آگاه: مجلس دارای ۱۳کمیسیون تخصصی است که حد نصاب برای عضویت در هر کدام، کمینه ۱۹نفر و بیشینه ۲۳نفر است. بعد از آنکه مجلس تشکیل شده و آغازبه‌کار می‌کند، نمایندگان درخواست عضویت خود در دو کمیسیون تخصصی را اعلام کرده و درنهایت براساس امتیازی که کسب می‌کنند به کمیسیون موردنظر راه می‌یابند.
زمانی که تقاضا برای عضویت در یک کمیسیون از ۲۳نفر بیشتر باشد، اولویت عضویت به نمایندگانی اختصاص می‌یابد که امتیاز بیشتری کسب کرده باشند. در مجلس فعلی بیشترین تقاضای عضویت نمایندگان برای کمیسیون‌هایی چون انرژی، امنیت ملی و سیاست خارجی، اقتصادی، برنامه و بودجه و محاسبات و... بود و کمیسیون‌هایی مثل کمیسیون بهداشت و درمان، حقوقی و قضایی و کمیسیون فرهنگی کمترین میزان اقبال نمایندگان را داشت.
درنهایت، با وجود اینکه هنوز کمیسیون‌های حقوقی، قضایی و فرهنگی با اعضایی حدود ۱۰نفر (بدون قطعیت) و درحالی‌که به حد نصاب نزدیک هم نشده است، ۲۰نفر از نمایندگان مجلس در هیچ کمیسیونی جا نشدند و این نتیجه اقبال بیش‌ازحد به کمیسیون‌های پرطرفدار است. این موضوع که حالا می‌توان آن را اختلال نامید، موجب تاخیر در فرآیند عضویت در کمیسیون‌ها و به نتیجه رساندن کمیسیون‌های بلاتکلیف شد.
دست به دامن اصلاح آیین‌نامه
برای حل این مشکل، نمایندگان به اصلاح آیین‌نامه رو آورده‌اند تا قانون سقف عضویت در کمیسیون‌های تخصصی حذف شود. از سویی، اجبار نمایندگان برای عضویت در یک کمیسیون غیرمطلوب، موضوع نتیجه‌مند و مفید بودن کار تخصصی در آن کمیسیون را به‌کلی زیر سوال می‌برد و از سوی دیگر، به ترافیک یا ازدحام نمایندگان در یک کمیسیون خاص دامن زده و مطابق روند هر ساله احتمالا کمیسیون‌های بیشتری به جمع کم‌طرفدارها اضافه می‌شوند. علاوه‌بر این، بیشترین عناوین تخصص و کارنامه فعالیت در میان نمایندگان در ادوار گذشته و دوره فعلی در موضوعات سیاسی، امنیتی، اقتصادی و امثال اینهاست یا درصورتی‌که تخصصی غیر از اینها دارند باز هم متمایل به حوزه فرهنگ نیستند.
دوفوریتی بودن اصلاح آیین‌نامه و حذف قوانین حد نصاب که در مجلس مطرح شده بود، مورد موافقت قرار نگرفت و درنهایت به‌شکل معمولی در دستورکار قرار گرفت که نتایج آن به هر ترتیبی که باشد به تشکیل کمیسیون‌های سال جاری مجلس نمی‌رسد. باوجوداین، همانطور که گفته شد، به نظر نمی‌آید برداشته شدن حدود کمینه و بیشینه تعداد اعضای کمیسیون‌های مجلس تاثیری در توجه به کمیسیون فرهنگی داشته باشد و درنهایت تنها راه را برای تجمع نمایندگان در کمیسیون‌های دیگر باز و آسان‌تر می‌کند.
تکرار بی‌نتیجه
چند سالی می‌شود که کمیسیون فرهنگی مجلس با افرادی تقریبا ثابت تشکیل می‌شود اما نکته اینجاست که تقریبا در هیچ دوره‌ای گشایشی در کار و حوزه‌های فرهنگ رخ نداده است؛ چه زمان بحران پاندومی کرونا و اثرهای جبران‌ناپذیر مقطعی و دائمی آن بر حوزه فرهنگ و به‌خصوص رسانه‌های سنتی و نوین من‌جمله مدیوم‌های نمایشی و چه دو سال گذشته که شرایط ازلحاظ منابع و امکانات، طبیعی بود و تنها نیاز به تدبیر و برنامه‌ریزی و اجرا داشت.
