آگاه: مهدیه اسفندیاری، شهروند ۳۹ ساله ایرانی، مترجم، استاد دانشگاه و فعال حقوق بشر مقیم شهر لیون فرانسه، از تاریخ ۱۰ اسفند ۱۴۰۳ به دلیل فعالیت در یک کانال تلگرامی در حمایت از مردم، زنان و کودکان فلسطینی، به‌صورت غیرقانونی توسط پلیس فرانسه بازداشت شده است. این اقدام که مقامات ایرانی آن را «گروگان‌گیری سیاسی» و نقض آشکار اصول آزادی بیان و حقوق بشر توصیف کرده‌اند، موجی از واکنش‌های تند تهران را برانگیخته و دستگاه دیپلماسی کشور را به میدان مبارزه‌ای چندوجهی برای آزادی این شهروند کشانده است.
خانم اسفندیاری که نزدیک به هشت سال در فرانسه اقامت داشت، ناگهان در ۱۰ اسفند ۱۴۰۳ ناپدید شد. خانواده او بلافاصله موضوع را به مقامات ایرانی گزارش کردند. پیگیری‌های کنسولی وزارت امور خارجه ایران نشان داد که او به اتهام فعالیت‌های مجازی در حمایت از فلسطین بازداشت شده است. این اتهام که به گفته مقامات ایرانی فاقد پایه حقوقی و صرفا سیاسی است، از سوی فرانسه، کشوری که خود را پرچمدار آزادی بیان معرفی می‌کند، مطرح شده و تناقضی آشکار با ادعاهای این کشور را به نمایش گذاشته است.
اقدامات گسترده دیپلماتیک ایران
وزارت امور خارجه ایران از همان ۲۴ ساعت نخست اطلاع از بازداشت، با جدیت وارد عمل شد. وحید جلال‌زاده، معاون کنسولی، مجلس و ایرانیان خارج از کشور وزارت امور خارجه، در گفت‌وگویی در ۲۸ مهر ۱۴۰۴ اعلام کرد: «فرانسه که خود را مهد آزادی می‌خواند، با بازداشت خودسرانه مهدیه اسفندیاری به دلیل فعالیت‌های بشردوستانه‌اش در حمایت از فلسطین، نقاب از چهره واقعی خود برداشته است.» او افزود که این وزارتخانه با تمام توان در حال پیگیری پرونده است و تاکنون بیش از ۴۵ اقدام کنسولی و حقوقی، از جمله احضار سفیر و کاردار فرانسه در تهران، مراجعات مکرر سفیر ایران در پاریس به وزارت خارجه، پلیس و دادستانی فرانسه، تعیین وکیل برای اسفندیاری و انجام ۱۲ ملاقات کنسولی با او، انجام داده است.
سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه، در گفت‌وگوی ویژه خبری در شهریور ۱۴۰۴ از پیشرفت مذاکرات تبادل زندانیان خبر داد و اظهار کرد: «ما به نقطه‌ای نزدیک شده‌ایم که تبادل خانم اسفندیاری با زندانیان فرانسوی در ایران در مراحل نهایی قرار دارد. این موضوع نیازمند هماهنگی‌های قضایی و امنیتی است و امیدواریم به‌زودی خبر خوشی به خانواده او و ملت ایران بدهیم.» او تاکید کرد که این تبادل با طراحی یک بسته سیاسی-کنسولی در حال پیگیری است و ایران با جدیت در حال مذاکره با طرف فرانسوی برای نهایی کردن ترتیبات اجرایی است.
اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه، نیز در ۲۱ مهر ۱۴۰۴ در پاسخ به پرسش خبرگزاری ایرنا، از آمادگی کامل ایران برای اجرای این تبادل خبر داد و گفت: «دستگاه دیپلماسی با تمام ظرفیت‌های خود در حال پیگیری این پرونده است و امیدواریم به‌زودی شاهد بازگشت خانم اسفندیاری به میهن باشیم.»
