آگاه: پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، آیت‌الله منتظری در نامه‌ای به عبدالمجید معادی‌خواه، وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی، پیشنهاد داد، به‌منظور هماهنگی و اتحاد بیشتر مسلمانان، فاصله میان ۱۲ربیع‌الاول تا ۱۷ربیع‌الاول به‌عنوان «هفته وحدت» نام‌گذاری شود. پس از این امام‌خمینی(ره) در سخنرانی روز ۸دی ۱۳۶۰ این اصطلاح را به کار برد. او در بخشی از سخنرانی خود فرمود: «ما فریاد می‌زنیم که باید همه باهم باشیم، هفته وحدت داشته باشیم. دین ما یکی است، قرآن ما یکی است، پیغمبر ما یکی است.» این پیشنهاد پیش از این هم سابقه داشته است. در سال۱۳۵۶ آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر انقلاب هنگامی که در استان سیستان‌وبلوچستان در تبعید بود، به علمای اهل‌سنت آن منطقه پیشنهاد داد که در فاصله میان ۱۲ و ۱۷ربیع‌الاول مجالس جشن برگزار شود.
وحدت در تاریخ اسلام
بنا بر آنچه در قرآن کریم آمده است: زندگی اقوام اولیه بشر به جهت سادگی و فطری‌بودن، توأم با وحدت و به‌دور از اختلاف بوده است، اما با گذشت زمان و توسعه جوامع بشری بر سر عقاید و حق و حقوق، اختلاف‌ها و تضادها پدید آمد و در این مرحله خداوند پیامبرانی را با احکام تشریعی برای رفع اختلاف‌ها فرستاد. تاریخ دعوت به وحدت مسلمانان به بعثت پیامبر اکرم(ص) بازمی‌گردد و وحدت با نزول آیاتی بر مسلمانان تکلیف شد.
یکی از نخستین اقدامات رسول خدا(ص)، برقراری پیوند برادری بود که پس از هجرت به مدینه باعث تقویت روحیه جمعی و برادری میان مسلمانان شد. همچنین در آغازِ نظام‌نامه‌ای که به‌عنوان قانون اساسی دولت نوپای اسلامی میان قبایل مدینه تدوین شد، از تعبیر «امت واحده» برای مسلمانان استفاده شد که از مبنایی‌ترین مفاهیم سیاسی - دینی اسلام بود و چارچوب اساسی سیاست اسلامی را معین می‌کرد. پس از پیامبر(ص) نیز وحدت مسلمانان و دوری از تفرقه، نزد اهل‌بیت(ع) به‌صورت یک هدف دنبال شد و این راهبرد از روزهای نخستینِ پس از رحلت پیامبر(ص)، به‌رغم افزایش تفرقه میان مسلمانان به‌صورت تلاش‌های وحدت‌طلبانه نمود بارزی داشت.
سیره و روش امیرالمؤمنین علی(ع) در رویارو شدن با خلفای سه‌گانه پس‌از رحلت پیامبر(ص)، نشان‌دهنده عزم آن حضرت در حفظ وحدت میان مسلمانان و یکپارچگی امت اسلامی بود. در سالیان بعد و پس از اینکه خلافت اسلامی به‌عنوان حکومتی مرکزی در تمامی سرزمین‌های اسلامی گسترش یافت و تا زمانی که این حکومت توانایی محافظت از مرزهای دنیای اسلام را داشت، فقدان وحدت در دنیای اسلام به چشم نمی‌خورد، ولی با ضعف تدریجی دولت‌های مسلمان و قدرت‌نمایی کشورهای اروپایی در برابر مسلمانان و فروپاشی امپراتوری عثمانی، بار دیگر مسئله وحدت مسلمانان اهمیت خود را بازیافت و به تقویت این باور در میان مسلمانان منجر شد که به‌تنهایی نمی‌توانند در برابر تهاجم مغرب‌زمین مقاومت کنند، همچنین مسلمانان دریافتند برای به دست آوردن اقتدار و قدرت پیشین، باید به گذشته پرافتخار و اجرای تعالیم اسلام تمسک جویند.
جنایت‌های اسرائیل و عدم وحدت مسلمانان
با توجه به تاکید بزرگان دین اسلام مبنی بر حفظ وحدت و همدلی، اما در عصر حاضر خبری از این وحدت نیست. اگر این وحدت شکل می‌گرفت، قطعا صهیونیست‌ها جرأت کشتار پیدا نمی‌کردند.
