده تولیدکننده و پلتفرمی است که جدای از عدم تعهد به فرهنگ، قانون و تعهد به ناظر قانونی (ساترا) را جدی نمی‌داند و امیدوار است بتواند از آن عبور کند. متهم‌کردن ساترا به بی‌قانونی، توهین به شعور مخاطب و ادعای تحدید هنر چاره کار نیست. البته که امیدواریم راه‌حل تن‌دادن به اصلاحات قانونی و کنارآمدن با آن باشد. اگر چه این قانون مسئله داشته باشد و ناظر هم جایگاه درست و دقیقی نداشته باشد اما قانون بد بهتر از بی‌قانونی است.
ضمنا نگاهی به جامعه‌ای که مخاطب این سریال است و اعلام مخاطب «بالای ۱۲ سال» برای سریالی که با این محتوا «بالای ۱۸ سال» به نظر می‌رسد، توسط نماوا منطقی به نظر نمی‌رسد. پلتفرمی که به فعالیت فرهنگی می‌پردازد و محصولات آن بر روی خطوط اینترنتی شاتل موبایل که در دست کودکان و نوجوانان جامعه نیز دیده می‌شود به رایگان قابل‌مشاهده است، لازم است دقت بیشتری بر روی چنین موضوعاتی داشته باشد.
در کنار همه این امور به نظر می‌رسد هیاهوی به وجود آمده مسیری برای بیشتر دیده‌شدن سووشون و نماوا باشد. چرا که هرچه سروصدا بیشتر شود، مخاطبان بیشتری به دنبال دیدن این اثر که «ممنوعه» است خواهند بود و چه دستاوردی بهتر از جمع‌کردن مخاطبان!
نظر شما