آگاه: قدمت این اثر تاریخی به دوره اشکانیان و ساسانیان می‌رسد و در ۲۷اسفند۱۳۸۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.قلعه ضحاک یکی از دیدنی‌های تاریخی هشترود در ۲۰کیلومتری جنوب‌شرقی این شهرستان قرار دارد. باتوجه‌به قرارگرفتن هشترود در مسیر آزادراه تبریز ـ تهران و محور اتصالی شهرهای جنوب استان و شهرهای آذربایجان غربی و کردستان، دارای موقعیت خوبی برای جذب گردشگر است.برای دسترسی به قلعه ضحاک بعد از رسیدن به شهر هشترود و پیمودن ۱۴کیلومتر مسافت به روستای خراسانک بروید و بقیه مسیر را را پیاده حرکت کنید. از سمت راست تونل اول که راه پاکوب است حرکت کنید تا به تونل دوم برسید. در سمت راست تونل دوم آب آشامیدنی گوارایی وجود دارد که می‌توانید به‌عنوان آب شرب استفاده کنید و سپس به‌سمت قلعه صعود کنید.قلعه ضحاک یا آژدهاک با قدمتی بیش از دوهزار سال از بناهای بازمانده پایان دوره اشکانی و ساسانی است که در تاریخ به نام‌های دژ اژدهاک، قیزقلعه‌سی، داش‌قلعه‌سی، باروآس، رویی دژ و قلعه گویی شناخته می‌شود. برخی کارشناسان معتقدند که این قلعه کارکرد نظامی داشته و برخی دیگر آن را مثل سایر قلعه‌های ایران می‌دانند.از سویی دیگر، قلعه ضحاک می‌تواند نمونه‌ای از معبد آناهید (ایزدبانوی عشق و باروری) باشد که در ایران باستان معتقد بودند در بالاترین طبقه آسمان قرار دارد و به همین دلیل بیشتر معابد آناهیتا را روی بلندی می‌ساختند تا از دسترس دشمن در امان باشد. برخی محققان قدمت قلعه را به دوره آژدهاک مادی نسبت می‌دهند که تا دوره تیموریان برپا بوده ولی باتوجه‌به رونق آن در دوره اشکانی، اغلب کارشناسان این قلعه را متعلق به دوران اشکانی می‌دانند.برج‌های دیده‌بانی قلعه درحال‌حاضر سالم مانده‌اند. در کاوش‌های باستان‌شناسی در منطقه، سفال‌هایی مربوط به دوران اشکانیان به‌دست آمده است. طاق این‌دژ به همراه آثار به جا مانده در تپه میل ورامین از نمونه معماری دوران اشکانی است که بعدا به شکلی کامل‌تر و شکوهمند در ایران خصوصا در تیسفون دیده می‌شود.قلعه ضحاک برای اولین بار در سال۱۹۷۱ ازسوی یک هیات آلمانی بررسی شد. آثار به‌جامانده در این قلعه، برج‌های نیم‌استوانه‌ای دروازه قلعه و پوشش دیوارها از سنگ‌های مکعب مستطیلی است. قدمت بنا مربوط به دوره ساسانی است ولی سفالینه‌های کشف‌شده متعلق به قرون ۶ ،۷ قمری است.این قلعه تا دوره اسماعیلیه کاربری داشته و بسیار آباد بوده است. نام قلعه از شخصیت اساطیری ضحاک که شخصیتی تازی داشته در شاهنامه گرفته شده است. گفته می‌شود ضحاک در این قلعه سکونت داشته تا اینکه کاوه آهنگر علیه ظلم او خروج و او را سرنگون کرده است. برخی معتقدند قسمتی از دیوار اورارتو در این محل می‌تواند اثبات این داستان باشد. در سال‌های ۱۹۴۳ و ۱۹۶۴ میلادی نام قله ضحاک را به آن داد و معتقد بود این قلعه با مکانی که بطلمیوس به‌عنوان فاناسپا نام برده است، مطابقت دارد.