آگاه: حضرت آیتالله خامنهای، رهبر انقلاب اسلامی سه عضو فقیه شورای نگهبان را برای یک دوره دیگر منصوب کردند.
در پی نامه آیتالله جنتی، دبیر شورای نگهبان مبنی بر پایان عضویت آقایان حاج سیداحمد خاتمی، حاج شیخ علیرضا اعرافی و حاج سیداحمد حسینی خراسانی در تاریخ ۲۵ تیرماه، رهبر انقلاب در پاسخ مرقوم فرمودند: «با سلام و تحیت، حضرات محترم نامبرده را مجددا به عضویت فقهای شورای نگهبان منصوب میکنم.»
بر اساس اصل ۹۱ قانون اساسی، ۶ عضو فقیه شورای نگهبان از جانب رهبر انقلاب منصوب میشوند.
بر اساس اصل ۱۱۰ قانون اساسی، نصب و عزل فقهای شورای نگهبان با رهبر انقلاب است.
۶ عضو حقوقدان شورای نگهبان نیز از میان حقوقدانانی که رییس قوه قضاییه به مجلس شورای اسلامی معرفی میکند، با رأی نمایندگان مجلس انتخاب میشوند.
مجمع فقهی؛ بازوی مشورتی شورای نگهبان
بر اساس اصل ۹۲ قانون اساسی، اعضای شورای نگهبان برای مدت ۶ سال انتخاب میشوند؛ در حالی که دوره نمایندگی مجلس شورای اسلامی چهارساله است. این تدبیر موجب شده است که در هر دوره جدید قانونگذاری مجلس، شورایی با سابقه و با تجربهای کافی در کنار آن، به انجام وظیفه مشغول باشد. علاوهبرآن، باتوجهبه اینکه بعد از گذران یک دوره ۱۲ساله که کشور سه مجلس قانونگذاری و دو شورای نگهبان را تجربه خواهد کرد و دوران انجام وظیفه هر دو همزمان به پایان خواهد رسید، باز هم تمهیداتی در قانون اساسی اندیشیده شده تا تجربه و سابقه بر نوگرایی ترجیح داده شده است.
نخست آنکه نصف اعضای حقوقدان و فقیه شورای نگهبان در اولین دوره، پس از سپریشدن سه سال، به قید قرعه تعویض خواهند شد. بهاینترتیب اعضای جدید، از توان و تجربه ۶ عضو سابق شورا استفاده خواهند کرد. از سوی دیگر طبق آییننامه داخلی شورای نگهبان برای جلوگیری از فترت در کار شورای نگهبان در ماده ۶ آورده است: «دبیر شورا ۴۰ روز قبل از پایان مدت عضویت، اعضایی که عضویتشان در شرف انقضا است، طی نامهای مراتب را در مورد فقها به مقام رهبری و در مورد حقوقدانان به رییس قوه قضاییه اعلام میکند.»
بنابراین، روز گذشته حضرت آیتالله خامنهای رهبر انقلاب اسلامی سه عضو فقیه شورای نگهبان را برای یک دوره دیگر منصوب کردند.
در پی نامه آیتالله جنتی دبیر شورای نگهبان مبنی بر پایان عضویت آقایان حاج سیداحمد خاتمی، حاج شیخ علیرضا اعرافی و حاج سیداحمد حسینی خراسانی در تاریخ ۲۵ تیرماه، رهبر انقلاب در پاسخ مرقوم فرمودند: «با سلام و تحیت، حضرات محترم نامبرده را مجددا به عضویت فقهای شورای نگهبان منصوب میکنم.»
سه عضو فقیه شورای نگهبان که دوباره بر کرسی این نهاد تکیه زدهاند، چه کسانی هستند؟
آیتالله خاتمی: در سوابق او، امامت جمعه موقت تهران، نماینده مردم کرمان در مجلس خبرگان رهبری، عضویت در هیئت رییسه مجلس خبرگان رهبری، عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، عضویت در شورای عالی حوزههای علمیه، عضویت در شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت (ع) و عضویت در ستاد مرکزی امربهمعروف و نهیازمنکر با انتخاب شورای عالی حوزههای علمیه دیده میشود.
در تاریخ یازدهم آبان ۱۳۹۹ آیتالله یزدی به علت عوارض جسمی و کهولت سن، از عضویت شورای نگهبان استعفا داد و رهبر معظم انقلاب اسلامی در حکمی، او را به جای آیتالله یزدی به عضویت شورای نگهبان منصوب کردند.
آیتالله علیرضا اعرافی: وی همانند آیتالله خاتمی، در دوره سابق در ترکیب شورای نگهبان حضور داشت. ریاست مرکز جهانی علوم اسلامی و عضویت در هیئت امنای آن، عضویت در شورای فرهنگی - اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، عضویت در شورای فرهنگ عمومی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ریاست پژوهشگاه حوزه و دانشگاه قم و مدیریت گروه علوم تربیتی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) مهمترین مسئولیتهایی بود که او برعهده داشت.
این عضو فقهای شورای نگهبان هم اکنون نماینده مجلس خبرگان رهبری و امامجمعه شهر قم است.
