آگاه: این فضا نه تنها محل ارتباط، بلکه زمینه‌ای برای تجربه، آزمون و شناخت خود است. بسیاری از جوانان ایرانی، اکنون در صفحات مجازی خود می‌آموزند، می‌آفرینند و خود را معرفی می‌کنند؛ اما پرسش اساسی این است که این تجربه‌ها تا چه حد با ارزش‌ها و هویت ملی و دینی هم‌خوانی دارند. این فضا، عرصه تقابل و آزمون روایت‌هاست؛ جایی که «خودِ حقیقی» در میان انبوه «خودهای ایده‌آل و ساختگی» به چالش کشیده می‌شود. قرآن کریم زندگی دنیا را آزمونی برای انسان‌ها معرفی می‌کند و هشدار می‌دهد که غفلت از فریب‌های ظاهری، انسان را از مسیر معنا دور می‌سازد. رهبر انقلاب نیز با توجه به همین مفاهیم قرآنی، با تاکید بر خطر نفوذ سبک زندگی غربی، بارها نسبت به تغییر ذائقه فرهنگی و شیفتگی نسبت به نمادهای بیگانه هشدار داده‌اند و بر لزوم هوشیاری و مدیریت حکیمانه تاکید کرده‌اند.
فرصت‌ها و تهدیدها
شبکه‌های اجتماعی امکانات بی‌سابقه‌ای برای ارتباط، یادگیری و خلاقیت فراهم کرده‌اند. دسترسی سریع به اطلاعات، امکان تبادل تجربه و مهارت‌آموزی، از جمله فرصت‌های مثبت این فضاست. اما همزمان، تهدیدهایی جدی نیز متوجه نسل جوان است؛ از ترویج سبک زندگی مصرف‌گرایانه و سطحی تا کاهش تمرکز بر ارزش‌های اخلاقی و معنوی. این محیط با القای «مقایسه اجتماعی» دائمی، می‌تواند به کانون اضطراب، احساس کمبود و بحران اعتمادبه‌نفس تبدیل شود. رهبر انقلاب هشدار داده‌اند که تهدیدها می‌توانند به فرصت تبدیل شوند، اگر با برنامه‌ریزی هدفمند و مدیریت هوشمند مواجه شوند. در نتیجه، فهم راهبردی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های پلتفرم می‌تواند مسیر رشد هویت ایرانی-اسلامی را هموار سازد.
نقش خانواده و آموزش
خانواده امروز باید فراتر از نقش سنتی خود عمل کند و به «سکان‌دار زیست رسانه‌ای» فرزندان تبدیل شود. گفت‌وگو، آموزش سواد رسانه‌ای و پرورش حس مسئولیت در استفاده از شبکه‌ها، از مهم‌ترین راهکارهای تربیتی است. خانواده باید نه با منع، که با «الگوسازی عملی» و ارائه «جایگزین‌های جذاب» در فضای حقیقی، جاذبه‌های دنیای مجازی را برای نوجوان متعادل سازد. مدارس نیز با برنامه‌های عملی و محتوای سازنده، باید مهارت تحلیل و انتخاب را به دانش‌آموزان آموزش دهند تا در برابر جریان‌های تحریف مقاوم باشند. این همکاری میان خانواده و مدرسه، ستون نخست مدیریت حکیمانه و راهبردی در زیست دیجیتال است و زمینه مواجهه موفق با تهدیدهای فرهنگی را فراهم می‌آورد. نخبگان فرهنگی، دانشگاهی و هنری نیز مسئولیت دارند از تحلیل صرف عبور کنند و وارد میدان فعال روایت‌گری شوند. تولید محتوای بومی، خلاق و مبتنی بر ارزش‌های ملی و دینی، راه مقابله با نفوذ فرهنگی بیگانه است. ایجاد «کانون‌های جاذبه» و «اینفلوئنسرهای اثرگذار» داخلی که بتوانند با زبان هنر، طنز و خلاقیت، پیام اصیل ایرانی-اسلامی را به نسل جوان انتقال دهند، یک ضرورت استراتژیک است. همان‌گونه که رهبر انقلاب تاکید کرده‌اند، اگر ما خودمان تولید نکنیم، دشمن برای ما تولید خواهد کرد. حضور نخبگان در شبکه‌های اجتماعی، از انتشار محتوای بی‌هویت جلوگیری می‌کند و امکان شکل‌دهی الگوهای مثبت فرهنگی و تربیتی را فراهم می‌آورد. این اقدام نه تنها پاسخ به تهدیدهاست، بلکه بستری برای گفتمان‌سازی و مشارکت اجتماعی جوانان نیز ایجاد می‌کند.
آینده‌پژوهی و طراحی راهبرد
اگرچه امروز، طراحی شبکه اجتماعی بومی آمیخته با هوش مصنوعی، کاملا توسعه یافته و دارای نفوذ اجتماعی ملی و حتی بین‌المللی نظیر اینستاگرام امری ضروری است؛ اما تعامل صحیح و حکیمانه با سایر پلتفرم‌ها نیز امری انکارناپذیر است. آینده‌پژوهی فرهنگی به معنای پیش‌بینی و برنامه‌ریزی برای جهت‌دهی هویت و سبک زندگی نسل آینده است. فضای مجازی، اگر به درستی هدایت شود، می‌تواند فرصتی برای تثبیت سبک زندگی ایرانی-اسلامی باشد. این نگاه بلندمدت باید به «مهندسی خواست‌ها» و «طراحی آرمان‌های مشترک» برای نسل جوان بینجامد، نه اینکه صرفا در حالت انفعالی و پاسخگو به تحولات باقی بمانیم. رهبر انقلاب بارها بر ضرورت نگاه بلندمدت و طراحی راهبردهای فرهنگی تاکید کرده‌اند و این نگاه پایه‌ای برای مهندسی فرهنگی و تولید محتوای کیفی است. دانشگاه‌ها، خانواده‌ها و نخبگان باید در قالب یک برنامه هماهنگ، نسل جوان را توانمند سازند تا با انتخاب‌های آگاهانه، سبک زندگی خود را بر اساس ارزش‌ها و هویت ملی و دینی شکل دهند. آینده فرهنگی کشور محصول تصمیم‌ها و اقدامات امروز ماست.
جمع‌بندی
شبکه‌های اجتماعی نظیر اینستاگرام، هم تهدیدند و هم فرصت؛ شرط بهره‌برداری صحیح، مدیریت هوشمند و حکیمانه است. خانواده‌ها، دانشگاه‌ها و سیاست‌گذاران باید با هم‌افزایی و تولید محتوای بومی، نسل جوان را از آسیب‌های فرهنگی مصون دارند. هدف، ایجاد «زیست دیجیتال ایرانی» است؛ زیستی که در آن هویت، ایمان و عقلانیت محور تصمیم‌گیری باشد. این زیست‌بوم جدید باید بتواند «ارزش افزوده»ای به هویت ملی بیفزاید و آن را در برابر گذر زمان و هجمه‌های فرهنگی مقاوم‌تر و پویاتر سازد.
نظر شما