آگاه: کارشناسان از افزایش مصرف خودسرانه این دارو در میان جوانان خبر داده و نسبت به پیامدهای جبران‌ناپذیر آن هشدار می‌دهند. این پدیده که بیشتر در بین گروه‌های جوان و دانشجویی رواج یافته، زنگ خطری برای خانواده‌ها و مسئولان به شمار می‌رود. زولپیدم، داروی پرکاربردی که برای رفع بی‌خوابی تحت نظر پزشکان تجویز می‌شود، این روزها به شکل نگران‌کننده‌ای در میان جوانان رواج یافته است. این دارو در مهمانی‌های خصوصی و دورهمی‌ها برای ایجاد حالت‌های توهمی و سرخوشی مصرف می‌شود و به گفته کارشناسان، می‌تواند عوارض خطرناکی مانند وابستگی شدید، کاهش هوشیاری، و حتی خطر مرگ را به همراه داشته باشد.
مصرف بدون نظارت پزشک خطر بزرگ
دکتر فهیمه سعید، رفتارشناس هشدار می‌دهد: مصرف زولپیدم خارج از نظارت پزشک، به‌ویژه در ترکیب با الکل یا دیگر داروها، خطرات جدی مانند ایست تنفسی و رفتارهای غیرقابل کنترل را افزایش می‌دهد. شواهد نشان می‌دهد که برخی جوانان دوز مصرفی خود را به ۲۰۰ میلی‌گرم یا بیشتر می‌رسانند، در حالی که مصرف استاندارد این دارو تنها ۵ تا ۱۰ میلی‌گرم است. او توضیح می‌دهد: زولپیدم پارتی به دورهمی‌هایی اشاره دارد که در آن شرکت‌کنندگان به‌طور غیرقانونی این دارو را مصرف می‌کنند تا حالات تغییر یافته هوشیاری، توهم یا آرامش ناشی از مصرف آن را تجربه کنند.
دکتر سعید بر این باور است که به اشتباه برخی افراد تصور می‌کنند که زولپیدم «بی‌خطرتر» از مواد مخدر دیگر است در حالی که این موضوع اصلا صحت ندارد و زولپیدم می‌تواند تا اندازه کراک خطرناک باشد. او تاکید می‌کند: در مقایسه با سایر مواد مخدر یا روان‌گردان‌ها، زولپیدم هزینه کمتری دارد و دسترسی آسان‌تری داشته و در برخی موارد از طریق نسخه‌های پزشکی یا بازار سیاه قابل تهیه است و از آنجا که این دارو می‌تواند احساساتی مانند سرخوشی، توهم یا فراموشی موقت ایجاد کند برای برخی جوانان و نوجوانان جذاب است. این رفتارشناس تاکید می‌کند: تجربه‌های توهمی و رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی، شب‌راه‌روی و انجام فعالیت‌های خطرناک در خواب، افزایش وابستگی و نیاز به دوزهای بالاتر برای تجربه اثرات مشابه از مواردی است که مصرف را در بین جوانان افزایش می‌دهد.
تخریب حافظه
امیرحسین جلالی، روان‌پزشک نیز در این خصوص توضیح می‌دهد: یکی از خطرات اصلی سوءمصرف زولپیدم، تأثیرات مخرب آن بر حافظه و توانایی شناختی افراد است. این دارو به‌طور خاص در میان دانشجویان پزشکی و افراد تحصیل‌کرده که به آن دسترسی بیشتری دارند، شایع شده است. جلالی توضیح می‌دهد: زولپیدم یکی از داروهای خواب‌آور است که برای درمان بی‌خوابی تجویز می‌شود. این دارو به گروهی از داروها به نام «آگونیست‌های گیرنده بنزودیازپین» تعلق دارد، اما ساختار شیمیایی متفاوتی با بنزودیازپین‌ها دارد. او بر این باور است که این دارو برای بیمارانی که با اختلال خواب روبرو هستند می‌تواند تاثیرگذار باشد. کمک به بهبود سریع بی‌خوابی و کوتاه کردن زمان به خواب رفتن از اثرات این دارو است. افزایش کیفیت خواب در کوتاه‌مدت و آرامش موقتی برای بیماران دارای استرس یا اضطراب شدید از اثرات مصرف این دارو برای بیماران است.