نگاهی به سابقه رؤسا و نایب‌رییسان دو دوره پیشین کمیسیون فرهنگی مجلس
مرتضی آقاطهرانی، رییس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی در دوره‌های یازدهم و نهم و شاید دوره فعلی است. سوابق او طبق اطلاعات مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تدریس در حوزه‌های علمیه، امامت جمعه و نمایندگی مجلس است. تحصیلات آقاطهرانی نیز در علوم حوزه (اجتهاد)، دکترای فلسفه و عرفان، کارشناسی ارشد مطالعات اسلامی و کارشناسی عرفان است.
نایب‌رییس اول کمیسیون فرهنگی در دوره قبل، یعنی دوره یازدهم مجلس نیز بیژن نوباوه‌وطن بوده است که سوابق او در مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، مدیریت دفتر سیاسی در نیویورک و انگلیس و سازمان ملل و تحصیلات او فوق لیسانس تولید تلویزیونی است.
نصراله پژمان‌فر، رییس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی در دوره دهم است که سوابق فعالیت او معاونت آموزش و پژوهش حوزه علمیه خراسان و معاونت فرهنگی جامعه المصطفی العالمیه و تحصیلات او در دروس خارج فقه و اصول است.
نایب‌رییس اول کمیسیون فرهنگی در دوره دهم مجلس، احمد سالک کاشانی بوده است که سوابق او معاونت فرهنگی مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) و تحصیلات او دروس خارج فقه و اصول ذکر شده است.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با وجود آنکه هیات‌رییسه کمیسیون فرهنگی را به‌علت نرسیدن به حد نصاب و تشکیل نشدن جلسه آن اعلام نکرده است اما اسامی برخی از نمایندگان را به عنوان اعضای این کمیسیون در وبسایت رسمی ثبت کرده است. اعضای کمیسیون فرهنگی دوره فعلی مجلس را مرتضی آقاتهرانی، حسنعلی اخلاقی امیری، امیرحسین بانکی‌پورفرد، امیرحسین ثابتی‌منفرد، علی خزائی، احمد راستینه هفشجانی، حمید رسائی، اسماعیل سیاوشی، بیژن نوباوه وطن و سید علی یزدی‌خواه تشکیل می‌دهند. در تماس با برخی از اعضای فعلی این کمیسیون در نهایت متوجه شدیم نتیجه وضعیت اعلام هیات‌رییسه کمیسیون فرهنگی هنوز مبهم و نامشخص است. علاوه‌بر آن، شنیده‌ها حاکی از آن است که نام برخی از نمایندگان بدون اطلاع آنها در فهرست اعضای کمیسیون‌های مختلف قرار گرفته است و به نوعی به عضویت اجباری این کمیسیون‌ها درآمده‌اند.
امیرحسین ثابتی، نماینده مجلس یازدهم در همین رابطه به ما گفت: تمایلی به عضویت در کمیسیون فرهنگی مجلس نداشته است. این در حالی است که نام او در فهرست اعضای این کمیسیون در دوره فعلی دیده می‌شود.
