آگاه: امروز، در شرایطی که تنش‌های منطقه‌ای با حضور ناوهای خارجی در خلیج فارس تشدید یافته، نیروی دریایی سپاه بیش از ۷۰ درصد عملیات حفاظتی در تنگه هرمز، مسیر عبور ۲۰ تا ۳۰ درصد نفت جهان را بر عهده دارد. این نیرو، با استراتژی جنگ نامتقارن، به‌عنوان یکی از کلیدی‌ترین بازدارنده‌های منطقه‌ای عمل می‌کند.
بر اساس گزارش‌های رسمی و بین‌المللی، نیروی دریایی سپاه با خودکفایی ۸۵ درصدی در تولید تجهیزات نظامی، ایران را به یک قدرت دریایی بازدارنده تبدیل کرده است. رتبه کلی نیروهای دریایی ایران (شامل ارتش و سپاه) در شاخص گلوبال فایرپاور ۲۰۲۵، شانزدهم جهان است؛ جایگاهی که نشان‌دهنده پیشرفت چشمگیر در سطح جهانی است. در این چارچوب، نیروی دریایی سپاه نقش محوری در عملیات نامتقارن ایفا می‌کند.
ناوگان نامتقارن و آمادگی عملیاتی
نیروی دریایی سپاه تاسیس‌شده در سال ۱۳۵۸ بر استراتژی «جنگ نامتقارن» متمرکز است: ترکیبی از قایق‌های تندرو، مین‌ریزی، موشک‌های ساحل‌به‌دریا و عملیات سریع‌الاثر. این نیرو در دو محور جنوب (خلیج فارس و دریای عمان) و شمال (دریای خزر) فعال است و با بیش از ۱۰۰۰ شناور سبک، مسئولیت حفاظت از ۱۷۷۰ کیلومتر ساحل جنوبی کشور را بر عهده دارد.
این ترکیب، نیروی دریایی سپاه را به یک نیروی «کابوس‌ساز» برای ناوگان‌های متعارف تبدیل کرده است. قایق‌های تندرو مجهز به موشک‌های ضدکشتی قادرند در ساعات اولیه هر درگیری، ناوهای پیشرفته دشمن را خنثی کنند. گزارش‌های بین‌المللی تاکید دارند که این نیرو با توانایی مین‌ریزی هوشمند و استفاده از پهپادها، قابلیت بستن تنگه هرمز برای چندین هفته را دارد.
نوآوری‌ها
سال‌های ۱۴۰۴-۱۴۰۳، دوران شتاب‌گیری استراتژیک نیروی دریایی سپاه بود. در چارچوب برنامه «ارتقای نامتقارن»، ایران بیش از ۲۶۰۰ سامانه موشکی و پهپادی به ناوگان خود افزوده است؛ رشدی معادل ۲۰ درصدی در تجهیزات
بومی.
شناورهای جدید
حیدر ۱۱۰: سریع‌ترین کاتاماران جهان با سرعتی تا ۱۱۰ گره، مجهز به دو موشک کروز ضدکشتی و قابلیت عملیات در فواصل تا ۳۵۰ مایل دریایی. الحاق شناورهای سبک ضدزیردریایی برای مقابله با تهدیدات زیرآبی. موشک‌ها و فناوری‌های پیشرفته، توسعه موشک کروز نصیر با بردی تا ۱۰۰ کیلومتر و موشک کروز قدیر با بردی تا
۳۰۰ کیلومتر برای اصابت دقیق به اهداف سطحی.
این پیشرفت‌ها، نیروی دریایی سپاه را از یک نیروی محلی به یک «قدرت جهانی نامتقارن» ارتقا داده است. سرمایه‌گذاری ۱.۵ میلیارد دلاری در سال ۲۰۲۴ بر پهپادهای دریایی، نه‌تنها هزینه‌های عملیاتی را ۳۰ درصد کاهش داده، بلکه تاب‌آوری در برابر تحریم‌ها را نیز چندبرابر کرده است.
چالش‌ها و تهدیدها
نیروی دریایی سپاه در ژئوپلیتیک خاورمیانه نقشی کلیدی و تعیین‌کننده دارد: خلیج فارس، علاوه بر عبور بخش عمده‌ای از نفت جهان، شامل جزایر استراتژیک ایرانی (ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک) است که تحت حفاظت مستقیم این نیرو قرار دارند. نقاط قوت این نیرو، از جمله موشک‌های رادارگریز، شناورهای فوق‌سریع و شبکه‌های پهپادی پیشرفته، با چالش‌هایی همراه است: تحریم‌های فناورانه، حضور مستمر ناوگان پنجم آمریکا و رقابت‌های منطقه‌ای.
با این حال، نیروی دریایی سپاه تنها یک ابزار نظامی نیست، بلکه ابزاری دیپلماتیک نیز محسوب می‌شود. عملیات امنیتی در دریای سرخ در سال ۲۰۲۴، ایران را به‌عنوان یک حامی امنیت منطقه‌ای معرفی کرد. همچنین، تقویت حضور در جزایر پس از تنش‌های اوایل ۱۴۰۴، تاب‌آوری استراتژیک این نیرو را به نمایش گذاشت.
