زهرا بذرافکن – خبرنگار سرویس فرهنگی: این اولین نمایشگاه مطبوعات و رسانه در دولت سیزدهم است که با شعار «نجستم همیشه جز از راستی» از صبح روز یکشنبه ۲۹ بهمن با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی باز شد. ساعات برگزاری از ۹:۳۰ صبح تا ۶ عصر است که در روز دوم نمایشگاه یک ساعت به آن افزوده شد. این نمایشگاه از بهترین فرصت‌ها برای حضور رسانه‌ها و ایجاد ارتباطی مستقیم با مخاطبان و همچنین مسئولان است.

برگزاری نمایشگاه رسانه‌های ایران بعد از ۶ سال تعطیلی حالا علاوه بر آن که قدمی مهم و به گفته وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، حوزه معطل مانده فرهنگ بود که به نتیجه رسید و ثمر داد، بستری ایجاد کرد که بعد از غیبتی طولانی توجه زیادی را متوجه خود کرد و سطح توقعی ایجاد شده که انعکاس آن را باید در دیدگاه مخاطبان و رسانه‌های حاضر در نمایشگاه دید.

نمادین و خوش وقت

اولین روز برگزاری نمایشگاه رسانه بود که در مراسم افتتاحیه، محمدمهدی اسماعیلی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از مدیرکل مطبوعات و خبرگزاری‌های داخلی، ایمان شمسایی خواستند که اذان ظهر را بگوید. این موضوع، دستمایه نظرات کور و یک بعدی بسیاری از رسانه‌های معلوم الحال خارجی و همچنین اشتراک‌گذاری موج‌سوارانه بی وقفه در شبکه‌های مجازی شده بود. اقدامی نمادین که برآمده از بهترین لایه‌های اعتقادی و مذهبی ما است و به علاوه بخش مهمی از رسالت رسانه‌های ملی ما همین است.

تغییر زمان چالشی

نمایشگاه مطبوعات تا پیش از این آبان ماه برگزار می شد و حالا که بعد از فقدانی طولانی بازگشته، به بهمن ماه و یک هفته قبل از آغاز تبلیغات انتخابات مجلس شورای اسلامی رسیده است. این محدوده زمانی برهه مهم و پرکاری رسانه‌ها است که موازی شدنش با تنها نمایشگاه مطبوعاتی و رسانه‌ای کشور، دست‌کم به یک سوی این ماجرا آسیب می‌زند. رسانه‌ها غالبا از چند ماه پیش از آغاز به کار انتخابات و محدوده زمانی تبلیغات متمرکز بر موضوع انتخابات هستند و این فضای پرشوری را هم برای مردم و مخاطبان ایجاد می‌کند و هم این فرصت را به کاندیداهای انتخاباتی می‌دهد تا در شهر و حوزه خودشان بتوانند تریبون مناسبی برای تبلیغ در اختیار بگیرند.

رکن الدینی، مدیر مسئول مجله تجارت جنوب استان هرمزگان در این باره توضیح داد: بخش مهمی از حضور و تعامل کاری و همچنین درآمد رسانه‌ها به طور کلی و مخصوصا رسانه‌های استان‌های غیر از تهران در همین بحبوحه انتخابات نمایندگان مجلس است که نیاز به تمرکز کامل در این حوزه دارد اما با وجود برگزاری نمایشگاه رسانه در این دوره، این فرصت تا حدی از دست رفت و نیرو و زمان کافی برای پیش‌برد هر دو موضوع در کنار هم فراهم نشد.

رمضانی، روزنامه‌نگار روزنامه همدان پیام نیز در این باره توضیح داد که نیروی انسانی ما در این محدوده زمانی متمرکز بر تبلیغات انتخاباتی است و بنابراین نتوانستیم با انرژی و تمرکز کافی حضور داشته باشیم.

بنابراین، در این باره باید بررسی کرد که سیاست‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در تعیین زمان برای نمایشگاه چه بوده و چرا تصمیم گرفتند برپایی آن را به چنین زمانی موکول کنند.

ظهور دیجیتال‌ها

شاید ۶ سال برگزار نشدن نمایشگاه مطبوعات زیاد به نظر نیاید اما اگر از دیدگاه تحولی رسانه‌های نوین و دیجیتال به این سیر بنگریم، همین چند سال تغییرات گسترده‌ای در روند کار رسانه‌ها رخ داده که جای تامل دارد. از تغییر بستر و چارچوب بسیاری از رسانه‌ها و تغییر تمرکز از حوزه رسانه‌های چاپی بر رسانه‌های دیجیتالی مخاطب‌محور تا تغییر در نوع تعامل با مخاطبین و همچنین در نحوه همکاری به دنبال این سیر تحول رقم خورده است.

رکن الدینی، مدیر مسئول مجله تجارت جنوب در این باره گفت: بعد از ۶ سال که در عرصه ملی رسانه‌ها حاضر شدیم به کلی غالب تمرکز فعالیت رسانه از بستر چاپی به بستر و سکوهای دیجیتالی تغییر کرده و حتی تا حدود زیادی همراهی و توجه مخاطب را نیز به همان سو برده و از رسانه‌های سنتی و چاپی دور کرده است.

به علاوه، برای اولین بار پایگاه خبری رسمی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای برای جذب همکار در تمام حوزه‌های خبری و رسانه‌ای از روشی تعاملی در غرفه این رسانه استفاده شده بود و در این راستا در صفحات مجازی نیز تبلیغ و اطلاع رسانی انجام شده بود.

سامان کلی نمایشگاه رسانه‌ی بیست و چهارم

از زمان برگزاری که بگذریم، به طور کلی برخی صفت «عجولانه» را به دوره بیست و چهارم این نمایشگاه می‌چسبانند که باید از نزدیک بررسی کرد.

حیدری، مدیر داخلی روزنامه و مدیر غرفه هم‌میهن درباره ثبت نام و تحویل غرفه اظهار کرد که تحویل غرفه ساعت یک بامداد شب قبل از برپایی نمایشگاه اتفاق افتاد که فرصت خیلی کمی برای آماده سازی غرفه به ما داد و نتوانستیم در خور مخاطب و بازدیدکننده غرفه را حاضر کنیم. همچنین او درباره نقشه نمایشگاه نیز گفت که مطابق با توقع و انتظار ما نبود و از این روند رضایت نداشتیم.

شکاری، مدیر مسئول روزنامه اترک در این باره گفت که فرصت زیادی از ثبت نام تا برپایی و استقرار در غرفه نبود و به همین جهت نتوانستیم به عنوان رسانه‌ای که از استانی دیگر در نمایشگاه حاضر است آن طور که باید و شاید غرفه‌آرایی کنیم و بیشتر به چشم مخاطب و بازدیدکننده بیاییم.

یوسفی صراف، مدیر روابط عمومی رسانه آخرین خبر نیز درباره نظم نمایشگاه از مرحله ثبت نام تا برگزاری توضیح داد که همه چیز در فرایند ثبت نام منظم بود و مرحله به مرحله اعلام پیامکی می‌شد. به علاوه، نظم نقشه‌ای نمایشگاه مطابق با همان چیزی که پیش از آن اعلام شده بود، انجام شد.

محدث تک‌فلاح، مدیر روابط عمومی روزنامه همشهری با نگاهی به مسیر ثبت نام تا تحویل غرفه بیان کرد: ثبت نام‌ها طبق ساعت و زمان مشخص انجام شد اما در اجرا و تحویل غرفه مشکلاتی وجود داشت، به عنوان مثال غرفه‌ها دیر تحویل داده شد و در تحویل کارت‌ها نیز چالش‌هایی وجود داشت با این وجود در نهایت اختلالی در برگزاری نمایشگاه نبود. او درباره استقبال عمومی از نمایشگاه افزود: استقبال‌ها خوب بود و نشست و برنامه‌های مناظره‌ای متفاوتی برگزار شد که از سوی مسئولین نیز با استقبال خوبی مواجه شد. به عنوان انتقاد فکر می‌کنم بهتر بود تبلیغات میدانی و شهری بهتری حول نمایشگاه صورت می‌گرفت.

رسول شادمانی، سردبیر خبرگزاری دفاع مقدس درباره سامان کلی فرایند ثبت نام اظهار کرد: روند ثبت نام به رسم پیشین رقم خورد. مشکلاتی پیش آمد که بعد از ۶ سال تعطیلی نمایشگاه تا حدودی بدیهی است. در نهایت برگزاری این نمایشگاه از تعطیلی آن بهتر است، با این وجود مقطع زمانی انتخاب شده چندان مناسب نیست چرا که از جهت آب و هوایی و نزدیکی به پایان سال، استقبال مخاطب عمومی آن طور که انتظار می‌رفت نبود.

جای خالی مسئولین برای شنیدن بومی‌های رسانه

یکی از کارکردهای اصلی برگزاری نمایشگاه رسانه‌های ملی، حضور مسئولین کشوری و برقراری ارتباطی مستقیم و بی پرده از سوی رسانه‌های حاضر در نمایشگاه با آن‌ها است. به ویژه رسانه‌های بومی استانه‌های غیر از تهران که با دست پری از مطالبات مردمی به نمایشگاه آمده‌اند تا به گوش مسئولین مربوط برسانند.

هلالی‌نسب، بازرس خانه مطبوعات استان خوزستان و روزنامه‌نگار روزنامه بهار خوزستان در این باره گفت: ما با طرحی مطالبه‌ای برای ساخت دانشکده رسانه و محلی برای تجمع اهالی رسانه در این استان به نمایشگاه آمده‌ایم که متاسفانه هنوز موفق نشده‌ایم جز با معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد در نمایشگاه گفت و گویی در این باره داشته باشیم. به طور کلی هنوز نتوانسته‌ایم ارتباط مستقیمی با مسئولانی که به نمایشگاه می‌آیند داشته باشیم و در واقع بازدیدی از سوی آن‌ها از کل نمایشگاه اتفاق نیفتاده است. با این حال محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از این نمایشگاه روزانه بازدید کرده و به سراغ غرفه‌های مختلف حاضر در نمایشگاه رفته است. 

آموزش و تبادل تجربه

در چهار روز اول برگزاری نمایشگاه رسانه های ایران، نشست‌ها و کارگاه‌های متنوعی نیز برگزار می‌شود که مسئولین سازمان‌های مختلف با شرکت در آن‌ها به ارائه آخرین دستاوردهای خود در دولت سیزدهم می‌پردازند.

یکی از بخش‌های ویژه در طول برگزاری این دوره از نمایشگاه، برپایی ۸۰ نشست در چهار روز است که ۴۰ نشست آن به طور تخصصی با محور رسانه شامل تجلیل از پیشکسوتان و اساتید عرصه رسانه، کارگاه‌های آموزشی تخصصی، رونمایی از کتب حوزه ارتباطات و روزنامه‌نگاری، تجربه‌کاوی روزنامه‌نگاران و تحلیل و بررسی مسائل پیش‌روی حوزه رسانه است.

فقدان گفتمان چالشی

آن چه در نمایشگاه ۲۴ رسانه نبود، بستری برای گفتمان چالشی در باب موضوعات روز است؛ شاید همین نزدیکی زمانی به موعد انتخابات موجب شده باشد که تمرکز موضوعی نمایشگاه از موضوعات مطرح شده در حوزه عمومی تنها به این سمت برود و از چالش‌های دیگر غافل بماند. در این باره بیشتر باید رسانه‌ها را مخاطب قرار داد و مطالبه پیگیری رفع مشکلات و خلاهای موجود را از آن‌ها جویا شد.

همچنین باید اضافه کرد که به نظر می‌آید کارکرد اصلی این نمایشگاه در پی برگزاری ناگهانی آن تا حدودی دچار خدشه شده است و رسانه‌ها فرصت نکرده‌اند تا ویترینی مناسب برای مخاطب عمومی و تعامل با رسانه‌های همکار تدارک ببینند و بیشتر درصدد صرف حضور و برپایی جنبه‌های مربوط به انتخابات بوده‌اند. یوسفی صراف، مدیر روابط عمومی رسانه آخرین خبر در این باره افزود: بهتر بود مناسبات گفت و گومحور با مسئولین منظم‌تر از این باشد و رسانه‌ها برای گفت و گوهای مهم‌تر جهت‌دار شوند.

در نهایت، حضور نزدیک به ۶۰۰ رسانه و همچنین انسان‌رسانه‌ها در نمایشگاه ملی رسانه‌های ایران گامی مهم در راستای تحقق ایجاد عرصه‌ای برای حضور و تعامل مثبت و سازنده رسانه‌ها میان مخاطبین و مردم و مسئولین و سیاستگذاران حوزه‌های مختلف است که بازگشت آن بعد از ۶ سال تعطیلی گامی رو به جلو در این زمینه و در راستای پر کردن خلا ایجاد شده بعد از غیبت ناشی از پاندومی کرونا است. نعمت حضور پرشور رسانه‌ها در این بستر با هر آن‌چه کم و کاستی عنوان می‌شود در جهانی که به سمت رسانه‌ای شدن تمام ابعاد زندگی افراد میل کرده است انکار ناپذیر و سرمایه‌ای است که بیش از همه نیاز به تقویت از هر سو دارد.