آگاه: همزمان با فرارسیدن سال ۲۰۲۵ میلادی قرار است مروری داشته باشیم بر کتاب‌های پرفروش سال۲۰۲۴ که با اقبال خوانندگان مواجه شدند. بسیاری از این آثار به زبان فارسی هم ترجمه شدند و در ایران هم مورد استقبال قرار گرفتند.

پرفروش‌های آمازون و نیویورک‌تایمز
لیست پرفروش‌ترین کتاب‌های نیویورک‌تایمز، برجسته‌ترین و معتبرترین فهرست پرفروش‌ترین کتاب در دنیا و مرجع بسیاری از رسانه‌هاست. این لیست که به‌صورت هفتگی در مجله نقد کتاب پایگاه خبری نیویورک‌تایمز منتشر می‌شود از ۱۲اکتبر ۱۹۳۱ تابه‌حال در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است. این فهرست در سال‌های اخیر، به شکل لیست‌هایی متعدد در دسته‌بندی‌های مختلفی چون آثار داستانی، غیرداستانی و کتاب‌های کاغذی و الکترونیکی تقسیم شده است.
پنج اثر پرفروش داستانی نیویورک‌تایمز در سال ۲۰۲۴ عبارت است از The Women: A Novel  (زنان) نوشته کریستین هنا، James  (جیمز) نوشته پرسیوال اورت، The House Of Cross  (خانه صلیب) نوشته جیمز پترسون، Now or Never (حالا یا هرگز) نوشته ژانت ایوانویچ و Counting Miracles: A Novel  (شمارش معجزه‌ها) نوشته نیکولاس اسپارکس.
لیست سایت آمازون اما با لیست نیویورک‌تایمز متفاوت است و فقط درمورد پرفروش بودن دو اثر ابتدایی لیست یعنی «زنان» و «جیمز» اشتراک دارند. در لیست پرفروش‌ترین آثار داستانی آمازون رتبه سوم را مجموعه رمان «پلیس قهرمان»Dog man  نوشته دیو پیلکی، رتبه چهارم را «شعله آهنین» Iron flame  نوشته ربکا یاروس و رتبه پنجم را کتاب «راز خدمتکار»The housemaid  secret نوشته فریدا مک فادن دارد.

وقتی بازار تعیین می‌کند که چه بخوانیم
با نگاهی به لیست سایت‌های مرتبط با کتاب مختلف متوجه می‌شویم که کتاب‌های پرفروش الزاما کتاب‌های خواندنی‌ای نیستند و علت پرفروش شدنشان اجرای کمپین‌های تبلیغاتی درست برای این آثار است. اهمیت این نکته از این جهت است که وقتی به آثار برتر از نظر خوانندگان یا حتی لیست برترین آثار به انتخاب نیویورک‌تایمز نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم که نام برخی آثار محبوب و پرمخاطب اصلا در لیست آثار پرفروش قرار ندارد و این یعنی ذائقه مخاطب کتاب‌خوان با ذائقه فردی که بازار او را کتاب‌خوان کرده فرق دارد.
برای مثال وقتی به لیست آثار محبوب گودریدز (Goodreads) که یک شبکه اجتماعی کتاب و زیرمجموعه آمازون است نگاه کنیم می‌بینیم که خیلی با لیست آثار پرفروش آمازون و نیویورک‌تایمز تطابق ندارد و جز یک کتاب (زنان) سایر آثاری که مخاطبان پسندیدند در لیست آثار پرفروش نیست. در گودریدز کاربران آن کتاب‌هایی را که خوانده‌اند پیدا می‌کنند، به کتاب‌ها امتیاز می‌دهند و کتاب‌های محبوب خود را به دوستان خود توصیه می‌کنند.
پنج اثر محبوب لیست گودریدز عبارت است از: Funny Story (داستان‌های بامزه) نوشته امیلی هنری، The Women (زنان) نوشته کریستیتن هنا، Just for the Summer (فقط برای تابستان)، نوشته اَبی جیمنز، First Lie Wins (برنده اولین دروغ) نوشته اشلی استون و The Teacher (معلم) نوشته فریدا مک فادن.
از منظری دیگر، آثار برگزیده جوایز معتبر دنیا مثل نوبل و جایزه ملی کتاب آمریکا هم با این لیست‌ها تفاوت دارد؛ برای مثال در مراسم جایزه ملی کتاب آمریکا کتاب‌های Soldiers and Kings (سربازان و پادشاهان) نوشته جیسون لئون وJames  (جیمز) نوشته پرسیوال اورت، Kareem Between (کریم مردد) نوشته شفا سلطقی صفدی، Taiwan Travelogue (سفرنامه تایوان) نوشته یانگ شوآنگ و Something About Living (نکاتی درباب زندگی) نوشته لنا خلف.
برنده نوبل ۲۰۲۴ هم «هان کانگ»، نویسنده اهل کره جنوبی و نویسنده کتاب‌های اعمال انسانی، گیاهخوار و ما وداع نمی‌کنیم، بود. جالب اینکه پس از دریافت جایزه نوبل ازسوی هان کانگ، کتاب‌های او جزو آثار پرفروش شد و تا چندین ماه در صدر کتاب‌های پرفروش جهان بود؛ به این ترتیب در این میان هم می‌توان به اهمیت نقش رسانه و تبلیغات پی برد. پس از معرفی این نویسنده کره‌ای به‌عنوان برنده نوبل خبرگزاری کره جنوبی (یونهاپ) گزارش داد که فروش کتاب‌های «هان کانگ» بعد از اعلام نام او به‌عنوان برنده نوبل ادبیات ۲۰۲۴، به رقم بی‌سابقه بیش از یک‌میلیون نسخه رسید.

