آگاه: همانطور که گفته شد، نیمی از شرکت‌کننده‌های این فصل را بازیگرانی تشکیل داده‌اند که از پیش در جهان کمدی و طنز، شناخته شده و نامی بوده‌اند؛ قدرت‌الله ایزدی، حمید لولایی، علی صادقی و تا حدی علی اوجی، هر چهار نفر از بازیگرانی هستند که ما آنها را با نام کمدین نیز می‌شناسیم و در آثار دیگری پیش از این توانسته‌اند مخاطبان را بارها و بارها بخندانند. به‌ویژه، ایزدی، لولایی و صادقی که هر سه را با سریال‌های خانوادگی دهه‌های ۸۰ و ۹۰ به یاد می‌آوریم که هنوز هم از گزینه‌های پربیننده و پرتکرار در شبکه‌های تلویزیونی مانند آی‌فیلم و شبکه تماشا هستند؛ بنابراین، حضور این بازیگران به خودی خود معنای خوبی برای مخاطب دیروز و امروز برنامه‌های تلویزیونی دارد. در کنار آنها نیز، هنرمندانی مانند مجید یاسر و نیما فلاح حضور دارند که اگرچه در آثار کمدی بازی کرده‌اند اما کمتر آنها را کمدین می‌دانیم و در مسابقه-نمایش جوکر نیز کمتر حضوری از این جنس دارند. امین زندگانی و شاهرخ استخری را بیشتر با کارهای جدی به یاد می‌آوریم، گرچه حضورشان جذابیت‌های دیگری برای مخاطب دارد. شاهرخ استخری با راه‌اندازی صفحات مجازی «لایف استایل» و حضور خانوادگی در آن، مخاطبان و دنبال‌کننده‌هایی دارد که مشتاق تماشایش در برنامه‌ای از این جنس باشند.
دگرگشت آقا رشید به جوکر
قدرت‌الله ایزدی یا همان آقارشید مشهور از آن دست کمدین‌هایی است که توانایی زیادی در بداهه‌پردازی روی صحنه دارد. از قدیم هم او را اینطور شناخته‌ایم که بدون تکنیک و متن و ساختار می‌تواند اجرا کند و همه را بخنداند. فصل سوم «جوکر۲» به نحوی بیش از همه تحت‌تاثیر همین توانایی ایزدی قرار گرفته است. در واقع آنچه در قسمت اول فصل سوم (و نیز در باقی قسمت‌ها) بیشتر از همه به چشم می‌آید، تکاپوی ایزدی برای خنداندن دیگران است. حتی پیش از شروع این فصل هم پیش‌بینی می‌شد وقتی پای ایزدی در میان باشد دیگران تحت تاثیر او قرار بگیرند و جنس شوخی‌ها به سمت‌وسوی دیگری رود.
جالب اینکه ایزدی علاوه بر خواندن، حرکات موزون و خاطره تعریف کردن از باغ‌وحش و شیر خوردن و...، در جاهایی هم وارد شوخی بدنی با دیگران هم می‌شود و حتی تا مرز قلقلک دادن برای خنداندن هم پیش می‌رود. او مدام میدان را در دست می‌گیرد و دیگران فقط در تلاشند از دست او نخندند. علاوه بر این، ایزدی برای شوخی‌هایش حد و مرزی قائل نیست. ما هم بامزگی و جذابیت این کاراکتر را قبول داریم اما نمی‌توانیم منکر این مسئله شویم که بخش مهمی از موقعیت‌های خنده‌دار قسمت اول، به‌خاطر شوخی‌های جنسی و دوپهلوی آقا رشید بود و خلاقیت در آن مبنای اصلی نبود.
رده‌بندی سنی، مورد مغفول همیشگی
با آنکه می‌دانیم برنامه جوکر مخاطبانی از همه سنین و به‌ویژه گروه سنی نوجوان دارد، در تیتراژ ابتدایی ذکر شده است که برای افراد زیر ۱۵سال مناسب نیست. نکته این است که به نظر می‌آید این محدودیت سنی مخاطب، دست برنامه‌ساز را برای اجرای هر آنچه محتوای نامناسب در برنامه باز می‌گذارد، درحالی‌که نه فقط معنای رده‌بندی سنی در رسانه این نیست که مطابق قوانین ساترا نیز چنین امری معتبر نیست.
گرچه حالا جهان برنامه‌سازی کمدی چه در داخل و چه در خارج ایران تغییر کرده و نمونه‌های امروزی برنامه‌های قدیمی‌تر شاید نتوانند مخاطبی برای خودشان پیدا کنند اما تن دادن به خندادن بر مبنای شوخی‌های دوپهلوی جنسی و امثال آن به هر حال نمی‌تواند برنامه‌ای را ماندگار و سرپا نگه‌دارد، حتی اگر در ابتدای پخش بینندگان قابل توجهی داشته باشد. اتکا بر هرنوع لودگی و شوخی‌های سطحی در نهایت به معنای تعیین تاریخ مصرفی کوتاه برای چنین برنامه‌ای است.
