آگاه: شهادت شهید محسن حججی در ۱۸ مرداد سال ۱۳۹۶ به دست نیروهای داعش در سوریه، نقطه عطفی در دوران حضور رزمندگان ایران در سوریه بود. پس از شهادت محسن حججی و اخبار و فیلم‌ها و تصاویری که از نحوه شهادت او در رسانه‌ها مخابره شد، به یک‌باره نام مدافعان حرم و دفاع جانانه آنان در طول چهار سال مقاومت بر سر زبان‌ها افتاد. همان‌طور که رهبری در سخنان خود درباره این شهید گفته بودند، به واقع شهید حججی حجت خدا برای مردم شد تا همگان شاهد جنایات تکفیری‌ها و بی‌رحمی و تجاوزگری آنان علیه مردم سوریه باشند. از همین رو شورای عالی انقلاب فرهنگی روز ۱۸ مرداد، سالروز شهادت محسن حججی را به نام روز بزرگداشت شهدای مدافع حرم نام‌گذاری کرد تا به پاس این روز از فداکاری و رشادتهای مدافعان حرم و شهدای آن در دفاع از حرم آل‌الله و حمایت از مردم جنگ‌زده کشورهای عراق و سوریه قدردانی کنند. چند سال پس از حضور ایران در سوریه و نام‌گذاری شهدا به‌عنوان مدافعان حرم، باب جدیدی در میان کتاب‌های دفاع مقدس گشوده شد. این مسیر به خاطرات این شهدا اختصاص داشت که اغلب از زبان دوستان و خانواده‌شان روایت می‌شد. اوج انتشار این کتاب‌ها در سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ بود و این روند همچنان ادامه دارد. ناشران مختلفی در این مسیر قدم گذاشته‌اند که از فعال‌ترین آنها انتشارات شهید کاظمی، انتشارات روایت فتح و بسیاری انتشارات دیگر است که تاکنون بیش از ۱۰۰ عنوان کتاب با موضوع شهدای مدافع حرم منتشر کرده‌اند . در ادامه به برخی این عناوین می‌پردازیم:
یادت باشد
کتاب «یادت باشد» نوشته محمدرسول ملاحسنی، در مورد زندگی شهید حمید سیاهکالی مرادی است. یادت باشد، عاشقانه‌ای است بی‌نظیر از زندگی مشترک شهید سیاهکالی مرادی، از شهدای مدافع حرم استان قزوین به روایت همسر ایشان. این کتاب را نشر شهید کاظمی منتشر کرده است. رهبر انقلاب درباره این کتاب در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری در شهریور سال ۱۳۹۷ گفته‌اند:
«یک کتابی تازه خوانده‌ام که خیلی برای من جالب بود. دختر و پسر جوان - زن و شوهر - متولدین دهه ۷۰، می‌نشینند برای اینکه در جشن عروسی‌شان گناه انجام نگیرد، نذر می‌کنند سه روز روزه بگیرند! به‌نظر من این را باید ثبت کرد در تاریخ که یک دختر و پسر جوانی برای اینکه در جشن عروسی‌شان، ناخواسته خلاف‌شرع و گناهی انجام نگیرد، به خدای متعال متوسل می‌شوند، سه روز روزه می‌گیرند. پسر عازم دفاع از حریم حضرت زینب (سلام‌الله‌علیها) می‌شود؛ گریه ناخواسته این دختر، دل او را می‌لرزاند؛ به این دختر - به خانمش - می‌گوید که گریه تو دل من را لرزاند، اما ای‌مان من را نمی‌لرزاند! آن خانم می‌گوید که من مانع رفتن تو نمی‌شوم، من نمی‌خواهم از آن زن‌هایی باشم که در روز قیامت پیش فاطمه زهرا سرافکنده باشم! ببینید، اینها مال قضایای ۱۰۰ سال پیش و ۲۰۰ سال پیش نیست، مال سال ۹۴ و ۹۵ و مال همین سال‌هاست، مال همین روزهای در پیش [روی] ما است؛ امروز این است. در نسل جوانِ ما یک چنین عناصری حضور دارند، یک چنین حقیقت‌های درخشانی در آنها حضور دارد و وجود دارد؛ اینها را باید یادداشت کرد، اینها را باید دید، اینها را باید فهمید. فقط هم این [یک نمونه] نیست که بگویید «آقا! به یک گل‌بهار نمی‌شود»؛ نه، بحث یک گل نیست؛ زیاد هستند از این قبیل. این دو - زن‌وشوهری که عرض کردم- هر دو دانشجو بودند که البته آن پسر هم بعد می‌رود شهید می‌شود؛ جزو شهدای گران‌قدر دفاع از حریم حضرت زینب (سلام‌الله‌علیها) است. وضعیت این‌جوری است.»