اما این همه آن چیزی نیست که زولپیدم با خود دارد. این را جلالی می‌گوید و توضیح می‌دهد: خواب‌آلودگی روز بعد (به ویژه اگر دوز دارو بالا باشد یا در زمان نامناسب مصرف شود)، سردرد، سرگیجه یا احساس گیجی، مشکلات گوارشی مانند تهوع یا اسهال و از همه مهم‌تر خطر رفتارهای عجیب در خواب (مانند راه رفتن، صحبت کردن یا حتی رانندگی در خواب) از تاثیرات دیگر این دارو است. او بر تاثیر این دارو بر حافظه هم اشاره کرده و می‌گوید: این دارو ممکن است باعث فراموشی موقت شود، به خصوص اگر فرد بلافاصله بعد از مصرف نخوابد. زولپیدم از طریق تأثیر بر سیستم عصبی مرکزی باعث آرامش و ایجاد توهم‌های خوشایند می‌شود. این اثرات در برخی افراد باعث وابستگی روانی و جسمی می‌شود.
این روان‌پزشک توضیح می‌دهد که استفاده طولانی‌مدت از زولپیدم می‌تواند منجر به وابستگی شود. برخی افراد ممکن است برای دستیابی به اثر اولیه، دوزهای بیشتری مصرف کنند، اما کم کم وابستگی به این دارو می‌تواند مشکل ساز باشد.
حتی قطع ناگهانی دارو ممکن است علائم ترک ایجاد کند، مانند اضطراب، تحریک‌پذیری یا بازگشت شدید بی‌خوابی. او هشدار می‌دهد که تداخل این قرص با الکل می‌تواند به شدت خطرناک باشد و توضیح می‌دهد: ترکیب زولپیدم با الکل می‌تواند اثرات خواب‌آوری و سرکوب‌کننده سیستم عصبی مرکزی را تشدید کرده و خطراتی جدی مانند افت سطح هوشیاری یا حتی مشکلات تنفسی ایجاد کند. همچنین مصرف زولپیدم ممکن است خطر تصادفات رانندگی یا سقوط در افراد مسن را افزایش دهد. او بر این باور است که زولپیدم باید تنها برای مدت کوتاه (۲ تا ۴ هفته) و تحت نظر پزشک مصرف شود. برای جلوگیری از وابستگی، بهتر است از درمان‌های غیر دارویی مانند رفتاردرمانی شناختی برای بی‌خوابی (CBT-I) بهره گرفت و در صورت وجود سابقه اعتیاد یا مصرف مواد مخدر، پزشک باید احتیاط بیشتری داشته باشد. تنظیم دقیق دوز و پرهیز از مصرف بیش از حد، اهمیت زیادی دارد.
فشارهای اجتماعی و مصرف زولپیدم
مصطفی قرایی‌مقدم، جامعه‌شناس به «آگاه» می‌گوید: گسترش این پدیده نتیجه تغییرات سریع اجتماعی و فرهنگی در ایران است. جوانان به دلیل کمبود فضاهای تفریحی سالم و فشارهای اجتماعی، به سمت رفتارهای جایگزین و گاهی مخرب مانند مصرف مواد روان‌گردان سوق پیدا می‌کنند. او به نقش شبکه‌های اجتماعی در مصرف زولپیدم اشاره کرده و می‌گوید: رواج شبکه‌های اجتماعی در میان جوانان باعث شده مصرف زولپیدم و حتی تجربه‌های آن به‌راحتی تبلیغ یا عادی‌سازی شود. کاربران ممکن است مصرف این دارو را به‌عنوان یک «تفریح بی‌خطر» معرفی کنند. او فشارهای اقتصادی و نبود امنیت شغلی را در افزایش مصرف زولپیدم موثر دانسته و می‌گوید: مشکلات اقتصادی، جوانان را با اضطراب و ناامیدی مواجه کرده و آنها را به سمت مصرف داروهای آرام‌بخش سوق می‌دهد. قرایی مقدم به ضعف قوانین و نظارت بر داروخانه‌ها نیز اشاره کرده و می‌گوید: یکی از دلایل اصلی گسترش این پدیده، دسترسی آسان به داروهای روان‌گردان در بازار آزاد است. این مسئله نیازمند تقویت قوانین و افزایش نظارت بر فروش داروهاست. او بر این باور است که توسعه فضاهای فرهنگی و تفریحی سالم می‌تواند جایگزین مناسبی برای این نوع رفتارها باشد. از سوی دیگر استفاده از رسانه‌ها برای اطلاع‌رسانی و تغییر نگرش جوانان نسبت به سوءمصرف داروها و برخورد با توزیع غیرقانونی داروو نظارت بر زنجیره تأمین داروها و برخورد با فروشندگان غیرمجاز می‌تواند در کاهش مصرف این دارو تاثیرگذار باشد.
