آگاه: مهم‌ترین چالش‌های فرهنگی پیش روی رییس‌جمهوری آینده چیست و با چه ابزار و برنامه‌ریزی باید در جهت رفع آن بکوشد؟
فرهنگ تابع مقتضیات زمانه است و مقتضیات زمانه تابع تکنولوژی و مهم‌ترین تکنولوژی که به‌شدت بر فرهنگ تاثیر دارد رسانه است یعنی با پیچیده شدن تکنولوژی، رسانه‌ها همه مسائل را به وجود می‌آورند. تکنولوژی رسانه‌ها به‌شدت گسترش پیدا کرده و چندرسانه‌ای شده و روزبه‌روز به‌شدت پیشرفته‌تر می‌شود. زمانی فقط موبایل و تلفن داشتیم اما امروز تقریبا همه مسائل زندگی، از کارهای اداری و درسی گرفته تا خرید و اقتصاد همه در موبایل‌مان است و موبایل آنقدر پیچیده شده که به رسانه سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و... تبدیل شده و روزبه‌روز از وسیله‌ای که قابل استفاده مشترک بود به یک وسیله شخصی تغییر می‌کند. درنتیجه کنترل آن نیاز به شرایط و وضعیت خاص دارد. قبلا گروه‌های اجتماعی و احزاب مکان فیزیکی و دفتر کار داشتند اما امروز اینها وجود ندارد و گروه‌های اجتماعی حاضر در رسانه‌ها در همه‌چیز دخالت می‌کنند مثلا در همین انتخابات می‌بینیم که رسانه‌های اجتماعی، گروه‌های اجتماعی تشکیل می‌دهند و عملا چند نفر مشخص نیستند. درحال‌حاضر رسانه‌های اجتماعی، گروه‌های اجتماعی ما را در قالب گروه‌های اینترنتی و رسانه‌ای از داخل ایران تا خارج از آن در آمریکا و اروپا می‌کشد و اینها هستند که در بسیاری از مسائل فرهنگی-اجتماعی و سیاسی ما تاثیر می‌گذارند؛ درنتیجه این قصه بسیار پیچیده است و به همین دلیل همه مسائلی که به وجود می‌آید میان‌فرهنگی می‌شود. حتی دین یک مسئله میان دینی می‌شود و ادیان با هم مورد مقایسه قرار می‌گیرند و مهم است کدام دین خود را قوی‌تر در مسئله دخالت دهد. سیاست، فنی، پزشکی، علوم تجربی و همه‌چیز میان‌فرهنگی می‌شود و اینجاست که جامعه به‌شدت رو به ارتباطات باز می‌رود و بر همین اساس جوامع دیگر بسته نیستند، یعنی یک روستا محدود به محیط همان روستا نیست و حتی یک روستای دورافتاده در کوه هم می‌تواند به اینترنت متصل باشد. وقتی اینترنت فضایی هم ارائه شود که اصلا نیازی به آنتن زمینی هم نباشد ارتباطات بیشتر هم می‌شود؛ مثلا خود ایران حتما برای اینکه از نظر امنیت ثبات پیدا کند مجبور است اینترانت داخلی هم داشته باشد تا اگر زمانی اینترنت قطع شد، بتواند مسائل پیچیده‌ای را که الکترونیکی و رسانه‌ای‌شده پوشش دهد، چون با قطع شدن همین یک موبایل کل جامعه به هم می‌ریزد.
