چهارطاقی بازه‌هور در نزدیکی مشهد، قدیمی‌ترین سازه گنبدی جهان محسوب می‌شود که از دوران ساسانیان در ایران باستان به‌جا مانده است.

چهارطاقی بازه‌هور؛ قدیمی‌ترین سازه گنبدی جهان

آگاه: چهارطاقی بازه‌هور (به انگلیسیBazeh Hoor Chahartaqi) یکی از بناهای قدیمی دوران ساسانیان است. بنای سنگی چهارطاقی بازه‌هور، به نام آتشکده بازه‌هور هم شناخته می‌شود و در سال ۱۳۱۰ به‌عنوان اولین اثر ملی خراسان در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این بنای سنگی سه ورودی و یک گنبد مرتفع دارد.
بنای چهارطاقی در کنار دره بازه‌هور به معنی «دره خورشید» قرار گرفته است. بسیاری از پژوهشگران این بنا را یک آتشکده و مکانی برای نیایش در دوران ساسانیان می‌دانند و برخی دیگر معتقدند که این بنا هسته مرکزی قلعه‌ای قدیمی بوده است.
در جاده مشهد به تربت‌حیدریه است که در یک کیلومتری جنوب روستای رباط سفید قرار گرفته است. بنای سنگی چهارطاقی در فاصله ۷۵ کیلومتری از مشهد در جاده قدیم اسدآباد قرار گرفته است. بنای سنگی چهارطاقی بازه‌هور در دوران پادشاهی پارتیان یا قوم پارت که از ۲۴۹ سال پیش از میلاد تا ۲۲۶ میلادی حکومت می‌کرده‌اند، ساخته‌شده است. به‌گفته آرتور اپهام پوپ، شرق‌شناس برجسته آمریکایی، سقف نیم‌دایره این بنا قدیمی‌ترین گنبد جهان محسوب می‌شود.
بنای چهارطاقی، سه‌ورودی دارد و ساختار بنا نشان می‌دهد که بخشی باقی‌مانده از یک مجموعه معماری بوده است. در سال ۲۰۱۱ یک پژوهشگر ایرانی نظریه وجود خاصیت نجومی بنا را با دلایلی مستند مطرح کرده است. براساس این نظریه، چهارطاقی بازه‌هور بنایی مرتبط با اخترشناسی است که برای تنظیم تقویم خورشیدی و تعیین فصول مورداستفاده قرار می‌گرفته است.
برخی کارشناسان معتقدند که در ایران باستان، بازه به‌معنی شکاف و هور به‌معنی خورشید بوده است و چون از شکاف‌های چهارطاقی نور خورشید نمایان می‌شده، به این نام خوانده می‌شود. محققین به این نتیجه رسیدند که براساس نوع عبور نور خورشید از چهارطاقی بازه‌هور، شروع و پایان فصول و تعیین تقویم و ایام سال امکان‌پذیر بوده است.
تعیین روزهای جشن‌های باستانی، کشاورزی و دیگر امور مهم از جمله کاربردهای چهارطاقی بازه‌هور در ایران باستان بوده است. آثار به‌جا مانده از دیگر قلعه‌ها در اطراف چهارطاقی بازه‌هور نشان‌دهنده اهمیت آن در دوره ساسانیان است.
این بنا یک اتاق مربع شکل با چهار ستون پهن و عریض است که با سقفی گنبدی پوشیده شده است. نوع معماری بنا نشان می‌دهد که بخشی از مجموعه معماری بزرگ تر بوده است. فضای آن چهارطرف باز است و فضای ورودی سه درگاهی بلند دارد.
ورودی اصلی بنا در ضلع غربی است و در اطراف بنا الوارهای چوبی و کنج‌های مربع به‌منظور تبدیل مربع به هشت ضلعی استفاده شده است. ابعاد بنا ۲۳ در ۱۵.۵ متر است و گنبدی به ارتفاع ۷ متر دارد. ضخامت ستون‌ها از بیرون به ۶ متر می‌رسد.

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
  • نظرات حاوی توهین و هرگونه نسبت ناروا به اشخاص حقیقی و حقوقی منتشر نمی‌شود.
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود.