آگاه: اما درست در همین لحظه، هزاران کیلومتر دورتر، پشت یک میز براق در تل‌آویو، ژنرال بازنشسته‌ای آهسته می‌گوید «پس از سال‌ها، محور شمالی عملا خلع بازدارندگی شد؛ می‌توانیم درباره خطوط جدید عملیات فکر کنیم.» نویسنده نه قصد اغراق دارد و نه میل به قهرمان‌سازی، بلکه سعی می‌کند یک سوال را از زاویه‌ای غیرعادی مطرح کند: اگر حزب‌الله خلع سلاح شود، دقیقا چه چیزی در لبنان و منطقه تغییر می‌کند؟
سناریوی اول: رویای غربی - ثباتی ساختگی، بدون مقاومت
در این نگاه، خلع سلاح حزب‌الله دری را باز می‌کند که از پشت آن «دولت ملی لبنان» با تمام اقتدار خارج می‌شود؛ سرمایه‌گذاران خارجی به بندر بیروت باز می‌گردند، لیره لبنان نفس تازه می‌کشد و توریسم در طرابلس و صیدا احیا می‌شود.
گویی همه فجایع ۳۰ سال اخیر، صرفا زاییده وجود یک گروه نظامی بوده است. در این تصویرسازی، شعارها زیبا هستند، اقتدار دولت، بازگشت حاکمیت، تجدید قرارداد اجتماعی... اما آیا اقتدار، صرفا از نبود یک نیروی غیر دولتی حاصل می‌شود؟
در طول دهه گذشته، ارتش رسمی لبنان در برابر کوچک‌ترین موج ناامنی (از حملات داعش در عرسال تا اعتراضات مردمی در مرکز بیروت) بارها نشان داد که بدون پوشش اجتماعی گسترده و بدون همکاری مقاومت، قادر به حفظ میدان نیست. به بیان دقیق‌تر، اقتدار دولت نه با خلع بازدارندگی، بلکه با پر کردن شکاف قدرت به‌دست می‌آید و فعلا غرب هیچ طرحی برای پر کردن این خلا نشان نداده، جز وعده وام و بسته نجات.
سناریوی دوم: خلع سلاح + خلأ امنیتی = بازگشت بازیگران نیابتی
در فقدان حزب‌الله، چه کسی تضمین می‌کند که بیابان‌های البادیه دوباره به میدان نفوذ گروه‌های تکفیری بدل نشود؟ فراموش نکنیم که داعش در زمان اوج خود حتی تا ۳۰ کیلومتری مرزهای شمالی بیروت پیش آمد و فقط با دخالت مستقیم حزب‌الله عقب رانده شد.
از سوی دیگر، اسرائیل طی دو سال گذشته بیش از ۴۰۰ بار در خاک سوریه عملیات هوایی انجام داده، بی‌آنکه از پاسخ حزب‌الله بیمناک باشد. اگر بازدارندگی حزب‌الله از معادله حذف شود (حتی برای مدت کوتاه) تل‌آویو از چه چیز باید بترسد تا دست از توسعه میدانی بردارد؟
در همین نقطه است که یک خلأ تبدیل به یک میدان جذب قدرت‌های منطقه‌ای می‌شود؛ ترکیه در طرابلس اقدام به توسعه پایگاه‌های امنیتی می‌کند، امارات از جنوب برای کنترل گلوگاه‌های اقتصادی وارد می‌شود، فرانسه طرح مالکیت بر قراردادهای بازسازی بندر بیروت را عملیاتی می‌کند و دولت لبنان، باز هم نظاره‌گر خواهد بود با دست‌های بسته.
پس بازی نیابتی، بعد از خلع‌سلاح، نه کمتر، که شدیدتر خواهد شد.
