آگاه: ایران نیز از این قاعده مستثنا نبود، همه‌وهمه چه در جهان واقعی و به‌شکل تجمع و چه در دنیای مجازی، همراهی خود را با مردم لبنان اعلام کردند اما در سطح مجموعه‌های رسانه‌ای سرگرمی‌محور شبکه نمایش خانگی، آنچه در چند روز گذشته دیده شد، چیزی جز بی‌تفاوتی نبود؛ ازاین‌رو در این گزارش علاوه‌بر رصد واکنش‌های این رسانه‌ها و پلتفرم‌ها، به شرح موضوع سیاست‌زدایی و سیاست‌زدگی در رسانه‌های این‌چنینی پرداخته‌ایم.
ابتدا باید پرسید سیاست‌زدایی به چه معناست. گم‌شدن و فقدان عرصه سیاست در زندگی اجتماعی شهروندان به معنی سیاست‌زدایی است. یعنی شهروندان از نظر قانونی و اجتماعی امکان حضور در سیاست را دارند اما از سیاست کناره می‌گیرند یا شرایط برای فعالیتشان چندان فراهم نیست و وضعیت برای فعالیت این افراد نامناسب است و این افراد کم‌کم با سیاست قطع ارتباط می‌کنند، در این صورت سیاست‌زدایی اتفاق افتاده است.
مسیر اثرگذاری رسانه‌ها
در زندگی بشر امروز، ابزارها و پدیده‌هایی وجود دارند که حتی بدون تمایل و اراده انسان رفتارهای آن را تحت تاثیر قرار می‌دهند و به‌نوعی زندگی او را وارد فضایی ازپیش‌تعیین‌شده می‌کند. رسانه ازجمله این ابزارهاست که توانسته است طرحی نو از زندگی برای بشر پیاده کند یا در مقابل بسیاری از تمایلات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی انسان، مانع ایجاد کند. علاوه‌برآن، رسانه می‌تواند در ایجاد، انحلال و تغییر سازوکار و عملکرد برخی از نهادها هم موثر واقع شود یا رابطه فرد و نهاد یا نهاد با نهاد را دچار دگرگونی کند.
بخشی از اثرگذاری رسانه‌ها ناشی از ماهیت فراگیر آنهاست. رسانه‌ها ورای مدرسه، خانواده و هر نهاد تاثیرگذار دیگر در جامعه‌پذیری به صورت فراگیر عمل می‌کنند. یعنی هم خانواده، هم مدرسه، هم دیگر عناصر موثر در جامعه‌پذیری را تحت پوشش قرار می‌دهند. امروزه گستره فعالیت رسانه‌ها از مرز خانواده، مدرسه و حتی مرز حاکمیت دولت‌ها یا مرزهای سیاسی و جغرافیایی به‌راحتی عبور کرده و تمامی دیوارهای میان افراد بشر را برداشته است. این فراگیری به اندازه‌ای است که برخی از جبر رسانه یا جبر تکنولوژی سخن می‌گویند. دامنه این اجبار، دیگر به یک جغرافیا یا یک مجموعه خاص محدود نیست و در واقع جبر رسانه‌ای را باید جبر جهانی رسانه‌ها نامید؛ چراکه در عصر جریان‌های گسترده اطلاعاتی، هر حادثه هرچند کوچک، دیگر به محلی خاص تعلق ندارد، در یک آن در اقصی‌نقاط عالم، انعکاس می‌یابد. تبعات این امر برای سرنوشت انسان بسیار زیاد است و می‌تواند موجبات سیاسی‌شدن شدید رسانه‌ها را فراهم سازد. یک حادثه، دیگر در بند جغرافیا باقی نمی‌ماند و در جای‌جای جهان انعکاس می‌یابد. پس فرآیند جهانی‌شدن با رسانه‌ها پیش از این آغاز شده است. رسانه می‌تواند تمامی موانع بر سر راه خود را بردارد و به عمق زندگی خصوصی آدم‌ها نفوذ کند اما به‌صورت طبیعی این دامنه نفوذ و اثرگذاری در همه زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و به یک اندازه و یک‌گونه نیست. اثرگذاری رسانه در حوزه سیاسی با نقش‌های بسترسازی، جریان‌سازی، تهییج، تبلیغ، ترویج، آگاهی‌بخشی، افشاگری و... اعمال می‌شود و به تعبیری رسانه و سیاست، جهان را به سمت دگرگونی می‌برند.
اثرگذاری رسانه بر نهادها، اشخاص و آرمان‌ها، متداول و پذیرفتنی است. این اثرگذاری گاه میان شخص و نهاد، شخص و ایدئولوژی یا ایدئولوژی و نهاد، می‌تواند تقابل یا تعامل معنادار ایجاد کند. اغلب رسانه‌ها میل به هم‌نوایی، اقناع و ترغیب افکار عمومی دارند و به یک معنا رسالتی روشنفکرانه و روشنگرانه برای خود قائل‌اند. اگر چه مکاتب مختلف برای نقش رسانه آثار حداقلی و حداکثری قائل‌اند اما هیچ‌کدام نه این آثار را کمرنگ می‌دانند و نه آن را تنها در خدمت مردم قلمداد می‌کنند. در تکمیل می‌توان علاوه بر تاکید بر نقش تعیین‌کننده رسانه‌ها در انواع مدیوم و با هر محتوایی که ارائه می‌کنند، به جریان‌سازی‌های سیاسی و در مقابل سیاست‌زدایی این رسانه‌ها از وقایع جهان اشاره کرد. این امر حالا به بخشی از هویت رسانه‌هایی که ما روزانه با آنها در ارتباط و تماس هستیم تبدیل شده و هرچه بیشتر مخاطب را به‌سوی بیگانگی از آنچه در جهان در جریان است می‌برد.
رصد پلتفرم‌ها و عمومیت سیاست‌زدایی
اگر نگاهی به صفحات شبکه‌های نمایش خانگی (وی.او.دی) مانند فیلیمو، فیلم‌نت، نماوا و... بیندازیم هیچ اثری از وقایع روز نمی‌بینیم؛ وقایعی که با بردی به وسعت جهان از شرق تا غرب از سازمان‌های خصوصی و دولتی و بازیگر و سلبریتی‌ها بازخوردهای گسترده‌ای را گرفته و همچنان نیز ادامه دارد. هیچ‌کدام از این بسترهای نمایش خانگی حتی به شکل عمومی نیز در وبسایت و اپلیکیشن‌هایشان به این موضوع اشاره نکرده‌اند و به نحوی در جرگه جامعه‌ای جهانی و بزرگ‌تر قرار نگرفته‌اند. تنها واکنش از سوی این مجموعه‌ها محدود به توییتی می‌شود که فیلیمو در تسلیت شهادت سیدحسن نصرالله منتشر کرد و دیگران هیچ عکس‌العملی به این موضوع نداشتند.
در مقابل بسترهایی که از آنها نام بردیم، تنها مجموعه‌هایی مانند روبیکا و عماریار (بستر تماشا و دانلود مستند) رویکرد متفاوتی نسبت به این موضوع داشتند و درخور و همراه با موجی که در میان مخاطبان ایرانی و نیز در جهان برخاسته است، به این امر جهان‌شمول پرداختند و باقی پلتفرم‌ها همچنان سر در لاک سرگرمی دارند و حتی در ایام عزای عمومی آثار طنز در صفحه اول آنها پیشنهاد می‌شود. البته لازم به ذکر است که نهاد تنظیم‌گر یعنی سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر (ساترا) نیز به‌قدر توان و ظرفیت از اهمیت پرداخت عمومی به این موضوع غافل نبوده که نمونه آن برگزاری مرحله دوم از «پویش غزه مظلوم» است، این پویش با محوریت تولید و نشر محتوا در فضای مجازی برگزار شد که مخاطبان آن و فعالان فرهنگی به‌خوبی از آن حمایت و استقبال کردند.
نظر شما