آگاه: بنا به تفسیرهای اولیه فقها و عالمان دینی، اکثر معامله‌های بانک‌های غربـی بر اسـاس قـرض بـا بهره سامان یافته است که از دیدگاه قرآن و سنت، ربا و حرام است. به اعتقاد آنان، بانک غربی نمـاد و مصداق بارز ربا و رباخواری مدرن محسوب می‌شود، در عین حال، جایگاه مهم صنعت بانکـداری و نقش‌های کلیدی آن در اقتصاد، غالب اندیشمندان مسـلمان را بـه این فکـر انـداخت کـه بـا ارائـه نظریه‌های جایگزین، درصدد رفع مشکلات شرعی بانـک برآمـده تـا کشـورهای اسـلامی بتواننـد از صنعت بانکداری استفاده کنند. بر این اساس، از زمان مطرح شدن صـنعت بانکـداری در کشـورهای اسلامی تاکنون، رویکردهای متفاوتی در بین محققان در این رابطه شکل گرفته است. از جمله آن رویکردها نظریه بانکداری بدون ربا (حذف قراردادهای ربوی از نهاد بانک) و نظریه بانکداری اسلامی (رعایت تمام اصول و ضوابط اسلامی در حوزه بانکداری) است.
این نوشتار به دنبال بحث‌های نظری و انتزاعی در این حوزه نیست ولیکن به‌رغم همه تلاش‌های فکری صورت گرفته یک مسئله حائز اهمیت وجود دارد و آن هم اینکه نظام بانکداری فعلی جمهوری اسلامی ایران نه تنها نتوانسته است در چارچوب‌های اسلامی و بومی نقش واقعی خود را پیدا کند، بلکه تا حد زیادی انگاره‌های غیربومی در لایه‌های مختلفش رسوخ کرده است و در همین راستاست که ما شاهد آن هستیم که این پیکره عظیم در حرکت به سمت اهداف عالیه نظام، از توان و نیروی کافی برخوردار نیست. البته بر این نکته هم باید تاکید کرد هر چند تشکیل الگوی ایده‌آل نظـام اقتصـادی اسـلام امـری مطلـوب و ارزشـمند محسـوب می‌شود، اما نباید فراموش کرد که این نیازمند آن است تا همه ارکان و عناصر جامعه اسلامی اعـم از نظام سیاسی، اجتماعی، حقوقی، فرهنگی، اخلاقی و اقتصادی براساس خواسـت شـریعت طراحـی و نهادینه شوند. البته این به معنی توقف تلاش‌های صورت گرفته نیست و همه به‌خصوص نخبگان وظیفه دارند به صورت پیوسته در راستای استقرار الگوی ایده‌آل تلاش کنند.
تجربه بانک آینده یک زنگ خطر از اتفاقی است که اندیشمندان و صاحبان نظریه حوزه مالی و پولی و بانکداری اسلامی باید دست به کار شوند تا از رخداد و تجربه مشابه بانک آینده جلوگیری شود. توسـعه بانکـداری بدون ربا، جلوگیری از بنگاه‌داری، ایستادگی در برابر خلق پول بدون پشتوانه، نسبت بانک و تولید و... ضرورتی غیرقابل انکار است که باید در اولویت اول دست‌اندرکاران اجرایی و قانون‌گذاری کشور قرار گیرد.
۷ آبان ۱۴۰۴ - ۲۳:۳۹
کد خبر: ۱۷٬۴۷۷
از زمانی که صنعت بانکداری نوین وارد کشورها و جوامـع اسـلامی شد، مشـروعیت ماهیت، اهداف و معاملات نهاد بانک در اقتصاد همواره مورد بحث و گفت‌وگوی جدی فقها و متفکران اسـلامی واقع شده است. دلیل این مسئله آن بود که اندیشه‌وران مسلمان از یک‌سو مشاهده مـی‌کردنـد کـه نهاد بانک با تجهیز پس‌اندازهای ریز و درشت و تبدیل آنها بـه سـرمایه‌هـای مولـد، باعـث رشـد و شکوفایی اقتصاد شده و اشتغال و درآمد برای مـردم بـه ارمغـان مـی‌آورد؛ از سـوی دیگـر بـه نظـر می‌رسید که اغلب معامله‌های بانک‌ها بر قرض با بهره مبتنی است کـه از دیدگاه فقـه اسـلامی ربـا محسوب شده و مردود بود.
نظر شما