آگاه: در جدول‌هایی که شهریورماه منتشر شده‌اند، حداقل و حداکثر شهریه پیش‌دبستانی‌ها در استان‌های مختلف ایران متفاوت است؛ به عنوان مثال، در تهران از دو میلیون و ۶۰۰ هزار تا ۹ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان برای سال تحصیلی ۱۴۰۵–۱۴۰۴ به عنوان حداقل و حداکثر اعلام شده است. با وجود این اعلام رسمی، شاهد قیمت‌های بالا و حتی نجومی در پایتخت و استان‌های مختلف هستیم. در استان فارس، شهریه مراکز پیش‌دبستانی شهری تا ۳۵ میلیون تومان سالانه گزارش شده. در استان مازندران شهریه مراکز پیش‌دبستانی شهری برای سال تحصیلی بین ۹۵۰ هزار تا یک میلیون تومان ماهانه در مراکز رسمی تعیین شده است. با رصد گزارش‌های رسانه‌ها و بازدید میدانی مشخص شد که شهریه یک کودکستان غیردولتی در منطقه پیروزی برای ۹ ماه سال تحصیلی جاری ۱۰۸ میلیون تومان است. علت این میزان شهریه، وجود کلاس‌های بازی‌محور، مهارت‌محور و وجود مربی و کمک‌مربی به همراه هزینه‌های ناهار عنوان شده است. شهریه یک پیش‌دبستانی در خیابان انقلاب ۱۷.۵ میلیون تومان و شهریه یک کودکستان هوشمند ۱۰ میلیون تومان برای ۹ ماه سال تحصیلی اعلام شد. شهریه یک پیش‌دبستانی در یکی از مساجد خیابان نهج‌البلاغه تهران ۲۵ میلیون تومان اعلام شد.
تناسب شهریه‌ها با درآمد خانوار
افزایش شهریه‌ها به گونه‌ای است که برای خانواده‌های قشر متوسط یا کم‌درآمد، بخشی از هزینه‌های روزمره زندگی را تحت فشار شدید قرار می‌دهد. وقتی شهریه‌ها به چند ده میلیون تومان می‌رسد، خانواده باید اولویت‌های خود را بازتعریف کند؛ به نحوی که آیا کنار گذاشتن سایر هزینه‌ها مانند بهداشت، درمان بیماران یا پس‌انداز برای آینده منطقی‌تر است یا ثبت‌نام کودک در بهترین مرکز؟
علاوه بر شهریه، هزینه‌های جانبی مانند وسایل آموزشی، رفت و آمد، تغذیه در مرکز و بیمه نیز به هزینه کلی افزوده می‌شوند که گاهی اعلام نمی‌شوند یا به نحوی مخفیانه به والدین تحمیل می‌شوند.
شکاف آموزشی و نابرابری
کودکانی که امکان دسترسی به مراکز با امکانات گسترده‌تر، مربیان تخصصی‌تر و ساعات آموزشی بیشتر دارند، در مهارت‌های زبانی، مهارت اجتماعی و آمادگی برای ورود به دوره ابتدایی از کودکان دیگر جلو می‌افتند. این اختلاف از همان سنین پایین می‌تواند نابرابری آموزشی را تثبیت کند. در مناطقی که امکانات ضعیف‌تر است یا مراکز کمیاب هستند، کودکانی که از پیش‌دبستانی محروم هستند معمولا در کلاس اول ابتدایی نیاز به آموزش جبران‌یافته دارند که اغلب با کیفیت پایین‌تر ارائه می‌شود.
ضعف نظارت و اجرای قانون
یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، وجود مراکز غیرمجاز، ملزم نبودن به ثبت‌نام در سامانه‌های پاسخگو و نبود ساز و کار موثر پیگیری شکایت‌های والدین است. قانون و دستورالعمل وجود دارد اما اجرا و نظارت میدانی ضعیف است؛ برخی مراکز به‌رغم بی‌مجوز بودن یا رعایت نکردن استانداردهای آموزشی و بهداشت همچنان فعال هستند. از سوی دیگر بسیاری از مراکز دقیقا توضیح نمی‌دهند که کدام بخش از شهریه برای آموزش، کدام بخش برای امکانات و کدام بخش سود موسسان است.