مسئولیت کمیسیون فرهنگی چیست؟
کمیسیون فرهنگی مجلس وظیفه پوشش بخشی از مسائل جامعه را دارد که به خودی خود پیچیده و سیال است و هر چه مغفول ماندنش به نشت معضلات این حوزه به دیگر زمینه‌ها می‌انجامد. مسئولیت و وظایف کمیسیون فرهنگی مطابق با آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی ورود به موضوع‌هایی مانند فرهنگ و هنر، رسانه ملی و ارتباطات جمعی، خانواده، زنان و جوانان، تربیت بدنی و ارشاد و تبلیغات اسلامی و قانون‌گذاری و نظارت در این حوزه‌هاست. بر اساس ماده۴۵ این آیین‌نامه می‌توان بخشی از وظایف آن را به شرح زیر برشمرد:
- بررسی طرح و لوایح ارجاعی و رسیدگی به درخواست‌های تحقیق و تفحص
- پیگیری سوال نمایندگان از رییس‌جمهوری و وزیران
- بررسی موارد ارجاعی از لوایح برنامه توسعه و بودجه سالانه و گزارش آن به کمیسیون تلفیق
- بررسی گزارش‌های عملکردی و نظارتی از اجرای قوانین، تهیه گزارش موردی و سالانه درخصوص امور اجرایی دستگاه‌ها و نحوه اجرای قوانین به‌خصوص قانون برنامه توسعه و بودجه سالانه و ارائه نکات مثبت، منفی و پیشنهاد نحوه اصلاح آن و تقدیم گزارش به مجلس جهت قرائت
نامرتبط بودن سوابق، فعالیت‌ها و تحصیلات نمایندگان در کمیسیون فرهنگی و دیگر کمیسیون‌ها به هر ترتیب پیشبرد و انجام فرآیندهای آسیب‌شناسی، هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی در این زمینه‌ها را به‌سوی بهره‌مندی از کارشناس‌ها و شوراهای مشورتی سوق می‌دهد که الزاما باید متشکل از اعضایی متخصص در این زمینه باشند. ما در گروه فرهنگی روزنامه آگاه، پیش از این وضعیت اقبال بسیار ضعیف و کم‌جان نمایندگان به کمیسیون فرهنگی را در هفته پایانی ثبت‌نام برای عضویت در کمیسیون‌های تخصصی و کم بودن ثبت‌نام‌کنندگان بررسی کرده بودیم. این گزارش را می‌توانید از کیوآرکد درج شده بخوانید.
حسن خجسته باقرزاده، فعال حوزه فرهنگ پیش از اعلام اعضای کمیسیون فرهنگی در این‌باره به ما گفته بود: مجلس باید برای این موضوع در حین تشکیل کمیسیون‌های تخصصی و شفاف شدن کارنامه و تخصص افراد عضوشده و دریافت اینکه ضعفی در این زمینه وجود دارد، این ضعف را با ایجاد شورایی تخصصی در کنار کمیسیون مربوط رفع کند. ایجاد چنین شورایی محدود به کمیسیون فرهنگی نیست، در کمیسیون‌های دیگر هم ممکن است خلأهایی از این دست وجود داشته باشد. این پیشنهاد می‌تواند موجب اخذ تصمیمات صحیح‌تر و دقیق‌تری در حوزه‌های مربوط شود.
حجت‌الاسلام و المسلمین محمد قمی، رییس سازمان تبلیغات اسلامی نیز در پلتفرم ویراستی در همین رابطه نوشته است: به حد نصاب نرسیدن کمیسیون فرهنگی مجلس مصداق بارز مظلومیت فرهنگی است. او در ادامه پیشنهاد کرده است: اگر سازوکار تعیین کمیسیون‌های تخصصی پیش از انتخابات وجود داشت، هم انتخاب دقیق‌تر بود و هم این گزاره که عضویت در کمیسیون فرهنگی جذابیت و منفعت ندارد، مطرح نمی‌شد. بخشی از گفت‌وگوی حسن خجسته باقرزاده را می‌توان تا حدی در تکمیل سخنان رییس سازمان تبلیغات در نظر گرفت؛ او در این بخش گفته است: باید در نظر گرفت که مردم نمایندگان را با دیدگاه تخصصی انتخاب نمی‌کنند و با نگاهی عمومی به نماینده اصلح موردنظرشان رأی می‌دهند. اقتصاد امر جاری در زندگی مردم است و با آن درگیرند. درگیری مردم با امور فرهنگی به شکلی ضمنی و تلویحی است اما با امور اقتصادی از نوع عینی و مستقیم است. به این خاطر است که توجه مردم برای انتخاب نماینده و اصلح بیشتر معطوف به جنبه‌ها، تخصص و وعده‌های اقتصادی و امور مربوط به آن است. فرهنگ همچون هواست و در زندگی افراد به‌شکلی غیرمحسوس جاری و موثر است. ممکن است در هوایی آلوده باشیم اما به‌شکلی ملموس دردسر ایجاد نکند و از سویی هم عموم مردم در زمینه‌های فرهنگی صاحب‌نظر نیستند تا نسبت به تغییر وضعیت و معضلات آن حساسیت ویژه‌ای داشته باشند.
نظر شما