قلعه ضحاک ۱۰کیلومتر طول و دوکیلومتر عرض داشته ورودی تپه‍ای نسبتا مسطح ساخته شده است. این قلعه احتمالا به‌عنوان دژ کاربرد داشته و معماری آن کارکرد نظامی را در ذهن تداعی می‌کند. این قلعه از سه طرف مشرف به پرتگاه است و دیوارهایش کنده‌کاری شده‌اند.در قلعه بخش‌های مختلفی از جمله مخازن سنگ، آب انبار، آسیاب، سالن شورا، حمام و ده‌ها قسمت دیگر دیده می‌شود. تنها بنایی که از این قلعه تقریبا سالم مانده، چهار طاقی است که با گذر زمان پوشش طاق و یکی از پایه‌های آن تخریب شده بود که بعدا مرمت و بازسازی شد. مصالح به‌کار گرفته‌شده در این چهار طاقی، آجر و گچ هستند و ابعاد آجرها ۳۲ در ۳۲ با ارتفاع ۱۰سانتی‌متر است. در کاوش‌ها، تالار بزرگی با راهروهای جانبی کشف شد که با گچ‌بری و نقش‌های متنوع و رنگ‌های اخرایی، زرد، آبی و سبز تزیین شده بود.در این نقوش، طرح‌های برجسته انسان، حیوان، نقوش هندسی، گل و گیاه دیده می‌شدند. عملیات کاوش نشان داد که این منطقه نشان‌دهنده استقرار تمدن پارتی است. نیمی از اتاق‌های قلعه بدون سقف و در زمین کنده شده‌اند و نیمی در کوه به حالت حفره‌ای ساخته شده‌اند که اغلب چاله آبی به‌عنوان آب‌انبار دارند و بر دیوارهایشان طاقچه‌های کوچکی کنده شده است.
در این قلعه تک‌حفره‌هایی دیده می‌شود که به حالت عمودی در صخره‌ها کنده شده‌اند. آب چشمه‌ای در دامنه کوه مقابل با فشار متوسط لوله‌های داخل زمین به بالای قلعه می‌رسید. بستر این لوله‌ها ۵۰سانتی‌متر عرض و یک متر عمق داشته است. بخش‌های زیادی از لوله‌ها، گلی و بقیه قالب‌های سنگی داشته است.نگاره‌ای از قلعه به دست آمده است که در آن تصویر کلاغی دیده می‌شود که از پشت پنجه بر گاو زده و شباهت زیادی به میترا و آیین مهر دارد. این نگاره از فضایی ۱۲۱مترمربعی کشف شده که در کنار آن نگاره‌های سرباز پارتی، سر چند شیر درحال غرش، تصویر ایزدبانو و تصویر مردی که درون گل‌های نیلوفر با پرتوهای خورشید به دست آمده است.برای نمایش اشیای مکشوفه از کاوش‌های باستان‌شناسی، سایت موزه در این محل راه‌اندازی شده است. پلکان‌هایی با ملات سیمانی در مسیر اصلی ورودی قلعه و پلکان‌های سنگی در صخره‌ها برای صعود راحت‌تر گردشگران ایجاد شده‌اند. در پرتگاه‌ها حائل‌هایی نصب شده است. روی رودخانه قرانقو یک پل فلزی برای تامین امنیت بازدیدکنندگان و انتقال برق به قلعه نصب شده است. جاده مسیر رسیده به قلعه آسفالت شده است. دو نگهبان دائمی در این محدوده همیشه حضور دارند.
۶ آبان ۱۴۰۳ - ۱۲:۳۸
قلعه ضحاک، قلعه‌ای تاریخی در یکی از مرتفع‌ترین بخش‌های هشترود است که یادآور داستان‌های شاهنامه است. این قلعه یکی از جاذبه‌های گردشگری استان آذربایجان شرقی است که در دل طبیعتی زیبا قرار گرفته است.