آگاه: سی‌وسومین دوره هفته کتاب در حالی از امروز آغاز می‌شود که بازار کاغذ در یکی از بدترین دوران خود به سر می‌برد، علاوه براینکه وضعیت سرانه مطالعه و فروش کتاب هم چنگی به دل نمی‌زند و با اینکه تعداد کتاب‌های منتشر شده زیاد است اما کو کتابخوان؟
مراسم افتتاحیه سی‌وسومین هفته کتاب عصر روز گذشته (جمعه ۲۳ آبان ماه) در شهر اوز که از شهرستان‌های استان فارس است با حضور معاون فرهنگی وزارت ارشاد و دبیر هفته کتاب برگزار شد. در مراسم انتخاب پایتخت کتاب ایران که هرساله برگزار می‌شود، امسال شهر اوز توانست به این عنوان دست باید. این دهمین سالی است که یک شهر در ایران به عنوان پایتخت کتاب انتخاب می‌شود. «دوستدار کتاب» و «مشتاق کتاب»، نام عناوین دیگری است که به برخی از شهرها تعلق می‌گیرد. شهر اوز، استان فارس طی ۱۰ سال گذشته برنامه‌های ترویجی و فرهنگی کتابی خود را به شکل مستمر دنبال کرده است. یکی از مواردی که در ابتدای روند نامگذاری هفته کتاب مطرح شد، انتقاد به شعار تکراری هفته کتاب امسال است چون «بخوانیم برای ایران» شعار نمایشگاه کتاب تهران که اردیبهشت ماه امسال نیز برگزار شد، بود.
دست‌اندرکاران برگزاری هفته کتاب در توضیح این شعار تکراری این توضیح را آوردند: «در شرایطی که جامعه با گسست‌هایی مواجه شده، کتابخوانی می‌تواند بستری باشد برای نزدیک شدن افق‌های فردی و جمعی. «بخوانیم برای ایران» یعنی بخوانیم تا ایران را بهتر بفهمیم؛ بخوانیم تا روایت‌های پراکنده را به گفت‌وگویی منسجم بدل کنیم؛ بخوانیم تا درک مشترک از گذشته، حال و آینده بسازیم.
استفاده از یک شعار واحد در دو رویداد مهم فرهنگی، نشانه‌ای از تلاش برای انسجام در سیاست‌گذاری فرهنگی است. این انسجام، نه فقط در سطح اجرایی، بلکه در سطح معنایی نیز اهمیت دارد. وقتی یک پیام فرهنگی در دو زمان و دو زمینه تکرار می‌شود، به حافظه جمعی راه می‌یابد و به بخشی از گفت‌وگوی ملی بدل می‌شود.
تکرار شعار «بخوانیم برای ایران» همچنین تکرار امر زیباست. کتابخوانی برای ایران، یعنی مشارکت در ساختن چیزی فراتر از سازه‌های فیزیکی؛ یعنی ساختن افق‌های معنایی، اخلاقی و انسانی برای یک جامعه. این کنش، از جنس زیبایی است، زیبایی‌ای که در خدمت خیر عمومی قرار می‌گیرد و در آن، خرد و احساس به هم می‌رسند.
از سوی دیگر، این شعار دعوتی است به گفت‌وگو؛ گفت‌وگویی که نه برای غلبه، بلکه برای شنیدن، برای فهمیدن و برای دیدن «دیگری» است. در چنین گفت‌وگویی، کتاب واسطه‌ای می‌شود برای عبور از مرزهای فردی و رسیدن به افق‌های مشترک؛ افق‌هایی که در آن، ایران نه فقط یک جغرافیا، بلکه یک امکان اخلاقی و فرهنگی است. هفته کتاب امسال، با تکرار این شعار، یادآور این حقیقت می‌شود که «ایران را باید با اندیشه ساخت، با دانایی حفظ کرد و با همدلی پیش برد.»