تبعات بلندمدت
وقتی کودکی به دلیل مشکلات مالی خانواده‌اش امکان حضور در مقطع پیش‌دبستانی را از دست می‌دهد قطعا در کلاس‌های دیگر آموزشی از جمله کلاس‌های آموزشی و متنوعی که مراکز مختلف فرهنگی از جمله فرهنگسرا، کانون‌های پرورش فکری کودکان و نوجوانان، خانه‌های فرهنگ و... برگزار می‌کنند هم نمی‌تواند شرکت کند؛ در نتیجه تبعات مختلفی برای کودک، خانواده و سیستم آموزشی ایجاد می‌شود. افت کیفیت آموزش عمومی در دوره ابتدایی برای کودکانی که آمادگی کافی ندارند و فشار روانی بر والدین که احساس ناتوانی می‌کنند و مجبورند بین کیفیت و هزینه یکی را انتخاب کنند از جمله تبعات خواهد بود.
الزام قانونی شفافیت شهریه
در چنین شرایطی کارشناسان آموزشی پیشنهاد می‌کنند که تمام مراکز پیش‌دبستانی موظف شوند پیش از ثبت‌نام شهریه کامل شامل همه بخش‌های آموزش، امکانات، نیروی انسانی، مواد مصرفی و فوق‌برنامه‌ها را به صورت کتبی و قابل دسترسی منتشر کنند. راه‌اندازی سامانه ملی هزینه شهریه با نظارت وزارت آموزش و پرورش یا سازمان تعلیم و تربیت کودک می‌تواند راهکار موثری باشد تا والدین بتوانند شهریه مراکز مشابه را مقایسه کنند. با توجه به شرایط اقتصادی این روزها قطعا دولت باید سهمی از هزینه شهریه را برای دهک‌های پایین درآمدی یا خانواده‌هایی که چند فرزند دارند پوشش دهد. ارائه کمک مالی یا تسهیلات مالیاتی برای موسسات آموزشی که شهریه را برای خانواده‌های کم‌درآمد کاهش می‌دهند یا امکانات اضافی را رایگان ارائه می‌دهند هم موثر خواهد بود. ساخت مراکز پیش‌دبستانی دولتی بیشتر به ویژه در مناطق محروم پیشنهاد می‌شود تا خانواده‌ها گزینه بدون هزینه یا کم‌هزینه داشته باشند. راهکار دیگری که می‌توان اجرا کرد تعریف ساعات استاندارد برای مراکز پیش‌دبستانی با قابلیت انتخاب گزینه کوتاه‌تر یا با هزینه کمتر برای خانواده‌هایی که نیاز به حضور کامل ندارند، است. محدود کردن هزینه‌های فوق برنامه یا فعالیت‌های جانبی به شکل اختیاری و شفاف، نه الزام تحمیلی بر والدین، راهکار دیگر است. با توجه به اهمیت شیوه آموزش به کودکانی که هر حرف، رفتار و آموزشی بر لوح پاک وجودشان نهادینه می‌شود ضروری است مراکز بدون مجوز، جریمه موثر یا پلمب شوند و این اقدام باید در استان‌ها و مناطق مختلف به صورت مستمر انجام شود.
فرصت را از دست ندهیم
شهریه مراکز پیش‌دبستانی در ایران به نقطه‌ای رسیده است که نه تنها معیشت خانواده‌ها را به چالش کشیده، بلکه عدالت آموزشی را نیز به خطر انداخته است. اگر این روند ادامه یابد، شکاف بین کودکان برخوردار و کم‌برخوردار از همان آغاز تربیت تثبیت خواهد شد. با اتخاذ سیاست‌های شفاف، نظارت جدی، حمایت مالی از اقشار ضعیف و ایجاد گزینه‌های دولتی و مشارکتی، امکان برقراری وضعی قابل تحمل‌تر و عادلانه‌تر وجود دارد. وظیفه نهادهای مربوط، سیاست‌گذاران و جامعه است که این فرصت را از دست ندهند.
حرف نخست؛ الزام نظارت
تعداد قابل توجهی از مراکز پیش‌دبستانی و مهدهای کودک بدون مجوز آموزش و پرورش فعالیت می‌کنند.
به عنوان مثال، در استان لرستان، هزار و ۷۵۴ مرکز مجاز شناسایی شده‌اند و ساماندهی مراکز غیرمجاز در دستور کار است. در استان فارس، همه مراکزی که مجوزشان از دستگاه‌های غیر آموزش و پرورش بوده، ملزم شده‌اند مشخصات خود را در سامانه مربوطه، وارد و کد رهگیری دریافت کنند تا فعالیت‌شان رسمیت یابد. در استان اصفهان، مسئولان آموزشی به‌صورت رسمی اعلام کرده‌اند که آموزش در مراکز غیرمجاز غالبا کیفیت لازم را ندارد، مربیان تخصصی ندارند، محتوای آموزشی مناسب رعایت نمی‌شود و بعضا مدارکی که صادر می‌شود برای ثبت‌نام در پایه اول ابتدایی مورد تایید نیست.