دلتنگ نباش
کتاب دلتنگ نباش داستان زندگی شهید روح‌الله قربانی، مدافع حرم است که از زبان همسر این شهید بزرگوار روایت می‌شود. این کتاب حاصل مصاحبه‌های زینب مولایی، نویسنده با همسر شهید و نزدیکان ایشان است که در انتشارات روایت فتح به چاپ رسیده است. متن تقریظ رهبر انقلاب بر کتاب دلتنگ نباش را که در سال ۱۳۹۷ منتشر شد در ادامه می‌خوانید:
«بسمه‌تعالی؛ سلام و رضوان خدا بر شهید عزیز روح‌الله قربانی. از همسر شهید باید تشکر شود به‌خاطر فرستادن این کتاب و از ایشان و خانم مولایی به‌خاطر تدوین این اثر. ۲۸/۹/۹۷»
بیست سال و سه روز
زندگی شهید مدافع حرم، سید مصطفی موسوی را روایت می‌کند که در ۲۱۶ صفحه به قلم خانم سمانه خاک‌بازان نوشته و توسط انتشارات روایت فتح چاپ و منتشر شده است.
متن تقریظ رهبر انقلاب اسلامی بر کتاب «بیست سال و سه روز» که در بهار سال گذشته منتشر شد، به شرح زیر است:
«به نام خدا؛ این شرح‌حال نیز برای امثال من غبطه‌انگیز و حسرت‌زا است. نور این جوان و امثال او چشم امثال مرا خیره می‌کند و ما را متوجه تاریکی‌هایی که در آن گرفتاریم می‌سازد. آفرین به آن انگیزه نجات‌بخش که سیدمصطفی‌ها را به چنین اوجی می‌رساند و مرحبا به صبر و توکلی که پدر و مادری را در فقدان چنین فرزندی آرامش می‌بخشد. خدا را سپاس که در دوران چنین انسان‌هایی زندگی می‌کنیم. - خرداد ۱۴۰۳»
خاتون و قوماندان
یکی از بهترین کتاب‌های شهدا مدافع حرم همین کتاب خاتون و قوماندان است که روایت زندگی ام‌البنین حسینی، همسر شهید علیرضا توسلی فرمانده لشکر فاطمیون است. نویسنده این کتاب مریم قربان‌زاده است و توسط نشر ستاره‌ها و مشارکت مرکز رسانه‌ای فاطمیون و دفتر حفظ آثار و نشر ارزش‌های مشارکت زنان در دفاع مقدس خراسان رضوی منتشر و روانه بازار کتاب شده است. تقریظ رهبر انقلاب بر کتاب خاتون و قوماندان که در سال ۱۴۰۱ منتشر شده است را در ادامه می‌خوانید:
«بسمه‌تعالی؛ سلام خدا بر شهید عزیز علیرضا توسلی، مجاهد مخلص فداکار و بر همسر پرگذشت و صبور و فرزانه او خانم ام‌البنین. حوادث مربوط به مهاجران افغان را که در این کتاب آمده است از هیچ منبع دیگری که به این اندازه بتوان به آن اطمینان داشت، دریافت نکرده‌ام. برخی آنها جدا تاثرانگیز است ولی از سوی دیگر، حرکت جهادی فاطمیون افتخاری برای آنها و همه افغان‌ها است.- دی ۱۴۰۱»
در گفت‌وگوی «آگاه» با مهدی محمدخانی، مدیر انتشارات روایت فتح مطرح شد
شهدا انتخاب می‌کنند چه زمانی زندگی‌شان روایت شود
مهدی محمدخانی، مدیر انتشارات «روایت‌فتح»، در آغاز درباره فرآِیند انتخاب شهدای مدافع حرم تا مرحله انتشار داستان زندگی‌شان در این نشر توضیح داد: در مورد فرآیند انتخاب شهدای مدافع حرم برای تولید کتاب، باید بگویم که انتشارات روایت فتح نزدیک به ۳۰ سال است که در زمینه تولید کتاب‌های زندگی‌نامه شهدا فعالیت می‌کند و برای علاقه‌مندان به حوزه کتاب و مقاومت، نامی آشناست. این انتشارات در طول این سال‌ها توانسته تولیدات ارزشمندی داشته باشد.