فرار مدیران کتابی از جواب به یک سوال
اما نشست خبری هفته کتاب سی‌وسوم چند روز پیش با حضور ابراهیم حیدری، مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران و آزاده نظربلند، دبیر کل نهاد کتابخانه‌های عمومی برگزار شد. حیدری که دبیری این دوره از هفته کتاب را هم بر عهده دارد در پاسخ به سوال خبرنگاری مبنی براینکه برگزاری این رویداد چه تاثیری در سرانه مطالعه کشور دارد، پاسخ درستی نداد و ترجیح داد به جای پاسخ به این سوال یکسری آمار و ارقام ارائه دهد. نظربلند هم در پاسخ به این سوال گفت: اگر قبلا نهاد کتابخانه‌ها اظهارنظری داشته، اطلاعی ندارم اما در حال حاضر تحذر دارم درباره این مسئله صحبت کنم، زیرا سرانه مطالعه آیتم تک‌بعدی‌ای نیست که صرفا از اطلاعات و آمارهای نهاد کتابخانه‌های عمومی بیرون بیاید.
اما پس از نظربلند، حیدری سعی کرد به نوعی به سوال سرانه مطالعه پاسخ دهد اما واقعیتش این است که آمار جدیدی برای ارائه نداشت. او گفت: سرانه مطالعه شاخص‌های متفاوتی در دنیا دارد. در هیچ‌جای دنیا سرانه مطالعه قالب و شاخص مشخص ندارد. بررسی سرانه مطالعه که در پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان در سال ۱۳۹۸ انجام شده و در سال ۱۳۹۹ منتشر شده است، نشان می‌دهد میزان سرانه مطالعه ۱۲.۲ بوده است. در حالی که صدا و سیما با شاخص‌های متفاوت تا ۳۰ دقیقه هم آماری درآورده است. بالاترین سرانه مطالعه برای هند، حدود ۸۰ دقیقه است که شاخص‌هایش متفاوت است. موج بعدی ۱۴۰۲ انجام شده که قرار بوده در سال ۱۴۰۳ منتشر شود اما هنوز انتشار عمومی پیدا نکرده است.
دبیر سی‌وسومین هفته کتاب ایران گفت: قرار نیست هفته کتاب چیزی را جابه‌جا کند، اتفاق خاصی که بگوییم هدف‌گذاری شد تا سرانه مطالعه را از دو دقیقه به پنج دقیقه برسانیم. هفته کتاب موج رسانه‌ای است برای بالابردن سرانه مطالعه، کمک به فروش کتاب، کمک به نوشتن بهتر و کمک به اینکه رسانه و سیاست‌گذار به مشکلات و گرفتاری کتاب توجه کنند. هفته کتاب موج رسانه‌ای تبلیغی و ترویجی است و اینکه چقدر تاثیرگذار بوده هم نکته دیگری است که پیمایش آن کار راحتی نیست. او به جای بحث در این‌باره ترجیح داد به ارائه آمار کتب منتشر شده و به قول خودش رشد قابل‌توجه تعداد عناوین کتاب پس از انقلاب اشاره کند و در همین راستا بیان کرد: این پیشرفت‌ها آمار مهمی را نشان می‌دهند. حیدری به فروش ۴۰ هزار نسخه کتاب در یک کتاب‌فروشی نمایشگاه خراسان شمالی اشاره کرد و افزود: نمایشگاه کتاب در شرایط اقتصادی پیچیده نیز رشد قابل توجهی داشته است به‌طوری‌که یک میلیون و ۸۰۰ هزار نسخه کتاب در همین نمایشگاه فروخته شده‌اند. چنین دستاوردهایی را نباید نادیده گرفت. در کشوری با جمعیت میلیونی، انتشار ۱۲۰ هزار عنوان کتاب عدد کمی نیست. این سخنان در حالی ایراد شد که مسئله اصلی کتاب در کشور ما، نبود یا کمبود کتاب نیست، به بیان دیگر مشکل بازار نشر کمیت نیست، کیفیت است. از کیفیت چاپ تا محتوا.
