آگاه: این وابستگی باعث شده بود ارتش ایران از نظر سخت‌افزاری مجهز به سامانه‌های پیشرفته باشد، اما در حوزه دانش بومی و توان تولید داخلی تقریبا هیچ زیرساختی وجود نداشت. خروج ناگهانی مستشاران و تحریم‌های گسترده پس از انقلاب، توان دفاعی کشور را تحت‌الشعاع خود قرار داد. در آن سال‌ها هیچ کشوری حاضر نبود به ایران سلاح بفروشد و حتی ساده‌ترین تجهیزات نظامی نیز با سختی فراوان و از مسیرهای غیرمستقیم وارد می‌شد. هر قطعه‌ای که به دست می‌آمد، با هزینه‌ای چند برابر قیمت واقعی خریداری می‌شد و همین امر فشار مضاعفی بر توان دفاعی کشور وارد می‌کرد. آغاز جنگ تحمیلی در سال ۱۳۵۹ این وضعیت را بحرانی‌تر کرد و ایران را ناگزیر ساخت تا به‌سرعت به سمت خودکفایی دفاعی حرکت کند.
در سال‌های نخست پس از جنگ، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های ایران کمبود تجهیزات راهبردی، به‌ویژه در حوزه موشکی بود. در این شرایط، گروهی از متخصصان و نیروهای جهادی با تحمل سختی‌های فراوان تلاش کردند تا نیازهای دفاعی کشور را از مسیرهای دشوار تامین کنند. واردات محدود موشک از کشورهایی مانند لیبی، سوریه و کره شمالی تنها برای پر کردن خلأ فوری دفاعی بود، اما همین تجربه‌های سخت انگیزه‌ای جدی برای حرکت به سمت خودکفایی ایجاد کرد. به‌تدریج، متخصصان ایرانی با مهندسی معکوس و بهره‌گیری از دانش بومی توانستند نخستین نمونه‌های موشک‌های داخلی را تولید کنند. این نقطه آغاز مسیری بود که امروز ایران را به یکی از قدرت‌های موشکی منطقه بدل کرده است. امروز بسیاری از کارشناسان نظامی جهان اذعان دارند که دفاع مقدس الگویی برای مقاومت در برابر تجاوزات خارجی شد و پایه‌ای برای پیروزی‌های بعدی مانند شکست داعش با محوریت ایران و فرماندهی شهید حاج قاسم سلیمانی شد.
یکی از برجسته‌ترین دستاوردها، پیشرفت در حوزه موشکی است. ایران از موشک‌های اولیه مانند شهاب تا نسل‌های پیشرفته‌تر چون سجیل، عماد، خرمشهر، خیبرشکن و فتاح هایپرسونیک حرکت کرده است. این موشک‌ها با برد بیش از دو هزار کیلومتر، دقتی در حد چند متر و قابلیت عبور از سپرهای دفاعی پیشرفته، بازدارندگی نامتقارنی ایجاد کرده‌اند. بر اساس گزارش‌های بین‌المللی، ایران امروز بیش از ۱۰ نوع موشک بالستیک عملیاتی در اختیار دارد و توان تولید سالانه صدها فروند موشک میان‌برد و دوربرد را کسب کرده است. عملیات‌های واقعی مانند وعده صادق، کارآمدی این سامانه‌ها را اثبات کرده و نشان داده‌اند که توان موشکی ایران صرفا یک نمایش تبلیغاتی نیست، بلکه واقعیتی است که معادلات امنیتی منطقه را تغییر داده است. در کنار موشکی، پیشرفت در پهپادها یکی از شگفت‌انگیزترین دستاوردها بوده است. ایران از دهه ۱۳۶۰ با پهپادهای ساده آغاز کرد و امروز به تولید مدل‌های پیشرفته با قابلیت پرواز بیش از ۲۴ ساعت، برد عملیاتی تا دو هزار کیلومتر و توان حمل چندین نوع مهمات رسیده است. این فناوری در شرایط تحریم جایگزین مناسبی برای نیروی هوایی سنتی شد و بازدارندگی نامتقارن ایجاد کرد. پهپادهای ایرانی در شکست داعش، حمایت از محور مقاومت و رصد ناوهای آمریکایی نقش کلیدی ایفا کرده‌اند و حتی به صادرات نیز رسیده‌اند. حتی دونالد ترامپ نیز به توانمندی پهپادهای ایرانی اشاره کرد و اذعان داشت که نمونه‌های ساخته‌شده در ایران از نظر کارایی و دقت، توجه جهانیان را جلب کرده‌اند. این اعتراف نشان می‌دهد که فناوری پهپادی ایران نه‌تنها در میدان‌های عملیاتی، بلکه در عرصه سیاسی و رسانه‌ای نیز به‌عنوان یک دستاورد قابل‌اعتنا شناخته شده است.