هشدار جدی
کارشناسان بر لزوم آگاهی‌رسانی به خانواده‌ها و محدودکردن عرضه این دارو بدون نسخه پزشک تأکید دارند. نظارت دقیق بر داروخانه‌ها و ارائه آموزش‌های گسترده در مورد عوارض مصرف نادرست زولپیدم می‌تواند نقش مؤثری در کاهش این معضل ایفا کند.
این دارو اگرچه در موارد درمانی مفید است، اما سوءمصرف آن می‌تواند زندگی فرد را دچار آسیب‌های جبران‌ناپذیر کند. خانواده‌ها، پزشکان، و نهادهای نظارتی باید هرچه سریع‌تر برای جلوگیری از گسترش این بحران وارد عمل شوند. ایجاد مراکز مشاوره و درمان برای افرادی که به این دارو وابسته شده‌اند و آگاه‌سازی خانواده‌ها برای شناسایی علائم سوءمصرف در افراد می‌تواند در کاهش مصرف این دارو تاثیر گذار باشد. سوءمصرف زولپیدم و پدیده «زولپیدم پارتی» زنگ خطری برای جامعه است. این مسئله نیازمند اقدام مشترک دولت، سیستم بهداشت و درمان، رسانه‌ها و خانواده‌هاست. مقابله با این پدیده باید بر پیشگیری و درمان متمرکز باشد و از مجازات صرف فراتر رود.
واقعیت تلخ
دسترسی به برخی داروها برایشان سخت شده است و حالا سراغ داروهای ارزان‌تر می‌روند. قرص می‌خورند تا نشئه شوند و به قول خودشان فاز خوب بگیرند. خودشان که می‌خورند هیچ بقیه را هم به خوردن آن تشویق می‌کنند. چند ساعتی به قول خودشان چِت می‌کنند، حالت گیجی و منگی به آنها دست می‌دهد و سرخوشند، اما نمی‌دانند که این سرخوشی چند ساعته می‌تواند تمام زندگی‌شان را تحت‌تاثیر قرار دهد. صحبت از قرص زولپیدم است، همان دارویی که این روزها زیاد بین جوانان دست‌به‌دست می‌شود و بعضی‌ها هم زولپی‌پارتی می‌گیرند تا این سرخوشی کذایی را با دوستان دیگرشان هم شریک شوند.
مدتی است زولپیدم، این قرص خواب‌آور مصرفش بین برخی جوانان زیاد شده است. قرصی که بیشتر برای درمان خواب توسط پزشکان اعصاب و روان تجویز می‌شود، این روزها جایش را در مهمانی‌هایی باز کرده که مصرف‌کنندگانش حتی نمی‌دانند چه عوارضی با مصرف این قرص در انتظار آنهاست.
زولپیدم دارویی است که جایگزین داروهای بنزودیازپین(کلونازپام، لورازپام،آلپرازولام و دیازپام) شد، علت آن هم این بود که این داروها که قدیمی‌تر بودند سبب سوءمصرف و اعتیاد می‌شد. پزشکان داروهای گروه Z را جایگزین کردند به تصور اینکه وابستگی ندارند. به گفته دکتر فهیمه سعید، روان‌پزشک این دارو در بیشتر نقاط دنیا سوءمصرف پیدا نمی‌کند، اما نکته اینجاست که ایرانی‌ها نسبت به زولپیدم اعتیاد پیدا می‌کنند که می‌تواند به ژن ایرانی‌ها مربوط باشد.
آنچه باید بدانیم...
۱ـ زولپیدم دارویی است که برای درمان کوتاه‌مدت بی‌خوابی تجویز می‌شود و به افراد کمک می‌کند سریع‌تر به خواب بروند و مدت زمان خواب را افزایش می‌دهد.
۲ـ با این حال، مصرف نادرست یا طولانی‌مدت این دارو می‌تواند منجر به وابستگی و عوارض جانبی جدی شود.
۳ـ در ایران، گزارش‌هایی از افزایش مصرف زولپیدم و نگرانی‌های مرتبط با سوءمصرف آن وجود دارد.
۴ـ با توجه به توانایی زولپیدم در کاهش مهارت‌های ذهنی، مصرف دوزهای بالا می‌تواند منجر به عوارض متعددی شود.
۵ـ توصیه می‌شود زولپیدم تنها تحت نظر پزشک و برای دوره‌های کوتاه‌مدت مصرف شود تا از بروز وابستگی و عوارض جانبی جلوگیری شود.
نظر شما