آیین‌نامه اجرایی قانون تاسیس و اداره مدارس و مراکز آموزشی غیردولتی تعیین کرده است که شورای نظارت مرکزی موظف است الگوی تعیین شهریه را تدوین کند و به تصویب وزیر آموزش و پرورش برساند. همچنین براساس اخبار رسمی، فعالیت فوق‌برنامه در دوره پیش‌دبستانی رسمیت ندارد و هرگونه برنامه افزوده باید مطابق ضوابط وزارت آموزش و پرورش و سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک باشد.
رییس سازمان ملی تعلیم و تربیت:
میزان شهریه پیش‌دبستانی طبق فرمول محاسبه می‌شود
«حمیدرضا شیخ‌الاسلام» رییس سازمان ملی تعلیم و تربیت از مردم درخواست می کند که نسبت به آموزش بهترین‌های جامعه خود که فرزندان هستند دقت داشته باشند و با توجه به حساسیت این دوره حتما در مراکزی کودکان را ثبت‌نام کنند که معتبر باشد و از سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک مجوز داشته باشند. او می گوید: «همه بسته‌های یاددهی، یادگیری و تربیتی با داوری بهترین‌هایی صورت گرفته که در این زمینه صاحب‌نظر هستند و کاملا کارشناسی شده است. همچنین از پرداخت شهریه‌های غیرمتعارف جلوگیری می‌کند و خانواده‌ها بارمالی غیر متعارف را تحمل نخواهند کرد.»
رییس سازمان ملی تعلیم و تربیت درباره نحوه مشخص کردن مقدار شهریه در هر منطقه و شهر توضیح می‌دهد: «شهریه دقیقا با آیتم‌هایی تعیین شده که هیچ‌گونه جای بحثی باقی نگذاشته. شهریه نوآموز بر مبنای اجاره‌بهای ملک است؛ با توجه به اینکه ملک در کدام منطقه قرار دارد، کارشناس رسمی دادگستری قیمت گذاشته، ۲۰ درصد تجهیزات و امکاناتی که موسس در آنجا قرار داده، هزینه نیروی انسانی بر مبنای قانون اداره کار، ۴ درصد سود موثر و ۱۲ درصد موارد مصرفی که در طول سال باید هزینه بچه‌ها شود، تعیین می‌شود. براساس این مبناها، کلیت به سیستم داده و سیستم شهریه را اعلام می‌کند.»
شیخ‌الاسلام به والدین تاکید می‌کند که استفاده از فضای مساجد برای برگزاری دوره پیش‌دبستانی استاندارد نیست: «چنین مکان‌هایی اجاره‌بها پرداخت نمی‌کنند و به مربیان دعوتی نیز براساس نرخ اداره کار، حقوق پرداخت نمی‌کنند؛ این کار به طور کلی، قانونی نیست. فعالیت در حوزه پیش‌دبستانی مستلزم دریافت مجوز از سازمان ملی تعلیم و تربیت است. همچنین مراکز باید آیتم‌ها و سرفصل‌های آموزشی، نحوه آموزش و... را رعایت کنند اما اگر مورد تخلفی در استان‌ها وجود داشته باشد، به مرکز مربوطه ابتدا تذکر داده می‌شود که برای ثبت‌نام حتما مجوز نیاز است و در صورت سرپیچی و تخلف، در شورای آموزش و پرورش استان که استاندار ریاست شورا را برعهده دارد، تصمیم گیری و برابر ضوابط و مقررات اقدام خواهد شد.» شیخ‌الاسلام با بیان اینکه تنها مدرک قابل استناد و قابل معتبر در حوزه پیش‌دبستانی، مدارکی است که از سوی کودکستان‌ها و مراکز پیش دبستانی دارای مجوز تاسیس و مجوز فعالیت یا ابلاغیه شهریه از سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک صادر می‌شود و غیر از این مدرک پیش‌دبستانی هیچ مرکز دیگری سندیت ندارد. مراکزی که مجوز تاسیس دارند اما مجوز فعالیت ندارند با تسهیل‌گری سازمان و به منظور تسریع امور باید ابلاغیه شهریه دریافت کنند که به منزله اجازه فعالیت‌شان است. یعنی مراکز پیش‌دبستانی و کودکستان‌ها با دریافت ابلاغیه شهریه از سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک فعالیت‌شان در سال تربیتی - یادگیری جاری، رسمیت و وجاهت قانونی پیدا می‌کند.
نظر شما