امروزه بلیت انواع سفرهای هوایی، زمینی و ریلی را به‌صورت اینترنتی تهیه می‌کنیم و هزینه آن را از طریق بانک‌ها که اینترنتی شده‌اند می‌پردازیم و استفاده از خدمات اینترنتی بانک‌ها هر روز بیشتر هم خواهد شد. بانک‌ها خلوت شده‌اند و همه حتی کارمندان بانک کارهای خود را به‌صورت اینترنتی انجام می‌دهند. غالبا کسانی به آنجا مراجعه می‌کنند که سن‌شان بالاست و دانش یا حوصله کافی برای کار با اینترنت ندارند. بعضی کارها هنوز به‌صورت دستی انجام می‌شود اما در آینده اینطور نخواهد بود و هر روز هم پیچیده‌تر خواهد شد. مغازه‌ها هم ظاهرا مشتری ندارند اما مردم به‌صورت الکترونیکی خرید می‌کنند و آنها فقط کالاها را به دستشان می‌رسانند. اسنپ و شبکه‌های اقتصادی فروش کالا روزبه‌روز بیشتر می‌شوند و جالب است که این کار ارزان‌تر انجام می‌گیرد؛ مثلا اگر کالایی را از محله خود سفارش دهید، هزینه آزاد پیک نسبت به خرید از طریق فروشگاه اینترنتی از همان مغازه بیشتر است. این جالب نیست؟ با چنین ساختاری روزبه‌روز تولید، توزیع و مصرف کالاها ارزان‌تر درمی‌آید و به همین دلیل کشوری که نتواند شبکه عرضه و تقاضا را الکترونیکی و رسانه‌ای کند ورشکسته می‌شود و اجناس در آن گران‌تر و با کیفیت پایین‌تری عرضه می‌شود. با استفاده از اینترنت اشیا ماشین‌های دقیق‌تر، ارزان‌تر و با کیفیت بسیار بالاتری ساخته می‌شود. این اتفاقات دارد در جهان رخ می‌دهد. جهان درحال عوض شدن است چون تکنولوژی درحال تغییر است و از تکنولوژی مکانیکی وارد صنعت دیجیتال می‌شویم. همه‌چیز عوض می‌شود و این چالش بزرگ پیش روی دولت آینده است.
دولت با چه ابزار و برنامه‌ریزی می‌تواند برای رفع این چالش بکوشد؟
فقط علم، علم و علم. علم یعنی اینکه باید خودآگاهی تکنولوژیک به وجود بیاید و آن را بشناسیم. متاسفانه ما هر بار با آمدن تکنولوژی که گاهی خوب و گاهی بد بوده دچار بحران‌های عمیقی شده‌ایم ولی قاعدتا باید آموزش تکنولوژیک و مهم‌تر از همه سواد رسانه‌ای داشته باشیم که مطرح است و باید از دبستان و دبیرستان شروع کنیم و درمورد تلفن همراه که بچه‌ها با آن کار می‌کنند بحث و درس داشته باشیم. جالب است متاسفانه تنها چیزی که در علوم اجتماعی در دبستان‌ها، دبیرستان‌ها و دانشگاه‌ها نداریم همین بحث مبانی ارتباطات و فرهنگ است. فقط یک درس علوم اجتماعی داریم که جامعه‌شناسی صرف است و نمی‌تواند درمورد حوزه دیجیتال، رسانه‌ها و ارتباطات بحث کند. دانش‌آموزان حداقل باید دو واحد در زمینه ارتباطات یا مردم‌شناسی یا فرهنگ‌شناسی بگذرانند. دولت جدید اگر این موضوع را اولویت ندهد بحران‌های عمیقی تهدیدش خواهد کرد.
درواقع چالشی که شما مطرح کردید به‌نوعی چالش سبک زندگی است؟
سبک زندگی تابعی از مقتضیات زمان است، ما در هر زمان، یک سبک زندگی خاص داریم که به تکنولوژی وابسته است. در این میان معمولا رابطه ما با تکنولوژی سبک زندگی را تشکیل می‌دهد و در هر زمان به تناسب آن، تغییر می‌کند. امروزه به‌دنبال تکنولوژی‌های جدید، زندگی متحول و سبک زندگی تغییرات زیادی کرده، از سوی دیگر، سرعت رشد دیجیتال بسیار بالاست و به همین علت سبک زندگی نیز به‌سرعت تغییر می‌کند و گاهی این موضوع بر موضوعات مختلف زندگی روزمره و حتی سرنوشت یک جامعه تاثیر مستقیم دارد. در این میان، باید چارچوب‌های کلی نظر اسلام و تلفیق آن با تکنولوژی را مشخص و آنها را تبیین کنیم تا در آینده، زندگی و پیشرفت متناسب با تکنولوژی برخوردار باشیم.
فقط علم، علم و علم. علم یعنی اینکه باید خودآگاهی تکنولوژیک به وجود بیاید و آن را بشناسیم. متاسفانه ما هر بار با آمدن تکنولوژی که گاهی خوب و گاهی بد بوده دچار بحران‌های عمیقی شده‌ایم ولی قاعدتا باید آموزش تکنولوژیک و مهم‌تر از همه سواد رسانه‌ای داشته باشیم که مطرح است و باید از دبستان و دبیرستان شروع کنیم و درمورد تلفن همراه که بچه‌ها با آن کار می‌کنند بحث و درس داشته باشیم
نظر شما