پس از رحلت مرحوم آیتالله مومن عضو باسابقه شورای نگهبان، وی در تیرماه ۱۳۹۸ حکم عضویت در شورای نگهبان را شخص اول کشور دریافت کرد و همچنان در این جایگاه ایفای نقش میکند.
آیتالله سیداحمد حسینی خراسانی: نامبرده به عنوان استاد برجسته حوزه علمیه از خود تالیفات متعددی را به جا گذاشته که از جمله آنها میتوان به بحث اراضی و احیای موات و شرح خطبه فدکیه اشاره کرد. انتشار بیش از ۵۰ مقاله علمی در نشریات علمیپژوهشی و تخصصی نیز در کارنامه او ثبت شده است.
معظم له، ۱۳ شهریور ۱۴۰۰ پس از کنارهگیری آیتالله صادق آملی لاریجانی از عضویت شورای نگهبان، او را به عضویت شورای نگهبان منصوب کردند.
با توجه به بررسی سوابق سه تن از فقها باید به جایگاهی که آنها (فقها) در شورا برخوردار هستند، اشاره کرد. شاید گمان شود که فقها فقط در جلسات شورا و در کنار سایر اعضای حقوقدانان حضور مییابند و به بررسی مصوبات مجلس میپردازند، در صورتی که شورا در راستای ماموریتها و وظایفی که طبق قانون اساسی دارد، از دو بازوی مشورتی و پژوهشی برخوردار است که این دو بازو را مجمع فقهی شورای نگهبان و مجمع حقوقی شورای نگهبان پژوهشکده شورای نگهبان تشکیل میدهد.
نقش فقها در مجمع مذکور پررنگ و تاثیرگذار است.
چرا مجمع فقهی تشکیل شد؟
تفسیر قانون اساسی به موجب اصل ۹۸ قانون اساسی، برعهده نهاد شورای نگهبان قرار گرفته است. در راستای اجرای این اصول، کلیه مصوبات مجلس، اساسنامه سازمانها و موسسات دولتی یا وابسته به دولت و استفساریههای مربوط به اصول قانون اساسی و نیز استعلامات اشخاص حقیقی و حقوقی که مدعی مغایرتِ مقررهای با موازین شرع هستند، در جلسات شورای نگهبان مورد بررسی فقهی و حقوقی قرار میگیرد و سرانجام در قالب نظر شورای نگهبان به مراجع مربوطه اعلام میشود، بنابراین شورای نگهبان به عنوان نهادی که حافظ اسلام و ضامن اسلامیت نظام است، وظیفه مهم، خطیر و سنگینی را برعهده دارد که مبادا قوانین یا مقرراتی وضع و اجرا شود که با موازین اسلامی و قانون اساسی مخالف باشند.
بر اساس اصل چهارم قانون اساسی، تشخیص مغایرت یا عدم مغایرت مصوبات، قوانین و مقررات با «شرع مقدس» برعهده فقهای شورای نگهبان است. به همین منظور «مجمع مشورتی فقهی» به عنوان بازوی مشورتی فقهی شورای نگهبان فعالیت خود را از سال ۱۳۸۰ آغاز کرد. بعد از تشکیل این مجمع، اعضای آن به صورت مستمر اقدام به تشکیل جلسات هفتگی میکنند. در این جلسات فقهای عضو مجمع مشورتی، از طریق دبیرخانه شورای نگهبان از مصوبات مجلس مطلع میشوند و به بحث درباره ابعاد فقهی مصوبات میپردازند. بعد از جمعبندی نظرها، نتیجه آن به شورای نگهبان ارسال و در جلسات شورای نگهبان مطرح میشود. نظرات این مجمع در افزایش غنای نظرات شورای نگهبان تاثیر بسزایی داشته است و دارد.
مجمع مشورتی فقهی علاوه بر ارائه نظر مشورتی درباره مصوبات مجلس، در زمینه استعلامهای دیوان عدالت اداری نیز به شورای نگهبان ارائه نظر میکند. پروندههای مطرح شده در دیوان عدالت اداری از طریق شورای نگهبان به این مجمع ارسال و ابعاد فقهی این پروندهها بررسی میشود. این مجمع نظرهای فقهی خود را درباره موضوع مذکور به شورا ارسال و نهایتا این شورای نگهبان است که نظر نهایی را در مورد پروندههای مطرح در دیوان عدالت اداری به دیوان ارسال میکند.
اولین رییس آن مرحوم آیتالله طاهری خرمآبادی بود که شهریور ۱۳۹۲ به علت بیماری دعوت حق را لبیک گفت؛ مجمع مشورتی فقهی شورای نگهبان اکنون ۹ عضو دارد که یکی از اعضای آن آیتالله محمدمهدی شبزندهدار، عضو فقهای شورای نگهبان است. سایر اعضای این مجمع نیز همچون او از مدرسین و فضلای برجسته حوزه علمیه قم هستند. ازاینرو فقها همانند حقوقدانان، ماموریت سنگین و مهم در شورا برعهده دارند که مجمع مشورتی فقهی به آنها برای بررسی بهتر مصوبات مجلس کمک میکند
نظر شما