از سال ۱۳۹۰، تمرکز خود را بر تولید کتاب‌هایی با محوریت شهدای مدافع حرم گذاشتیم و هر سال به‌طور منظم آثاری را در این زمینه منتشر کردیم. تا امروز بیش از ۴۰ عنوان از آثار ما به زندگی این شهدای بزرگوار اختصاص دارد و افتخار می‌کنیم که در حد توان خود، نقشی در معرفی این عزیزان داشته‌ایم.
برای انتخاب سوژه‌ها، از سراسر کشور اطلاعات جمع‌آوری می‌کنیم. مردم عزیز می‌توانند از طریق سایت انتشارات روایت فتح (revayatfath.ir) یا دیگر وسایل ارتباط جمعی با ما تماس بگیرند. این‌طور می‌توانیم از سوژه‌هایی که برای جوانان جذابیت دارد آگاه شویم و روی آنها کار کنیم. در واقع، اولین منبع اطلاعاتی ما خود مردم هستند. معمولا کار با یک پیام یا درخواست از طرف خانواده شهید، اطرافیان یا علاقه‌مندان به زندگی‌نامه شهدا آغاز می‌شود.
وقتی موضوع یا سوژه‌ای به ما اطلاع داده می‌شود، آن را در جلسات مختلف بررسی می‌کنیم. تلاش ما این است که در طول سال، بخشی از تولیداتمان را حتما به شهدای مدافع حرم اختصاص دهیم. پس از تایید سوژه، کار آغاز می‌شود. محققین ما با خانواده و اطرافیان شهید ارتباط برقرار می‌کنند و با کسانی که اطلاعات و شناختی از زندگی شهید دارند، مصاحبه می‌کنند. سپس، فرآیند تالیف و دیگر مراحل فنی به ترتیب انجام می‌شود.