بیوگرافی سیاستمداران همچنان جذاب است
یکی از نکات قابل‌توجه در لیست آثار پرفروش، جذابیت داستان زندگی سیاستمداران است. در لیست آثارپرفروش غیرداستانی نیویورک تایمز کتاب «ملانیا» نوشته ملانیا ترامپ در رتبه چهارم و در آثارپرفروش غیرداستانی آمازون در رتبه سوم قرار دارد.
اما قصد اصلی ما از اینکه آثار محبوب و پرفروش ۲۰۲۴ را معرفی کردیم نوعی تحلیل فضای حاکم بر جهان کتاب‌خوان‌های امروز است. با نگاهی به تمام این لیست‌ها متوجه می‌شویم ذائقه علاقه‌مندان به کتاب تا حد زیادی مشروط به نگاه بازار است و هرکتابی که موضوع ساده و دم‌دستی‌تری داشته باشد، پرفروش‌تر می‌شود. ضمن اینکه همچنان کتاب‌های دنباله‌دار یا کتاب‌هایی که معطوف به یک داستان قدیمی و ترجیحا نوستالژیک باشند، طرفدار دارند. رمان «جیمز» مصداق این مثال است. رمانی که پرسیوال اورت، نویسنده آن از منظر دیگری به یکی از شخصیت‌های داستان قدیمی و محبوب هاکلبری فین پرداخته است یا کتاب «شعله آهنین» که دنباله کتاب «بال چهارم» است. داستان این اثر در یک دنیای جادویی اتفاق می‌افتد و شخصیت‌های آن با چالش‌های جدید و دشمنان خطرناک مواجه می‌شوند که باید از قدرت‌ها و مهارت‌های خود برای مقابله با خطرات استفاده کنند.
کتاب «زنان» کریستین هانا هم داستان چند زن در زمان جنگ جهانی دوم را تعریف می‌کند که برای بقا و ایستادگی در برابر چالش‌ها مبارزه می‌کنند. نویسنده با مهارت، تجربیات و روابط عاطفی این زنان را به تصویر می‌کشد و جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی آن زمان را بررسی می‌کند. کریستین هانا نویسنده‌ای است در همه آثارهایش به استقامت زنان در رویدادهای تاریخی اشاره می‌کند. 

بازار داغ ترجمه و کم‌رونق تالیف در ایران
به‌طورکلی محتوا و کیفیت داستان‌پردازی، بازاریابی و تبلیغات، بازاریابی و تبلیغات، توصیه و بازخورد خوانندگان، موضوعات اجتماعی و فرهنگی و اقتباس فیلم و سریال از کتاب ازجمله عواملی هستند که بر پرفروش شدن و پرمخاطب شدن آثار تاثیرگذارند. نکته دیگر اینکه سلیقه مخاطبان در سال‌های اخیر بیشتر به‌سمت ژانر فانتزی، جنایی و تخیلی تغییر کرده است و این تغییر ذائقه فقط هم مربوط به کتاب نیست؛ در حوزه فیلم، سینما و بازی هم این ژانرها پرطرفدارترین هستند و به نظر می‌رسد انسان جهان جدید کمتر حال و حوصله مطالعه جدی را دارد. و اما نکته پایانی، بحث ترجمه آثار در کشورمان است. اینکه هر کتابی که در لیست پرفروش‌های دنیا قرار می‌گیرد با فاصله کمی در ایران هم ترجمه و پرفروش می‌شود؛ برای مثال، کتاب «عادت‌های اتمی» و «کتابخانه نیمه‌شب» از جمله این آثار هستند که به‌سرعت در ایران هم پرفروش شد و حتی درحال‌حاضر تئاتری هم از روی کتاب «کتابخانه نیمه‌شب» ساخته و پرمخاطب شده است. در اینکه لازم است برای بزرگ شدن دنیای ذهنی‌مان به جهان‌های دیگر ارتباط داشته باشیم شکی نیست اما شاید اگر ما آثار تالیفی با کیفیت در کشورمان داشته باشیم تا این حد وابسته به این لیست‌ها و پرفروش‌ها نشویم؛ به بیان دیگر، شاید بتوان گفت یکی از عوامل اقبال به آثار پرفروش جهانی، نبود آثار تالیفی با کیفیت در کشور خودمان است؛ البته که این موضوع اینقدرها هم ساده و سرراست نیست و حتما عوامل دیگری در اینکه اقبال و توجه به آثار خارجی وجود دارد دخیل است که در مجال دیگر باید درباره آن سخن گفت.