پدافند هوایی نیز از حوزه‌های کلیدی پیشرفت است. سامانه‌های بومی مانند باور-۳۷۳، سوم خرداد و مجید آسمان ایران را به سپری نفوذناپذیر تبدیل کرده‌اند. باور-۳۷۳ با برد بیش از ۳۰۰ کیلومتر و توان درگیری همزمان با چندین هدف، به‌عنوان یکی از پیشرفته‌ترین سامانه‌های منطقه شناخته می‌شود. این سامانه‌ها قادر به مقابله با موشک‌های کروز، پهپادها و جنگنده‌های نسل پنجم هستند و در رزمایش‌ها و عملیات واقعی کارآمدی خود را نشان داده‌اند. نیروی دریایی ارتش و سپاه نیز دستاوردهای مهمی داشته‌اند؛ از ناوگروه‌های اقیانوس‌پیما مانند ناوگروه ۸۶ که توانست دور جهان را طی کند، تا شناورهای سریع با سرعت بیش از ۲۰۰ کیلومتر بر ساعت و زیردریایی‌های بومی فاتح و غدیر، همه نشان‌دهنده ارتقای قدرت ایران در آب‌های دور است. این پیشرفت‌ها امنیت خطوط انرژی و مقابله با دزدی دریایی را تضمین کرده‌اند و ایران را در رده معدود کشورهایی قرار داده‌اند که توان دریانوردی اقیانوسی دارند.
در کنار پیشرفت‌های سخت‌افزاری، جمهوری اسلامی ایران در حوزه نرم‌افزاری و سازمانی نیز دستاوردهای چشمگیری داشته است. ایجاد هماهنگی میان ارتش و سپاه، توسعه شبکه‌های اطلاعاتی و امنیت داخلی، آموزش نیروهای متخصص در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی نظامی و ایجاد مراکز پژوهشی و صنعتی در حوزه دفاعی، همگی نشان می‌دهند که دستاوردهای نرم‌افزاری مکمل پیشرفت‌های سخت‌افزاری بوده‌اند و توانسته‌اند ساختار دفاعی ایران را به سطحی پایدار و کارآمد برسانند. امروز بیش از ده دانشگاه و مرکز پژوهشی نظامی فعال در کشور وجود دارد که سالانه صدها متخصص در حوزه‌های موشکی، الکترونیک دفاعی و جنگ سایبری تربیت می‌کنند؛ این ظرفیت علمی پشتوانه‌ای برای استمرار خودکفایی و نوآوری در صنایع دفاعی محسوب می‌شود.
مسیر طی‌شده از واردات محدود و پرمشقت تجهیزات تا دستیابی به خودکفایی کامل در حوزه‌های موشکی، پهپادی، پدافندی و سازمانی، بیانگر اراده ملی و تلاش بی‌وقفه متخصصان و نیروهای جهادی کشور است. با این همه، آینده نیازمند نگاه تازه‌ای است. جهان امروز به سرعت در حال تغییر است و فناوری‌های نوین هر روز معادلات امنیتی را دگرگون می‌کنند. جنگ‌های آینده بیش از آنکه در میدان‌های سنتی رخ دهند، در عرصه‌های سایبری، فضایی و هوش مصنوعی جریان خواهند داشت. ایران اگر می‌خواهد جایگاه خود را به‌عنوان یک قدرت منطقه‌ای حفظ کند و حتی ارتقا دهد، باید سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در این حوزه‌ها انجام دهد.