نقطه عطف، لحظه انتخاب زندگی دنیوی و مجاهدت است
مدیر انتشارات روایت فتح در پاسخ به اینکه «انتخاب شهدا چطور اتفاق می‌افتد، همیشه تیم تحقیق و پژوهش است که شهیدی را برای مستندکردن روایت زندگی‌اش انتخاب می‌کند یا پیش می‌آید که خانواده و نزدیکان یک شهید به این اتفاق تمایل داشته باشند»، به «آگاه» گفت: «اینکه ما موضوع را انتخاب می‌کنیم یا موضوع ما را انتخاب می‌کند، به‌نظر من این شهدا هستند که انتخاب می‌کنند چه زمانی آماده‌اند تا زندگی‌شان روایت شود. من فکر می‌کنم این شهدا هستند که تصمیم می‌گیرند کتابشان تولید بشود یا نه. به تجربه می‌گویم که ما برای زندگی‌نامه خیلی از شهدا خواستیم کار کنیم اما آنها نخواستند و آن کار اتفاق نیفتاد. در مقابل خیلی از آثار بدون اینکه ما بخواهیم، تولید شد. معتقدم خواسته شهدا، به خاطر زنده‌بودنشان و دلایل مختلف دیگر، بر خواسته ما مقدم است و ما این را در روند تولید کتاب‌ها به‌وضوح حس کرده و واقعا به آن اعتقاد داریم.» او ادامه داد: «ما معمولا سعی می‌کنیم به دنبال سوژه‌ها بگردیم. همان‌طور که گفتم، موضوعات از طریق خانواده‌ها و عزیزانی که شهدا را می‌شناسند به ما معرفی می‌شوند. سپس محققان ما تلاش می‌کنند به تمام زوایای زندگی شهدا احاطه پیدا کنند. ما می‌خواهیم با تحقیقاتی که انجام می‌دهیم، کتاب‌ها از همه ابعاد غنی باشند و بتوانیم زوایای مختلفی از زندگی شهدا، مانند زندگی خانوادگی و مجاهدت‌هایشان را به تصویر بکشیم. محمدخانی ادامه داد: «نقطه عطف زندگی شهدا معمولا در لحظه انتخاب بین زندگی دنیوی و مجاهدت، یا بین زندگی و آن چیزی که خداوند برای‌شان مقدر کرده، اتفاق می‌افتد. ما سعی می‌کنیم این نقطه عطف را در زندگی آنها پیدا کنیم. همان‌طور که می‌دانید، شهدای مدافع حرم از اقشار، مشاغل و سطوح علمی مختلفی هستند. هیچ دو زندگی‌ای شبیه هم نیست. هرکدام از این شهدا ویژگی‌ها و جذابیت‌های خاص خود را در زندگی‌شان دارند که باعث می‌شود کتاب‌ها، خدا را شکر، پرفروش و پرمخاطب باشند.»
تلاش می‌کنیم به حقیقت زندگی شهدا نزدیک شویم
محمدخانی، درباره معیارهای انتخاب شهدای مدافع حرم برای تبدیل زندگی آنها به اثری داستانی یا مستند در نشر روایت فتح، توضیح داد: «به‌نظر من، عنصر جذابیت یکی از معیارهای اصلی ما برای انتخاب موضوع در انتشارات روایت فتح است؛ یعنی فرازوفرودهای زندگی این عزیزان که در کتاب‌ها روایت می‌شود. مجاهدت این شهدا در کنار زندگی روزمره‌شان و رسیدن آنها به آن نقاط عالی که یک انسان می‌تواند به آن دست پیدا کند، از مواردی است که در زندگی این عزیزان وجود دارد. وقتی زندگی هرکدام از این شهدا را مطالعه می‌کنید، متوجه ویژگی‌های خاص او می‌شوید. باتوجه‌به نزدیکی زمانی و ابعاد مختلفی که وجود دارد، فکر می‌کنم بخشی از جامعه ما بامطالعه زندگی هرکدام از این شهدا، می‌تواند با او هم‌ذات‌پنداری کند.»
او در ادامه افزود: «به همین دلیل و باتوجه‌به اینکه همان‌طور که گفتم شهدا از اقشار و سطوح مختلف جامعه هستند و ویژگی‌های خاص خود را دارند، عنصر جذابیت که یکی از معیارهای اصلی ماست، اهمیت پیدا می‌کند. ما تلاش می‌کنیم برای پاسخ به نیاز مخاطبانمان، کیفیت آثار را افزایش دهیم و هر چه بیشتر به حقیقت زندگی شهدا نزدیک شویم.»
مخاطبان، درک و لمس بهتری از زندگی شهدای مدافع حرم دارند
مدیر نشر روایت فتح در پاسخ به اینکه تفاوت مکتوب و مستندکردن داستان زندگی و پرتره شهدای مدافع حرم با شهدای دفاع مقدس هشت‌ساله، از برای محدودیت‌ها در بیان مسائل یا مواجهه مخاطب با آن در چیست، توضیح داد: «تفاوت تولید در رابطه با شهدای مدافع حرم و شهدای دفاع مقدس، از نظر تولید کتاب در دسترسی به منابع تحقیقاتی است. یکی از تفاوت‌ها این است که از زمان شهدای دفاع مقدس تا الان یک‌زمان حدود ۳۰ تا ۴۰ ساله شکل گرفته، ولی از شهدای مدافع حرم و اطرافیانشان و حوادثی که در زندگی‌شان اتفاق افتاده، شاید چیزی حول‌وحوش ده سال یا کمتر یا بیشتر فاصله گرفتیم.
