آگاه: بیشتر مهاجران خارجی از کشورهایی هستند که از شرایط مطلوب اقتصادی برخوردار نیستند و بر همین اساس در ازای دریافت کمترین حقوق و دستمزد و بدون بهره‌مندی از مزایای بیمه حاضر به انجام کار می‌شوند؛ به گونه‌ای که این مسئله امروز به عاملی برای تشویق کارفرمایان به استفاده از مهاجران خارجی به‌عنوان نیروی کار ارزان‌قیمت مبدل شده است. فارغ از این مسئله حضور اتباع خارجی غیرمجاز در کشورمان تنها به کشورهای همسایه عراق، افغانستان و پاکستان محدود نمی‌شود و کشورهای آذربایجان، بنگلادش و ترکیه را هم دربرمی‌گیرد. به گفته کارشناسان، اقامت این افراد ۹۰درصد برای کار است و غالبا در کلان‌شهرهایی همچون تهران، مشهد، اصفهان و شیراز مستقر هستند، این افراد که به‌صورت غیرقانونی با هدف کار در ایران و اشتغال در بخش‌های خدماتی یا صنعتی از مرزهای کشورمان وارد می‌شوند عمدتا از طریق قاچاقچیان به سایر استان‌های کشور برای اشتغال منتقل و گاهی در پی گزارش‌های مردمی شناسایی و دستگیر می‌شوند.
به گفته کارشناسان به‌طور حتم وجود اتباع غیرمجاز در کشورمان علاوه بر پیامدهای نامناسب اقتصادی و فرهنگی، موجب برهم‌زدن نظم عمومی و بعضا ایجاد پاره‌ای مسائل امنیتی می‌شود. ناصر امانی، عضو شورای اسلامی شهر تهران گفت: حضور کنترل‌نشده اتباع غیرمجاز در مناطقی از شهر می‌تواند تبعات فرهنگی و اجتماعی جبران‌ناپذیری به دنبال داشته باشد. با باور او، حضور اتباع خارجی به‌صورت قانونی در کشور باعث بروز مشکل نمی‌شود، اما بخش عمده‌ای از معضلات، ورود غیرقانونی به کشور و عدم کنترل آنهاست. وی گفت: محلاتی که بیشترین اتباع در آن حضور دارند، نعمت‌آباد، شوش، قیام، هرندی و یافت‌آباد است که عمده مشکل، ساماندهی نشدن آنهاست ضمن اینکه این نکته قابل‌توجه است که ما با حضور اتباع خارجی که مجوز قانونی دارند، مشکلی نداریم. عمده مشکل در رابطه با حضور اتباع خارجی برای افرادی است که به‌صورت غیرمجاز و قاچاق وارد کشور می‌شوند همچنین این اتباع در مناطق دارای بافت فرسوده و واحدهای مسکونی با قیمت پایین، به‌صورت جمعی در یک واحد کوچک ساکن می‌شوند. امانی ادامه داد: طبق برخی آمارها در یکی از مراکز آموزشی پایتخت ۵۰درصد دانش‌آموزان را اتباع تشکیل می‌دهند. زمانی که خانواده‌های ایرانی این شرایط را در چنین مراکز آموزشی مشاهده کنند از ثبت‌نام فرزند خود در آن مرکز پشیمان می‌شوند.
عضو شورای شهر تهران گفت: اکنون عمده مشکل ما حضور غیرقانونی اتباع در محلاتی است که خود از نظر برخی شاخصه‌ها مانند معتادان متجاهر، افراد بی‌سرپرست و افراد آسیب‌دیده و حتی تامین موادغذایی از جمله نان مشکل دارند، حال با وجود این مشکلات، با حضور اتباع خارجی مسایل و مشکلات این محلات دوچندان شده است. از سوی دیگر، رییس اتاق اصناف تهران تهدید افغانستانی‌ها برای بازار کار ایران را رد کرد و گفت: برخورد با این افراد نباید آمیخته با احساسات ناسیونالیستی باشد.
حمیدرضا رستگار گفت: به باور من، موضوع اشتغال افغانستانی‌ها در صنوف گوناگون به‌جای اینکه در کل رد شود به اصلاحاتی نیاز دارد و مردم ما می‌توانند حضور پررنگ افغانستانی‌ها را که از آن به‌عنوان یک تهدید یاد می‌کنند به یک فرصت تبدیل کنند. وی افزود: اتاق اصناف هنوز به نتیجه قطعی درباره چگونگی مدیریت اشتغال اتباع افغانستانی در ایران نرسیده اما در کمتر از یک ماه آینده نتیجه نهایی نشست‌هایی را که برای تصمیم‌گیری در این زمینه برگزار کرده به آگاهی عمومی می‌رساند، بااین‌حال رویکرد اتاق اصناف تهران این نیست که این افراد از صنوف اخراج شوند، بلکه حضور آنها می‌تواند تداوم داشته باشد اما مدیریت شود. رستگار گفت: صنف سراجان بیشتر از دیگر صنوف از اشتغال اتباع افغانستانی تاثیر پذیرفته‌اند و به‌جد پیگیر مدیریت حضور آنها هستند، اما مسئله قابل تامل این است که افغانستانی‌ها در بازار کار ایران دیگر به‌عنوان نیروی کار ساده حضور ندارند و به‌تدریج با کسب مهارت خود را به نیروی کار ماهر ارتقا داده‌اند؛ بنابراین به باور من، برخورد با این افراد نباید آمیخته با احساسات ناسیونالیستی باشد. وی گفت: افغانستانی‌هایی که حضور غیرمجاز در ایران دارند باید شناسایی شوند اما به یاد داشته باشیم ایرانی‌هایی هم هستند که در کشورهای دیگر زندگی می‌کنند و همان‌طور که ما برخورد ناشایست با هموطنانمان در کشورهای دیگر را نمی‌پسندیم نباید با افغانستانی‌ها برخورد غیرانسانی داشته باشیم یا به‌گونه‌ای برخورد کنیم که برای کشور هزینه‌آفرین شود. به گفته کارشناسان، بروز نابسامانی‌های خانوادگی، بزهکاری و ناهنجاری‌های اجتماعی، مشکلات بهداشتی، ازدواج‌های غیرقانونی و ثبت‌نشده و تولد کودکان فاقد شناسنامه را می‌توان ازجمله پیامدهای اجتماعی حضور اتباع غیرمجاز بیگانه به شمار آورد. از آن گذشته، وجود اتباع خارجی حجم آماری میلیون در کشور نه‌تنها به صلاح نیست، بلکه در ابعاد بازار اشتغال، فضای کسب‌وکار، خروج ارز و نقدینگی از کشور، ایجاد جرم و بزه و مواردی از این دست اقتصاد و جامعه ایران را با چالش‌های اساسی و جدی مواجه می‌کند و به اختلال در بازار کار ایران و ازدست‌رفتن فرصت‌های شغلی نیروی جوان جویای کار دامن می‌زند.