معرفی اسامی روزها و برنامه‌های هفته کتاب
ابراهیم حیدری، دبیر سی‌وسومین هفته کتاب ایران گفت: تاکنون بیش از یک هزار و ۴۷۱ برنامه از سراسر کشور به دبیرخانه هفته کتاب ارسال شده است. این برنامه‌ها از سوی نهاد کتابخانه‌های عمومی و دیگر دستگاه‌های فرهنگی در استان‌ها، شهرستان‌ها و حتی روستاها برگزار می‌شود و تقریبا همه استان‌ها برنامه‌های خود را نهایی و تصویب کرده‌اند. هدف ما این است که امسال هفته کتاب اثربخش‌تر از گذشته و با حضور گسترده مردم در سراسر کشور برگزار شود. وی همچنین درباره اسامی روزهای هفته کتاب بیان کرد: ۲۴ آبان؛ روز کتاب و کتابخوانی، ۲۵ آبان؛ قرآن و پیامبر مهربانی‌ها و فرهنگ فاطمی، ۲۶ آبان؛ کتاب و فناوری‌های نوین نشر، ۲۷ آبان؛ روز کتاب دانش‌آموز ودانشجو، ۲۸ آبان؛ روز کتاب همدلی هم‌اندیشی و توسعه، ۲۹ آبان؛ روز کتابگردی و ۳۰ آبان؛ روز کتاب و خانواده نامگذاری شده است.
از پویش نذرکتاب تا راه‌اندازی پیاده راه کتاب
همزمان با آغاز هفته کتاب از امروز، پویش ملی نذر فرهنگی «اهدای کتاب» به‌منظور ترویج فرهنگ کتابخوانی و گسترش دسترسی عمومی به کتاب در سراسر کشور اجرا می‌شود.
هدف این پویش اهدای کتاب به کتابخانه‌های کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد کشور است. در اجرای این طرح، خیرین، ناشران، سازمان‌ها، دستگاه‌های اجرایی، اعضای کانون‌ها و عموم مردم مشارکت خواهند داشت تا از این طریق زمینه تقویت فعالیت‌های فرهنگی و ترویجی در سطح مساجد کشور فراهم شود. پویش اهدای کتاب به کتابخانه‌های مساجد جهت رفع مشکل کمبود منابع اجرا می‌شود تا با به‌روزرسانی منابع کتابخانه‌ای، سهم مهمی در افزایش سرانه مطالعه داشته باشد.
پویش اهدای کتاب به کتابخانه‌های مساجد برای رفع مشکل کمبود منابع اجرا می‌شود تا با به‌روزرسانی منابع کتابخانه‌ای، سهم مهمی در افزایش سرانه مطالعه داشته باشد. همچنین در این یک هفته حد فاصل میدان انقلاب اسلامی تا چهارراه حضرت ولی عصر (عج) پیاده را کتاب برپا خواهد شد. حضور مدیران کشور، فعالان رسانه، بازدید و رونمایی کتاب، فروش کتاب در کتابفروشی‌ها با یارانه حمایتی، برپایی نشست‌های فرهنگی و جلسات کتاب‌محور، برنامه‌های هنری مرتبط همچون نمایش خیابانی و موسیقی، برپایی نمایشگاه‌های موضوعی کتاب، دیدار با اهالی قلم، برپایی مسابقه‌ها و چالش‌های کتابخوانی در این هفته در قالب طرح «پیاده‌راه کتاب» اجرا می‌شود. فضاسازی محیطی، تعامل با واحدهای تجاری، اداری و مسکونی در محدوده طرح، دعوت از اهالی فرهنگ و چهره‌های آشنا، پذیرایی و هدایای فرهنگی و کارزارهای فضای مجازی از دیگر برنامه‌های پیش‌بینی‌شده در این طرح است.