چرا بانمک‌های قدیمی راضی‌کننده نبودند؟
بازیگران کمدینی که از آنها نام بردیم را بیشتر با سریال‌های تلویزیونی دهه‌های قبل می‌شناسیم، همان سریال‌هایی که بخش‌های زیادی از آن، حالا به عنوان «میم» اینترنتی دست به دست می‌شود و بار و معنای طنزی را حمل می‌کند که در موقعیت‌های بسیاری می‌نشیند و برای همین است که بعد از گذشت بیش از ۲۰سال هنوز از دهن نیفتاده و کارکرد جدیدی نیز به خود گرفته است. در آن زمان، کمدی‌ها تمیز و خانوادگی بود؛ از این رو، در ابتدای این برنامه هم به نظر می‌رسید دیگر لازم نیست نگران شوخی‌هایی که در فصل‌های قبل به آن ازسوی مخاطبان نقد شده بود، باشیم. بااین‌حال، با گذشت تنها چند دقیقه از شروع قسمت اول فصل جدید، این تصور خراب شد و با انتشار دو قسمت دیگر، شوخی‌های نامتعارف به اوج خودش رسید و بهانه‌ای شد تا دوباره انتقادات تکراری به این برنامه مطرح شوند. احسان علیخانی حالا برنامه‌ساز مطرح و با تجربه‌ای است و ذائقه مخاطب را به خوبی آزموده است. او در سال‌هایی که در صداوسیما فعال بود، موفق شد پربیننده‌ترین برنامه‌های زمان خودش را بسازد، با خط‌قرمزها آشناست و شاید همین آشنا بودنش زمینه موفقیت نسبی فصل اول «جوکر» را فراهم کرده بود؛ برنامه‌ای که در عین سرگرم‌کننده بودن، برای یک جمع خانوادگی هم مناسب بود. علیخانی ظرفیت را برای ساخت فصل‌های تازه‌تر مناسب دید اما به یک‌باره و در فصل‌های بعد، جنس شوخی‌هایش را عوض کرد. دیگر نشانی از یک برنامه طنز خانوادگی نیست و اکثر شوخی‌ها بر پاشنه و محور شوخی‌های جنسی می‌چرخد؛ موضوعی که با اعتراض مخاطبان هم همراه شده است. درعین‌حال، علیخانی در فصل جدید «جوکر» با وجود همه واکنش‌های منفی، دوباره مبنای کارگردانی‌اش را تنها روی خنداندن مخاطب به هر طریقی گذاشته است. شوخی‌های جنسی که تمامی ندارد و گویی آنقدری که شرکت‌کنندگان و عوامل برنامه را می‌خنداند، مخاطب را نمی‌خنداند که حتی خشمگین هم می‌کند. این موضوع را از نظرات این برنامه در شبکه‌های اجتماعی به‌خوبی می‌توان دریافت، حتی اگر در جمع فامیلی و خانوادگی نیز این بحث را بازکنید، متوجه برایند نظرات عمومی نسبت به این برنامه می‌شوید. به نظر می‌رسد احسان علیخانی ترجیح داده است تا روی مرز ممیزی راه برود؛ جایی که هدف، صرف خنداندن بدون رعایت خط قرمزهاست اما در عین حال از شوخی‌های مستقیم پرهیز می‌شود.
نشانگان شکست
به نظر می‌آید با روندی که فصل دوم از جوکر تا به اینجای کار طی کرده است، احسان علیخانی هر آنچه در چنته داشته برای جذابیت بیشتر برنامه به میدان آورده و تلاش کرده تا مخاطب را راضی کند اما آنچه در نهایت از کار درآمده، به جز تعداد محدودی سکانس‌های جذاب و شوخی‌های هوشمندانه (که بیشینه‌اش در جوکر خانم‌ها بوده است) باقی، تنها شوخی‌هایی است که یا الهام‌گرفته و تقلیدی از فضای مجازی‌اند یا بازی با شوخی‌های کنایه‌آمیز جنسی هستند و هیچ‌کدام در ذهن مخاطب ماندگار یا تبدیل به موتیفی در میان شوخی‌های روزمره نمی‌شوند. این در حالی است که به عنوان مثال، نحوه صدا زدن علی صادقی در سریال «خانه‌به‌دوش»، هنوز در کلام مخاطبان، زنده و پویاست و تکرار می‌شود، حتی حمید لولایی در قسمت پنجم این فصل نیز تلاش کرد با تکرار همین دیالوگ دیگران را بخنداند. بنابراین بد نیست از مخاطبان بپرسیم بعد از پخش دو سری و فصل‌های قابل توجهی از نمایش-مسابقه جوکر آیا یک شوخی یا دیالوگ طنز را سراغ دارید که به عنوان نمونه‌ای کوچک، ماندگار شده باشد و در گفتار و شوخی‌های روزمره مخاطبان جهان واقعی یا مجازی جایی پیدا کرده باشد؟
نظر شما