آگاه: این تفاوت دیدگاه میان دو نهاد مسئول، پرسش‌های تازه‌ای را درباره مفهوم واقعی «ناایمنی» در مدارس و معیارهای ارزیابی آن مطرح می‌کند؛ آیا عدم رخ دادن حادثه به معنای ایمن بودن مدارس است؟ یا هشدارهای آتش‌نشانی نشانه ضعف در اجرای دستورالعمل‌های پیشگیرانه حوادث در مدارس است؟ و...
مجید عبداللهی، معاون فنی و نظارت سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور در خصوص این موضوع و استاندارد بودن وضعیت ایمنی مدارس به «ایسنا» گفت: نکته اولی که در مورد آن باید صحبت کنیم مفهوم ناایمنی است، ناایمنی چه مفهومی در مدرسه پیدا می‌کند؟ مفهوم ناایمنی فضا چیست؟ فارغ از مدرسه، به ناایمنی از دو وجه می‌توان پرداخت، وجه «کالبد، سازه مدرسه و سازه فضا» که ناایمن است و موضوع دیگر «تاسیسات مدرسه یا تاسیسات فضا» است که می‌تواند ناایمنی ایجاد کند.

فرسودگی مدارس به معنای ناایمن بودن آنها نیست 
وی با بیان اینکه اگر ناایمنی را در این دو مفهوم طبقه‌بندی کنیم، در مفهوم سازه‌ای عبارتی به کار می‌بریم که نامش مدرسه ناایمن نیست بلکه مدرسه فرسوده است افزود: وقتی از فرسودگی بنا گفته می‌شود به معنای ناایمن بودن و وارد نشدن دانش‌آموز به آن مدرسه نیست؛ ناایمنی زمانی گفته می‌شود که مانند فرونشست اصفهان اتفاق بیفتد و مدرسه را تعطیل کنیم به طوری که ۱۵۰ مدرسه در اصفهان به جهت فرونشست آسیب دیدند که بعد از پایش سازه‌ای و ایمنی، ۴۲ مدرسه تخلیه شد. معاون فنی و نظارت سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور با بیان اینکه وقتی در مورد کالبد و سازه صحبت می‌کنیم، عبارت فرسودگی بنا به کار می‌رود، طوری که ۱۹.۲ درصد از مدارس کشور فرسوده هستند اما ناایمن به آنها اطلاق نمی‌شود ادامه داد: وقتی از ایمنی و امنیت صحبت می‌کنیم دو مفهوم پای کار می‌آید که جابه‌جا به‌کار می‌رود. امنیت، که معمولا با مداخله عامدانه به هم می‌خورد و ایمنی که معمولا عامدانه نیست و سهوی اتفاق میفتد. بنابراین موضوع ناایمنی از منظر تاسیسات به سیستم‌های گرمایشی، سیستم برق و موضوعاتی که در طراحی باید پیش‌بینی کرد، برمی‌گردد.

ضریب حساسیت ساخت و ساز در مدارس بالاتر است
عبداللهی با بیان اینکه در مباحث سازه‌ای قبل از زلزله ۱۳۸۲ بم که ۳۴هزار نفر از هموطنان آسیب دیدند و فوت شدند و بخش عمده‌ای از شهر بم آسیب دید، ویرایش یک آیین نامه ۲۸۰۰ مقررات ساختمان، ملاک ساخت قرار داشت و بعد از زلزله بم ویرایش دو ملاک عمل قرار گرفت اما اکنون ویرایش چهار ملاک عمل است و ویرایش پنج نیز در حال تدوین است گفت: این یعنی بلوغ اجرایی، فکری و نظری در حوزه‌های مربوط به ساخت و ساز کشور اتفاق افتاده که مدرسه هم از آن مستثنا نبود. باید دانست مدرسه همواره با طراحی بیشتری نسبت به ساختمان ساخته می‌شود و با ۱.۳ضریب اهمیت طراحی می‌شود، این یعنی ضریب حساسیت ساخت و ساز در مدارس به نسبت ساختمان‌های مسکونی بالاتر است. وی با بیان اینکه مدارسی که بعد از سال ۱۳۸۲ با ویرایش دو این آیین‌نامه ساخته شدند، محکم‌تر و مدارسی که با ویرایش سه و چهار ساخته شدند بسیار محکم‌تر هستند و به عنوان پناهگاه از آنها استفاده می‌شود، افزود: درباره تمام ساختمان‌ها مانند بیمارستان‌ها و مدارس که خدمات عمومی ارائه می‌دهند، سیاست اول این است که خودش نباید خراب شود، سیاست دوم نیز این است که بتواند به افراد در مواقع لزوم خدمات دهد.

