آگاه: طبق ادعای خبرنگار والاستریت ژورنال، ایران برای نخستین بار به اروپاییها در ژنو گفت در صورت کلید خوردن اسنپبک، نه تنها از انپیتی خارج میشود، بلکه دکترین هستهای خود را هم تغییر میدهد.
لارنس نورمن، خبرنگار والاستریت ژورنال به بیان جزئیات گفتوگوها بین ایران و اروپا پرداخته و نوشته که سه کشور اروپایی اخیرا در ژنو به ایران اعلام کردند که موشکهای بالستیک باید بخشی از هرگونه مذاکره آینده ایران با ترامپ باشد اما ایران به اروپاییها گفته این اتفاق نخواهد افتاد. همچنین ایران به اروپاییها اعلام کرده است که در صورت فعالشدن مکانیسم اسنپبک، نهتنها ایران از معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای (NPT) خارج خواهد شد، بلکه ممکن است دکترین یا موضع هستهای ایران نیز تغییر کند.
«اسنپبک» یا «مکانیسم ماشه» یا «سازوکار مقابله با نقض برجام ازسوی ایران»، مکانیسمی است که در یک فرآیند چند مرحله منجر به تجدید تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران خواهد شد. این سازوکار در بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام پیشبینی شده است. مکانیسم ماشه، مرحله نهایی تجدید تحریمهاست که در این سناریو، موضوع به شورای امنیت ارجاع داده میشود و میتواند به بازگشت قطعنامههای تحریمی ۶گانه که مهمترین آنها قطعنامه ۱۹۲۹ است، منجر شود.
پیش از مرحله مکانیسم ماشه، طبق ترتیبات اجرایی تعیینشده در برجام، موضوع مورد اختلاف میان طرفین ابتدا در «کمیسیون ویژه» به بحث و بررسی گذاشته میشود. اگر در آنجا راهکاری به دست نیامد، در اجلاس وزرای خارجه، مسئله مورد مذاکره قرار میگیرد.
درصورتیکه باز هم نتیجهای حاصل نشد، حکمیت سهجانبهای با حضور تروئیکای اروپا، ایران و کشور ثالث بیطرفی تشکیل میشود. اگر این راهکار هم بیثمر بماند، موضوع مورد اختلاف به شورای امنیت ارسال خواهد شد.
در شورای امنیت ممکن است از ایران هم دعوت شود تا بدون امکان داشتن حق رأی، در جریان مسئله قرار گیرد. در آنجا ۱۵عضو شورا ۳۰روز فرصت دارند تا درخصوص موضوع مورد اختلاف، قطعنامه جدیدی صادر کنند. در این مرحله، اعضای دائمی میتوانند از حق وتو استفاده کنند اما چنانچه به هر دلیلی در این بازه زمانی یک ماهه قطعنامهای صادر نشد، قطعنامههای تحریمی ۶گانه قبلی بهصورت خودکار علیه جمهوری اسلامی ایران احیا خواهد شد و چون این مسئله به رأی گذاشته نمیشود، امکان استفاده از حق وتو برای اعضا وجود ندارد.
حالا در شرایطی که توافق برجام، عملا به کما فرورفته است و هیچ کارکرد و خاصیتی ندارد، مسئولان ایرانی از احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه، ازسوی اروپاییها خبر میدهند؛ اروپاییهایی که برخلاف شرکای آمریکاییشان، در برجامِ بلااستفاده و بیخاصیت فعلی ماندهاند و هر آن احتمال دارد تا تحت فشار آمریکا و هیات حاکمه تندروی جدیدش، مبادرت به فعالسازی مکانیسم ماشه و احیای تحریمهای ۶گانه شورای امنیت علیه ایران کنند.
بند غروب برجام و فعالسازی مکانیسم ماشه
در مهر سال آتی، بند غروب برجام فرامیرسد و قطعنامه۲۲۳۱ شورای امنیت ناظر بر محدودیتهای اعمالی علیه ایران منقضی میشود؛ بنابراین احتمال فعال کردن مکانیسم ماشه ازسوی اروپاییها برای جلوگیری از رفع محدودیتهای ایران ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ وجود دارد. در مقابل، ایران اعلام کرده که با فعالشدن مکانیسم ماشه، پاسخ تهران، خروج از انپیتی خواهد بود.
در اول آذر سال جاری، پس از آنکه شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی، با صدور قطعنامهای جدید علیه ایران، منازعه بر سر برنامه صلحآمیز هستهای ایران و مسیر همکاریهای کشورمان با آژانس بینالمللی انرژی اتمی را وارد مرحلهای پیچیدهتر و سختتر کرد و مسیر خطرناک و خصمانه فعالسازی مکانیسم ماشه (سازوکار اسنپبک) را ایجاد کرد، «کاظم غریبآبادی» معاون حقوقی و بینالمللی وزارت امورخارجه که مسئولیت مذاکره با آژانس بینالمللی انرژی اتمی را عهدهدار است، در گفتوگوی ویژه خبری از خروج ایران از پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای (NPT) در صورت فعالسازی مکانیسم ماشه خبر داد.
۱۷آذر نیز «مجید تختروانچی» معاون سیاسی وزیر امور خارجه کشورمان در جریان نشست کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با موضوع بررسی مذاکرات ایران با سه کشور اروپایی، گفت: در صورت فعالشدن مکانیزم ماشه خروج از «انپیتی» یکی از گزینههای ماست. فعال کردن مکانیسم ماشه علیه ایران ازسوی اروپاییها که منجر به تجدید تحریمهای شورای امنیت علیه کشورمان میشود، یک اشتباه راهبردی از ناحیه تروئیکای اروپایی خواهد بود؛ چراکه باتوجهبه وجود تحریمهای حداکثری اولیه و ثانویه آمریکا علیه ملت ایران در سالهای اخیر که برخلاف قطعنامه ۲۲۳۱ کشورمان را تحت شدیدترین رژیم تحریم حتی نسبت به دوران پیش از برجام قرار داده، در عمل نهتنها دستاوردی برای غربیها در تسلیم و عقبنشینی کشورمان در موضوع هستهای نخواهد داشت که برعکس مانعی بسیار بزرگ در رغبت جمهوری اسلامی ایران برای ادامه همکاری با آژانس و مذاکره بر سر برنامه صلحآمیز هستهای خود ایجاد خواهد کرد.
از سوی دیگر، خروج ایران از پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای (NPT) ارتباط و همکاری ایران با آژانس بینالمللی انرژی اتمی را پس از پنج دهه به پایان خواهد رساند؛ امری که برای غربیها و آژانس، یک شکست تمامعیار محسوب میشود؛ بنابراین دستاندرکاران آژانس بینالمللی انرژی اتمی و همچنین تصمیمگیران در تروئیکای اروپایی باید رویکرد سازنده همکاری با ایران را در پیش گیرند و از خواستههای فراپادمانی و رویکرد خصمانه و پرداختن به توطئهها و جنجالسازیهای سیاسی در قبال برنامه صلحآمیز هستهای کشورمان پرهیز کنند.
نظر شما