امنیت پایدار و دیپلماسی آبی
روز نیروی دریایی سپاه (۱۶ مهر)، یادآور این واقعیت است که این نیرو نه‌تنها شمشیر بازدارندگی جمهوری اسلامی، بلکه پلی برای دیپلماسی آبی نیز هست. غرور ملی ناشی از دستاوردهایی چون مناوره ۲۰۲۵ و توسعه فناوری‌های بومی، ما را به سوی آینده‌ای ایمن‌تر و مستقل‌تر سوق می‌دهد.
در این راستا، سردار علیرضا تنگسیری، فرمانده نیروی دریایی سپاه، تاکید می‌کند: «ما دریاها را با ایمان و فناوری فتح می‌کنیم.»
وی همچنین اعلام کرده است: «ما قابلیت بستن تنگه هرمز را داریم... هیچ‌کس نمی‌تواند به ما ضربه بزند و فرار کند، حتی اگر لازم باشد، تا خلیج مکزیک تعقیب‌شان کنیم.» این رویکرد ترکیبی از قدرت نظامی، خوداتکایی فناورانه و دیپلماسی استراتژیک، آینده‌نگری نیروی دریایی سپاه را در افق ۲۰۳۰ رقم می‌زند.
نقش نیروی دریایی سپاه در حفاظت از منافع اقتصادی ایران
نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نقشی استراتژیک و چندبعدی در حفاظت از منافع اقتصادی ایران، به‌ویژه در حوزه‌های نفت، گاز و صادرات انرژی ایفا می‌کند. این نقش از سه محور اصلی امنیت تاسیسات انرژی، تضمین امنیت مسیرهای دریایی صادرات و بازدارندگی استراتژیک شکل گرفته است:
۱. امنیت تاسیسات نفت و گاز دریایی
نیروی دریایی سپاه مسئولیت مستقیم حفاظت از سکوهای نفتی، خطوط لوله دریایی و تاسیسات گازی در خلیج فارس را بر عهده دارد. وزیر نفت ایران صراحتا اعلام کرده است: «سپاه نقش مهمی در امنیت تاسیسات نفت و گاز دارد.»
این حضور مستمر، نه‌تنها از تهدیدات نظامی جلوگیری می‌کند، بلکه در برابر عملیات تروریستی، خرابکاری یا قاچاق فنی نیز اقدامات پیشگیرانه انجام می‌دهد.
۲. تضمین امنیت مسیرهای صادرات نفت و گاز
تنگه هرمز، عبورگاه بیش از ۲۰ درصد نفت جهان و تمامی صادرات نفتی ایران، تحت نظارت مستمر نیروی دریایی سپاه قرار دارد. فرمانده این نیرو، سردار علیرضا تنگسیری، تاکید کرده است: «ایران تا زمانی امنیت تنگه هرمز را تامین می‌کند که نفت خود را صادر کند.»
همچنین، وی در سال ۲۰۲۵ هشدار داده است که «نمی‌توانند صادرات نفت ما را به صفر برسانند.» و هرگونه ممانعت از عبور کشتی‌های ایرانی با پاسخ قاطع روبه‌رو خواهد شد. این رویکرد، امنیت زنجیره تامین انرژی ایران را در سطح استراتژیک تضمین می‌کند.
۳. مقابله با قاچاق سوخت و حمایت از اقتصاد ملی
فراتر از امنیت نظامی، نیروی دریایی سپاه در مبارزه با قاچاق سوخت نیز نقش اقتصادی مستقیمی دارد. طی سال‌های اخیر، این نیرو بیش از ۱۵ میلیون لیتر سوخت قاچاق را در خلیج فارس و تنگه هرمز کشف و ضبط کرده است. این اقدامات، نه‌تنها از درآمدهای دولتی محافظت می‌کند، بلکه ثبات بازار داخلی سوخت را نیز تضمین می‌کند.
۴. بازدارندگی استراتژیک و قابلیت بستن تنگه هرمز
نیروی دریایی سپاه با توانایی بستن تنگه هرمز در صورت تهدید منافع ملی، یک ابزار بازدارندگی اقتصادی-استراتژیک قدرتمند است. این توانایی، از طریق مین‌ریزی سریع، استفاده از شناورهای تندرو و پهپادها، به ایران اجازه می‌دهد در برابر تحریم‌های انرژی یا محاصره دریایی، واکنشی متناسب و موثر ارائه دهد.
رییس ستاد کل نیروهای مسلح نیز تاکید کرده است: «نیروی دریایی سپاه توانسته است مسئولیت امنیت منطقه، به‌ویژه در تنگه هرمز را به‌خوبی اجرا کند.»
نیروی دریایی سپاه تنها یک نیروی نظامی نیست، بلکه ستون فقرات امنیت اقتصادی ایران در حوزه انرژی محسوب می‌شود. این نیرو با ترکیبی از قدرت نظامی، خودکفایی فناورانه و استراتژی نامتقارن، ضمن حفاظت از تاسیسات حیاتی، مسیرهای صادرات را ایمن نگه داشته و در عین حال، با قابلیت بازدارندگی، از منافع ملی در برابر فشارهای بین‌المللی دفاع می‌کند.
نظر شما