۱۹ درصد مدارس کشور فرسوده هستند
معاون فنی و نظارت سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور با بیان اینکه ۱۹ درصد مدارس کشور با سیستم سازه‌ای نیازمند توجه و فرسوده هستند که باید به آنها توجه شود و برنامه اجرایی برای تخریب و بازسازی و مقاوم‌سازی آنها درنظر بگیریم ادامه داد: تعدادی از آنها سازه دارند و باید مقاوم‌سازی شوند یا سیستم تاسیساتی را جابه‌جا کنیم. در پنج یا ۶درصد این موارد مداخله جدی‌تر است به لحاظ اینکه عمر بنا بالاتر است. عبداللهی به برنامه اجرایی که وزارت آموزش و پرورش طراحی کرده و به سازمان مدیریت بحران کشور اعلام کرده، اشاره کرد و گفت: از محل منابع بند میم ماده ۲۸ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی و اداری دولت که رویکرد اعتبارات آن پیشگیرانه است، منابعی پیش‌بینی شود تا بتوانیم در بازه زمانی، مقاوم‌سازی و تخریب بازسازی را انجام دهیم. وی با بیان اینکه در بازه زمانی سال ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۷ حدود ۶۵ درصد مدارس کشور ناایمن بودند که دولت چهار میلیارد دلار پول وسط گذاشت و تعداد زیادی از این مدارس روتوش اساسی شدند افزود: برنامه مقاوم‌سازی که در ایران اتفاق افتاد، باعث شد سازمان ملل جایزه بین‌المللی به ایران بدهد.

افزایش مقاومت مدارس در مناطق زلزله‌خیز 
معاون فنی و نظارت سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور با بیان اینکه زلزله‌هایی که در کشور تخریب رخ داده بین ۶ تا هفت ریشتر بوده است ادامه داد: ضریبی به عنوان ضریب خطر نسبی زلزله برای هر منطقه‌ تعیین می‌شود که در آیین‌نامه ۲۸۰۰ ، نقشه‌ای پیوست این آیین‌نامه است که بر مبنای آن خطر نسبی زلزله در مناطق مختلف کشور از خطر نسبی پایین تا خطر نسبی بسیار بالا تعریف شده لذا طراحی متناسب با ضریب خطر نسبی زلزله در هر نقطه است، بنابراین جایی که خطر نسبی آن بالاتر است مدرسه را محکم‌تر می‌سازیم؛ در مناطقی که زلزله‌خیزتر است مقاومت مدارس ساخته شده بالاتر است. عبداللهی با بیان اینکه تا چند سال گذشته نقشه ریز پهنه‌بندی خطر نسبی زلزله را در تهران نداشتیم، گفت: شورای عالی معماری و شهرسازی، نقشه ریز پهنه‌بندی خطر زلزله تهران را تهیه کرد و اکنون به شهرداری ابلاغ و شهرداری و نوسازی مکلف است مطابق آن، طراحی انجام دهد. مدرسه ضریب اهمیت بالاتری نسبت به ساختمان‌های مسکونی به جهت تجمع کلاسی دارد؛ در هر کلاس، تراکم ۳۰ نفر است که معادل ۱۰ خانه است، اگر یک کلاس آسیب ببیند معادل یک مجتمع مسکونی ۱۰ واحدی است بنابراین قاعده طراحی و ملاحظات در آن لحاظ و متناسب با ضریب ساخته می‌شود.