دسترسی ما به کسانی که راوی زندگی این عزیزان هستند و اطرافیانشان، دوستان و آشنایانشان و خانواده‌شان، بسیار آسان‌تر است. از طرفی چون زمان زیادی هم نگذشته، هنوز خاطرات به‌نوعی زنده هستند. در رابطه با شهدای دفاع مقدس، به دلیل آن فاصله زمانی، بخشی از این خاطرات از بین رفته است؛ هم از خاطره عزیزان همراه، بعضی از این خاطرات پاک شده و هم به خاطر گذشت زمان، اتفاقاتی افتاده و بعضی از این عزیزان از دست ما رفته‌اند که مشکلات زیادی به وجود آمده است.
مدیر نشر روایت فتح ادامه داد: غیر از مسئله دسترسی ما به راویان و کسانی که می‌توانیم از آنها تحقیق کنیم، در رابطه با خود موضوع هم می‌توانم بگویم که باتوجه‌به اینکه این شهدای مدافع حرم به ایام زندگی ما نزدیک‌تر هستند، از نظر زمانی، فکر می‌کنم مخاطبین ما درک و لمس بهتری از فضای زندگی این عزیزان دارند.
یعنی فرضا ما شهیدی را داریم که برای مثال در یکی از کتاب‌ها ذکر کردیم که از دم در روایت داشته رد می‌شده و به همسرش پشت موتور عنوان کرده که «من شهید شدم، کاشکی مثلا کتابم را توی نوت‌پد بنویسید.» می‌خواهم بگویم که این فضا این‌قدر ملموس و امروزی است که باعث می‌شود مخاطب جوان ما هم‌زادپنداری بیشتری برقرار کند و باورپذیری آن زندگی برای جوانان ما ملموس‌تر و راحت‌تر باشد.
شهدا، جلوتر از زمانه حرکت کردند
محمدخانی در پایان افزود: یکی از نکاتی که می‌خواهم از این فرصت استفاده کنم و عرض کنم این است که امروز، حقیقت عمل بزرگ شهدای مدافع حرم و انتخابی که در آن برهه از زمان انجام دادند، برای مردم و جوانان امروز ما، باتوجه‌به حوادثی که در جنگ ۱۲ روزه اتفاق افتاد، بیشتر مشخص شده است. برای همه ما مشخص است که این عزیزان جلوتر از زمان حرکت کردند. چیزی که شاید برای خیلی‌ها سخت بود و در پس پرده دیده می‌شد، این عزیزان خیلی راحت دیدند و فهمیدند که باید چه کاری انجام بدهند، در آن مقطع باید چه انتخابی داشته باشند و چرا باید در سوریه حاضر شوند. به‌نوعی قبل از اینکه دشمن به مرزوبوم ما دسترسی پیدا کند و جنگ را به درون شهرهای ما بیاورد، این عزیزان فهمیدند که باید حتما در صحنه و میدان حاضر شوند و وظیفه‌ای که داشتند را انجام دادند. امروز هم به‌نوعی ما وظیفه داریم که حتما یاد این عزیزان و این شهدا را برای خودمان زنده نگه داریم و اهمیت آن، فکر می‌کنم بیش از همیشه برای همه ما مشخص شده است. روایت فتح هم سعی می‌کند که برای روایت زندگی این عزیزان همیشه ثابت‌قدم باشد و ان‌شاءالله بتواند کارها و تولیدات خوبی را در سال‌های آینده هم به مجموعه کتاب‌های خود اضافه کند.
نظر شما