برگزاری رویدادهای متنوع فرهنگی در شهرکتاب‌های سراسر کشور
موسسه شهر کتاب با رویکردی دو کانونی و با هدف تمرکززدایی فرهنگی و ایجاد پیوند مستقیم میان اهالی فرهنگ و مردم در سراسر کشور برنامه‌هایی را از ۲۴ تا ۳۰ آبان‌ماه ۱۴۰۴ همزمان در تهران و ۱۳ شهر دیگر ایران برگزار می‌کند. در کانون تهران برنامه «هفت روز، هفت گفت‌وگو: گنجینه‌های صنعت نشر ایران» اجرا خواهد شد؛ این برنامه که به صورت غیرمتمرکز در فروشگاه‌های مختلف شهرکتاب در تهران برگزار می‌شود با دعوت از هفت چهره پیشکسوت و تاثیرگذار در حوزه‌های تالیف، ترجمه، نشر، کتاب‌فروشی، ویرایش، طراحی و نقد به مستندسازی و انتقال تجربیات گرانبهای این بزرگان به نسل جدید فعالان فرهنگی می‌پردازد.
همچنین در سراسر ایران نیز برنامه «روایتی از فرهنگ در قلب ایران» را برگزار می‌کند؛ در حرکتی هماهنگ برای تمرکززدایی فرهنگی، سیزده شعبه فعال شهر کتاب میزبان رویدادهای فرهنگی خواهند بود. موسسه شهر کتاب هدف از این برنامه‌ریزی گسترده را تقویت جایگاه کتابفروشی‌ها به عنوان پایگاه‌های فرهنگی محلی و تحقق عدالت فرهنگی از طریق توزیع رویدادهای ملی در شهرهای مختلف ایران عنوان کرده است.
نمایش انیمیشن و برگزاری کارگاه برای بچه‌ها
کانون پرورش فکری هم مثل بسیاری از نهادها و مراکز فرهنگی در این ایام، نشست‌هایی را برگزار و از تعدادی از تولیدات تازه خود رونمایی می‌کند.
اجرای پویش‌های ترویجی کتابخوانی و قدردانی از فعالان و برگزیدگان حوزه کتاب و نقدهای مکتوب مربیان از دیگر برنامه‌های این مرکز فرهنگی است. در تهران نیز نمایشگاه‌هایی با محوریت کتاب‌های حسی‌لمسی برای اعضای با نیاز ویژه، کتاب‌سازی خلاق از تازه‌های کتاب دو سال اخیر و آثار پرخواننده کانون برگزار می‌شود. همچنین در کتابخانه مرجع، نمایشگاهی از آثار تصویرگران ایرانی که جوایز بین‌المللی دریافت کرده یا برای ناشران خارجی اثر تولید کرده‌اند، برپا خواهد شد.
در راستای پیوند دنیای خیال کتاب‌ها با تصویر متحرک، هفت انیمیشن اقتباسی از آثار ماندگار کانون از ۲۴ آبان تا دوم آذر به‌صورت ویژه و رایگان در پرتال سینمایی کانون به نشانی nama.kpf.ir/FilmDailyCast در دسترس علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت. همچنین نشست‌های تخصصی زیادی نیز در طول هفته کتاب از جمله نشست «سواد زندگی» با سخنرانی مهدی فیروزان درباره اهمیت معنا در زندگی، برنامه «از نقد ادبی تا مهارت زندگی» با محوریت نقش نقد در تقویت تفکر انتقادی، نشست «خانواده و نقش اجتماعی کتاب» با هدف بررسی پیوند خانه، مدرسه و کانون و برنامه «کتابخوانی پژوهش‌محور؛ از لذت تا اندیشه»، برگزار می‌شود.
همکاری مشترک کانون و شهر کتاب در برگزاری کارگاه رایگان «کاغذ و تا» ویژه کودکان و خانواده‌ها در روز ۲۵آبان در شهر کتاب مرکزی نیز از دیگر برنامه‌های این هفته است. برپایی نمایشگاه کتاب در مدارس، فروش ویژه در سایت دیجی‌کانون، رونمایی از تولیدات جدید کانون و تجلیل از کتاب‌خوان‌های برتر کودک و نوجوان، از دیگر برنامه‌های کانون در هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران به‌شمار می‌رود.
نظر شما