مسعود پزشکیان، رییس‌جمهوری روز شنبه در دیدار مسئولان نظام، سفرای کشورهای اسلامی و میهمانان کنفرانس وحدت اسلامی با رهبر انقلاب که همزمان با سالروز میلاد حضرت ختمی مرتبت محمد مصطفی(ص) و حضرت امام صادق(ع)، برگزار شد، ضمن بیان این مطلب، راه جلوگیری از تجاوزات و جنایت‌های رژیم صهیونیستی را برادری و ید واحده شدن مسلمانان دانست و گفت: اگر مسلمانان متحد و ید واحده بودند، رژیم صهیونیستی به خود جرأت جنایات کنونی و کشتار زنان و کودکان را نمی‌داد.
ضرورت تشکیل «امت اسلامی»
اما اظهارات اصلی ازسوی رهبر انقلاب اسلامی در این دیدار که هر سال به مناسبت سالروز میلاد پیامبر اکرم(ص) در حسینیه امام‌خمینی برگزار می‌شود، بیان شد. ایشان، نتیجه تفرق مسلمانان را سلطه دشمنان اسلام و احساس نیاز بعضی از کشورهای اسلامی به حمایت‌های آمریکا خواندند و افزودند: اگر مسلمانان متفرق نبودند، می‌توانستند با پشتوانه و استفاده از امکانات یکدیگر، مجموعه واحدی را تشکیل دهند که از همه قدرت‌های بزرگ، قدرتمندتر بود و دیگر به تکیه به آمریکا نیازی نداشتند.
معظم له در برشمردن عوامل تاثیرگذار بر تشکیل امت اسلامی گفتند: دولت‌های اسلامی در این زمینه می‌توانند اثرگذار باشند اما انگیزه آنها قوی نیست و این وظیفه خواص جهان اسلام یعنی سیاستمداران، علما، دانشمندان، دانشگاهیان، طبقات با نفوذ و صاحب‌فکر، شعرا، نویسندگان و تحلیلگران سیاسی و اجتماعی است که این انگیزه را در دولتمردان ایجاد کنند. باتوجه‌به فرمایشات رهبر انقلاب مبنی بر تشکیل «امت اسلامی» باید به بررسی الزامات و بایسته‌های سیاسی آن پرداخت.
بایسته‌های سیاسی شکل‌گیری امت اسلامی
محمدحسین قدیری ابیانیه، کارشناس مسائل سیاست خارجی در تبیین فرمایشات رهبری، به الزامات اقتصادی، سیاسی برای تشکیل امت واحده اسلامی اشاره کرد و با بیان اینکه برای رسیدن به امت واحده، همه مسلمانان باید برای به دست آوردن آن تلاش کنند، گفت: هرکس به‌اندازه ظرفیت، توان خود یا به‌صورت تشکل‌های گروهی و همچنین دولت‌ها همه باید در راستای این مسیر حرکت کنند. برای دستیابی به این مهم باید تلاش کرد و دلسوز یکدیگر بود.
وی با بیان اینکه باید با ظلم در هر جا به‌خصوص ظلم در جهان اسلام مبارزه کنیم، تاکید کرد: ما در این راستا نمی‌توانیم بی‌تفاوت باشیم و باید برای اینکه مسلمانان را از ظلم برهانیم باید به آنها کمک کنیم. اولا خود نباید ظلم کنیم، ثانیا ظلم را نپذیریم و ثالثا در مقابل ظلم دیگران سکوت نکنیم. باید یار و یاور یکدیگر باشیم و با انحرافات در جهان اسلام مبارزه و از سلطه بیگانگان بر جهان اسلام جلوگیری کنیم.
کارشناس مسائل سیاست خارجی با تاکید بر اینکه امروز مقدمه این کار ارتباط بین مسلمانان از طرق مختلف است، اظهار کرد: مقام معظم رهبری با ارسال دو نامه به جوانان اروپا و آمریکا، کلید این امر را زدند. در این راستا، همه باید تلاش خود را انجام دهند. در بعد دیگری تلاش در بین دستگاه‌های حکومتی و دیپلماسی برای زمینه‌سازی این دست همکاری‌ها بین کشورهای مختلف و هم سازمان‌های غیردولتی و هم اشخاص شاخص و صاحب‌نام است که می‌توانند در این مورد موثر باشند.