سناریوی سوم: بازآرایی محور مقاومت و انتقال ثقل
بعضی تحلیل‌گران می‌گویند خلع‌سلاح حزب‌الله، پایان محور نیست؛ فقط باعث انتقال مرکز ثقل از لبنان به سوریه یا عراق خواهد شد. در نگاه اول، این فرض بعید نیست. ایران و متحدانش نشان داده‌اند که قادرند مدل مقاومت را تکثیر کنند. اما واقعیت این است که حزب‌الله به‌دلیل ریشه‌های اجتماعی و تجربه میدانی، حلقه‌ای یکتا در زنجیره محور مقاومت محسوب می‌شود.
اگر این حلقه حذف شود، محور منطقه‌ای شاید باقی بماند، اما از «بازدارندگی فعال» به «بازدارندگی استاتیک» عقب خواهد نشست؛ یعنی از حالت تهدید موثر به حالت صرفا دفاعی. تحول ژئوپلتیکی ظریفی رخ می‌دهد: مقاومت دیگر زبان ابتکار نخواهد بود، بلکه صرفا واکنشی خواهد شد.
سناریوی داخلی: بازگشت جنگ قدرت درون‌لبنانی
نباید از این غافل شد که حزب‌الله، فارغ از موافقت یا مخالفت سیاسی با آن، تعادل شکننده‌ای درون لبنان ایجاد کرده است. در غیاب این وزنه، دو تحول موازی محتمل است. جریان‌های غرب‌گرای ۱۴ مارس مجددا به دنبال قبضه کامل ساختار قدرت می‌روند یا طایفه شیعه احساس عقب‌رانده‌شدن می‌کند و ممکن است گروه‌های کوچک مسلح جدیدی ظهور کنند (بدون هیچ کنترل مرکزی).
نتیجه؟ شکسته‌شدن قرارداد اجتماعی ۱۹۸۹ (طائف) و بازگشت به وضعیتی شبیه دهه ۷۰ میلادی؛ جایی که هر محله بازیگر خود را داشت و «لبنان واحد» صرفا یک تصویر کارت‌پستالی بود.
شاید تمام سناریوهای بالا، برای برخی بیش از اندازه بدبینانه به‌نظر برسد. ممکن است کسی بگوید: «نه، مردم امروز خسته‌اند؛ حتی اگر حزب‌الله خلع‌سلاح شود، هیچ‌کس دنبال تنش نیست.»
اما این تحلیل ساده‌دلانه، یک پیش‌فرض خطرناک دارد و گویا تنش‌ها از تصمیم مردم شروع می‌شوند. در حالی که تجربه خاورمیانه نشان می‌دهد تنش‌سازها همیشه در خارج از مرزها هستند و مردم اغلب تنها در صحنه نهایی نقش بازی می‌کنند، نه در پشت پرده.
بنابراین، اگر فردا صبح حزب‌الله در کار نباشد، شاید قهوه‌های بیروت با طعم آرامش خورده شوند، اما به‌محض اینکه نخستین پهپاد اسرائیلی بدون ترس از سلاحی که دیگر وجود ندارد، وارد آسمان جنوب شود، همه چیز دوباره آغاز خواهد شد... این‌بار با بازیگرانی که لبنان را نه به‌مثابه وطن که به‌مثابه یک صفحه شطرنج می‌نگرند. حال آیا خلع‌سلاح گروهی مانند حزب‌الله، می‌تواند به‌تنهایی فصل جدیدی از ثبات بسازد یا فقط مقدمه نوشتن فصلی تازه از ناامنی خواهد بود؟
۳۰ مرداد ۱۴۰۴ - ۰۸:۵۲
کد خبر: ۱۵٬۶۲۸
فاطمه ارجمند، آگاه مسائل سیاسی : صبحی را فرض کنید که روزنامه‌ها تیتر بزنند «پایان مقاومت: حزب‌الله سلاح‌های خود را تحویل داد» خیابان الحمرا آرام است؛ نه از موشک خبری هست، نه از تهدید، نه حتی از درگیری لفظی. عده‌ای در کافه‌ها با لبخند می‌گویند بالاخره لبنان کشوری «طبیعی» شد.
نظر شما