طرح موضوع در مجامع بین‌المللی
تلاش‌های ایران برای آزادی اسفندیاری فراتر از اقدامات دوجانبه بوده و به صحنه بین‌المللی نیز کشیده شده است. در تیرماه ۱۴۰۴، نمایندگی دائم ایران در نشست ۵۹ شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در ژنو، بازداشت خودسرانه اسفندیاری را به شدت محکوم کرد. در بیانیه‌ای که در این نشست ارائه شد، ایران از دولت فرانسه خواست این استاد دانشگاه و فعال حقوق بشر را که به دلیل حمایت از آرمان فلسطین تحت فشار و شکنجه قرار گرفته، فورا آزاد کند. تهران همچنین از سازوکارهای حقوق بشری، از جمله «گزارشگر ویژه منع خشونت علیه زنان و دختران» و «گروه کاری منع تبعیض علیه زنان»، خواستار حمایت از اسفندیاری شد و از جامعه جهانی خواست تا مدافعان حقوق بشر حامی فلسطین را مورد پشتیبانی قرار دهد.
جلال‌زاده در اظهارات اخیر خود تاکید کرد که اقدامات کنسولی ایران از ۱۴ اسفند ۱۴۰۳ آغاز شده و تاکنون شامل ارسال بیش از ۲۰ یادداشت دیپلماتیک، چندین ملاقات حضوری با مقامات فرانسوی، تماس‌های تلفنی مستمر و پیگیری‌های قضایی بوده است. اولین دیدار کنسولی با اسفندیاری در ۵ اردیبهشت ۱۴۰۴ انجام شد و از آن زمان تاکنون، ایران با بهره‌گیری از ظرفیت‌های حقوقی و سیاسی، فشار بر دولت فرانسه را افزایش داده است.
پرونده‌های مشابه: سابقه دیپلماسی ایران در حمایت از اتباع
پرونده مهدیه اسفندیاری تنها نمونه از تلاش‌های بی‌وقفه ایران برای دفاع از حقوق اتباع خود نیست. دستگاه دیپلماسی ایران در سال‌های اخیر در موارد مشابه نیز عملکرد موفقی داشته است. به عنوان مثال، «اسدالله اسدی»، دیپلمات ایرانی که به اتهامات واهی در بلژیک بازداشت شده بود، در سال ۱۴۰۲ پس از مذاکرات پیچیده دیپلماتیک و تبادل زندانیان آزاد شد و به ایران بازگشت. همچنین، در سال ۱۳۹۹، ایران موفق شد «سیروس عسگری»، دانشمند ایرانی بازداشت‌شده در آمریکا، را از طریق مذاکرات دیپلماتیک به کشور بازگرداند. این پرونده‌ها نشان‌دهنده عزم راسخ ایران در استفاده از همه ابزارهای دیپلماتیک، از مذاکرات دوجانبه تا فشارهای بین‌المللی، برای حمایت از اتباع خود است. در مورد اسفندیاری نیز، ایران با همان جدیت و با بهره‌گیری از تجربیات گذشته، در حال پیگیری موضوع است.
پیام ایران به جهان
پرونده مهدیه اسفندیاری نه‌تنها یک موضوع کنسولی، بلکه نمادی از تعهد ایران به دفاع از حقوق شهروندان خود در برابر نقض آشکار حقوق بشر است. دستگاه دیپلماسی ایران با ترکیب اقدامات کنسولی، حقوقی، سیاسی و بین‌المللی، از احضار سفیر فرانسه تا طرح موضوع در شورای حقوق بشر، نشان داده که در حمایت از اتباع خود هیچ حد و مرزی نمی‌شناسد. این تلاش‌ها نه‌تنها به دنبال آزادی اسفندیاری است، بلکه پیامی روشن به جامعه جهانی ارسال می‌کند: ایران در دفاع از کرامت، امنیت و حقوق شهروندان خود، حتی در پیچیده‌ترین شرایط دیپلماتیک، قاطعانه عمل خواهد کرد. با توجه به پیشرفت مذاکرات تبادل زندانیان و بسته سیاسی-کنسولی طراحی‌شده، امید به آزادی قریب‌الوقوع مهدیه اسفندیاری بیش از پیش تقویت شده است. بازگشت او به ایران نه‌تنها آرامش را به خانواده‌اش بازمی‌گرداند، بلکه بار دیگر کارآمدی و اقتدار دستگاه دیپلماسی ایران را در حفاظت از حقوق اتباع خود به جهانیان نشان خواهد داد.
نظر شما