قدیری ابیانیه تاکید کرد: ما در وهله اول باید وضعیت خود را از نظر اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و بین‌المللی سازمان دهیم، اما این بدین معنی نیست که متوقف شویم تا وضعمان به نقطه مطلوب برسد و از آنجا به بعد به فعالیت‌های خود ادامه دهیم. این امور می‌تواند به موازات هم انجام شوند. به‌طور مثال مقاومت ملت ایران در مقابل تحریم‌ها و تهدیدات، ایران را به الگویی برای بسیاری از کشورها تبدیل کرده، اما دشمنی برخی از کشورها را نیز برانگیخته است و آنها تلاش می‌کنند الزامات تشکیل امت اسلامی را از بین ببرند.
وی پیرامون بایسته‌های سیاسی برای تشکیل امت اسلامی هم تاکید کرد: همانطور که مردم ما در برگزاری مراسم عزاداری اباعبدالله در ماه محرم حسینی مشارکت و هزینه آن را پرداخت می‌کنند، باید هزینه کردن در راستای ارتباط با جهان اسلام و غیر جهان اسلام و معرفی کردن اسلام به دیگر ملت‌ها نیز در دستورکارهای خیر مردم قرار گیرد. هر کس که در توانش هست باید در این زمینه وارد عرصه شود و تلاش خود را انجام دهد.
کارشناس سیاست خارجی تصریح کرد: «یکی از مشکلات ما در ایران این است که سازمان‌های غیردولتی یا افراد برای فعالیت‌های بین‌المللی خیلی وابسته به بودجه دولتی هستند ، درحالی‌که ما برای برگزاری مراسمی مانند عاشورا، منتظر بودجه دولتی نیستیم. درحالی‌که نباید این انتظار غلط به وجود آید و ما به اصطلاح دست روی دست بگذاریم؛ البته این به معنای این نیست که دولت اگر بتواند کاری نکند. اما ما باید تلاش خود را کرده و بدانیم که می‌توانیم در این رابطه تاثیرگذار باشیم.»
چرا وحدت ضروری است؟
وحدت و همبستگی، ضرورتی فطری، عقلی، شرعی، سیاسی و اجتماعی است که از مهم‌ترین عوامل حفظ و بقای اجتماع انسانی است و بشر نه‌تنها برای بقای حیات جمعی، بلکه برای برخورداری از یک زندگی مطلوب، چاره‌ای جز پذیرش آن ندارد. یکی از مؤلفه‌های اصلی تفکرات اسلامی امام(ع)، اتحاد میان مسلمانان بود و در بیان اهمیت این موضوع در اندیشه حضرت‌علی(ع) همین بس که ایشان در خطبه۱۹۲ نهج‌البلاغه، اتحاد میان مسلمانان را موهبتی بی‌بدیل از جانب خداوند می‌داند و می‌فرماید: «آگاه باشید! که شما دست از رشته اطاعت کشیده و با زنده کردن ارزش‌های عصر جاهلیت، دژ محکم الهی را درهم شکستید؛ درحالی‌که خداوند بر این امت اسلامی، بر وحدت و برادری منت گزارده بود که در سایه آن زندگی کنند؛ نعمتی که هیچ‌کس نمی‌تواند بهای آن را تعیین نماید؛ زیرا از هر ارزشی برتر و از هر کرامتی والاتر است.»
بنابراین وحدت و اتحاد، اولا؛ ضرورت عقلی است، ثانیا؛ آیات فراوان و احادیث اهل‌بیت(ع) نیز آن را یک اصل حیاتی می‌دانند؛ اصلی که در جوامع اسلامی نتایج پربار و غیرقابل انکاری دارد که مسلمانان در سایه آن به خواسته‌های الهی و انسانی خویش دست می‌یابند؛ امیدواریم هرچه زودتر از سوی خواص، انگیزه برای شکل‌گیری «امت اسلامی» تقویت شود. فراموش نکنیم، دشمنان همچنان درحال توطئه و خیانت هستند و رمز پیروزی در مقابل آنها، شکل‌گیری امت اسلامی است.