پاسخ به سوال با سوال
وی در پاسخ به این سوال که با توجه به صحبت مسئولان آتش‌نشانی از بین بیش از ۶۴۰۰ مدرسه تهران ۴۰ مدرسه اقدام به دریافت تاییدیه ایمنی کرده‌اند که تنها سه مدرسه موفق به اخذ تاییدیه شده‌اند، پاسخ سوال را به‌صورت سوالی مطرح کرد و افزود: چند آتش‌سوزی در مدارس تهران داشتیم؟ در ۴۰ سال گذشته آتش‌سوزی در مدارس تهران نداشته‌ایم. عبداللهی با بیان اینکه یکی از کارهای خوبی که انجام شده، سروسامان دادن به حوزه آتش‌نشانی است گفت: در مورد مدارس دو دسته‌بندی قائلیم، ابتدا مدارسی که موجودند، یعنی ۱۰۰ هزار مدرسه در کشور فعال است که بیش از ۱۶ میلیون دانش‌آموز در آن تحصیل می‌کنند، دیگری مدارسی است که ساخته می‌شوند؛ مدارسی که ساخته می‌شود، مطابق نظام فنی اجرایی کشور ساخته می‌شود که متولی آن سازمان نوسازی است و ضوابط فنی ایمنی در آن رعایت می‌شود، مانند ۲۴۰۰ مدرسه‌ای که تحویل داده‌ایم که سیستم آتش‌نشانی، لوله خشک‌، پودر، خروجی و ورودی آن مشخص است، سیستم اعلام هشداردهنده آتش و دود دارد و مدارس با قاعده‌های فنی و بر مبنای مقررات ملی ساختمان ساخته می‌شود.
معاون فنی و نظارت سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور با بیان اینکه این ساخت و سازها در سراسر کشور و بدون استثنا انجام می‌شود ادامه داد: چیزی که می‌سازیم مطابق مقررات ملی ساختمان و نظام فنی اجرایی است، خود ما مجری هستیم، طراحی و اجرا می‌کنیم.
عبداللهی گفت: نکته مهم این است که برای مدارس غیر دولتی هم مجوز صادر می‌کنیم به طوری که دسترسی آتش‌نشانی به مدرسه و عرض معبر، جزو ضوابط بلاشک است؛ تمام ورودی‌های مدارس بدون استثنا با طراحی آتش‌نشانی لحاظ شده است. وی با بیان اینکه در دنیا گفته می‌شود ساختمان باید خود ایمن باشد و خودش بتواند خودش را مراقبت کند افزود: دنیا از آتش‌نشانی عبور کرده، نه اینکه نباید آتش‌نشانی داشته باشیم، بلکه سیستم آماده‌باش و سیستم مقابله باید سر جای خود باشد. یکی از مسئولیت‌های جدی آتش‌نشانی علاوه بر اقدامات مواقع بحران این است که کارهای پیشگیرانه نیز انجام می‌دهد، یعنی تذکر می‌دهند که مواظب مدارس ناایمن باشید.

آتش‌نشانی صلاحیت ندارد 
معاون فنی و نظارت سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور با بیان اینکه آنچه عوامل آتش‌نشانی صلاحیت گفتنش را دارند در خصوص ناایمنی تاسیساتی مدارس است، نه ناایمنی سازه‌ای، ادامه داد: لذا اینکه آتش‌نشانی اعلام کند که سازه ساختمان ناایمن است، صلاحیت چنین کاری را ندارند چون ناایمنی زمانی اتفاق می‌افتد که عمر بنا دانسته و ساختمان سونداژ شود؛ نظام ارزیابی، طراحی تفصیلی دارد که بر مبنای آن مشخص می‌شود یک ساختمان ناایمن هست یا نیست. عبداللهی ادامه داد: کسی می‌تواند بگوید ساختمان و مدرسه ناایمن است که معاینه انجام دهد. وی با بیان اینکه اگر به این نتیجه برسیم که مدرسه ناایمن است و باید تخلیه شود، حتما این کار انجام می‌شود، افزود: در تهران ۴۲۶۸ هکتار بافت فرسوده داریم و اگر در تهران زلزله‌ای اتفاق بیفتد تعداد فضاهای مسکونی فرسوده با زلزله ۶ریشتری تخریب می‌شوند؛ در زلزله بم اگر دانش‌آموزی در مدرسه حاضر بود حتما مدرسه آسیب می‌دید اما اکنون با ساخت مدارس جدید دانش‌آموزان آسیبی نخواهند دید.