آگاه: در باب شناخت بهتر اتفاق اربعین و ابعاد پیاده‌روی و شور و شوقی که در دل‌ها نسبت به آن ایجاد می‌شود، ذکر چند نکته حائز اهمیت است: الف) داستان اینکه ما در قبال مکتب سیدالشهداء چه می‌کنیم و او چه می‌کند آنقدر در منابر و مواعظ گفته شده است که طرح آن نه در حوصله این نوشتار است و نه مقصودم از طرح این موضوع چنین چیزی است؛ اما یک واقعیت را حداقل در این چندسال با تمام وجود تجربه کردم و از گفته‌های دیگران هم مکرر شنیدم و آن اینکه حسین بن علی(ع) علاوه بر اینکه بدهکار کسی نمی‌ماند و در سریع‌ترین فرصت ممکن عمل هر چند کوچک را پاسخ می‌دهد، بلکه در جواب متقابل به عملی که در مسیرش اتفاق بیفتد، چه بسا ده‌ها برابر بیشتر هم جبران می‌کند. امسال اتفاقی با دو سه موکب‌دار عراقی همکلام شدم؛ بالاتفاق می‌گفتند کل سال بخشی از درآمدمان را جمع می‌کنیم و اربعین همه را خرج می‌کنیم و علاوه بر اینکه هر سال رونق موکبمان بیشتر از سال قبل است و از اموال و ثروت‌مان که کم نمی‌شود، بلکه هر سال بر این دارایی افزوده می‌شود؛ باوری که به یک اعتقاد محکم در بین عراقی‌ها تبدیل شده است. خلاصه کلام یک چیز است:
این دستگاه و تشکیلات از رونق که نمی‌افتد هیچ؛ بلکه هر سال پر و پیمان‌تر هم خواهد شد.
فقط سهم ما خوشه‌چینی است تا به اندازه خودمان محروم نمانیم.
طبیعتا این جریان نیازی به حضور ما ندارد و ما با وجود سرتاسر نیازمان باید نقش فعال‌تری ایفا کنیم.
ب) این فرهنگ و عقیده که همه چیز در این دستگاه دقیق و محاسبه شده باوری است که طیف زیادی از مردم عراق آن را برخوردارند اما چه بسا در میان ایرانیان کمرنگ‌تر است.
اینجا بخشی از هویت کودکان و نوجوانان با خدمت با زائران اباعبدالله رقم می‌خورد و با اعتقاد جدی به این باور رشد می‌کنند و می‌بالند درحالی‌که که این ایده در میان این طبقه سنی کشور ما چندان پررنگ نیست. غرض اینکه جریان اربعین بهانه‌ای است برای توجه به این موضوع در بین خودمان و فرزندانمان؛ و اینکه در کنار تعزیه‌داری، شرکت در هیئات و برخورداری و استفاده از شعائر حسینی باید به مقوله خدمت به زائرین و عزاداران حسینی و نهادینه کردن آن با هر وسیله و امکانی و در هر زمینه‌ای به‌طور جدی فکر کرد؛ امری که باتوجه‌به تغییرات نسلی جامعه ما ممکن است روزگار متفاوتی را رقم بزند.
ج) هر پدیده‌ای که در جهان امروز ما به بررسی و واکاوی نیاز داشته باشد، وقتی از نزدیک و به‌صورت میدانی توسط پژوهشگر مورد مطالعه واقع شود، طبعا در نتایج نهایی تاثیر زیادی خواهد داشت. از آن جمله ماجرای عجیب و پیچیده راهپیمایی اربعین است که هر سال بر ابعاد و زوایای عجیب آن افزوده می‌شود. باید فراخوان داد به همه آنهایی که پشت میز نشسته‌اند و در اتاق‌های دربسته به تحلیل زیبایی‌شناختی و جامعه‌شناسی اربعین می‌پردازند. نه فقط یک فراخوان داخلی؛ یک فراخوان جهانی و برای همه اندیشکده‌ها و دانشگاه‌های برجسته دنیا. این اتفاق ساعت‌ها و روزها به واکاوی و بررسی نیاز دارد. بشر امروز برای تحلیل درست این رویداد به خلق خط‌کش‌ها و مترهای جدید تحلیلی نیاز دارد والا دریافت‌هایش ناقص خواهد بود.
د) با همه این مقدمات حداقل به‌عنوان کسی که ۶سال پیاپی(منهای سال۹۹ و به دلیل کرونا) توفیق پیدا کردم در این ظرفیت عظیم پیاده‌روی اربعین حضور پیدا کنم و این اتفاق بزرگ را از نزدیک ببینم؛ باید بگویم علی‌الحساب پای آخرین و به‌روزترین نظریات جامعه‌شناسی و روان‌شناسی در تحلیل و تفسیر این اتفاق محیرالعقول و شگفت می‌لنگد.
سعی در گنجاندن ویژگی‌های این حماسه در جدول‌ها و نمودارها و تحلیل گفتمان‌ها و نسبت دادن آن به اینکه این یک امر سیاسی است، نه مذهبی و حکومتی است، نه مردمی از بیخ و بن باطل است. دست و پا زدن بیجا مانع فهم است.
بهتر است به راهی نو برای تحلیل اربعین بیندیشیم...
۳۱ مرداد ۱۴۰۳/عمود ۷۰۷/جاده نجف به کربلا