آگاه: برج‌های خرقان در یک کیلومتری روستای حصار ولی‌عصر، از توابع دهستان خرقان غربی در شهرستان آوج استان قزوین قرار دارند. این سازه‌های تاریخی را می‌توانید در ۳۲کیلومتری جاده قزوین ـ همدان پیدا کنید.
برج‌های خرقان در محوطه وسیعی به فاصله کمی از یکدیگر قرار گرفته‌اند و از بسیاری جهات با هم شباهت دارند؛ با این تفاوت که برج شرقی قدیمی‌تر از برج غربی بوده و ۲۶سال زودتر ساخته شده است. این برج‌ها که در کنار قبرستان ۱۰۰۰ساله روستای حصار ولی‌عصر قرار دارند، هنر معماران دوره خود را به نمایش می‌گذارند و از معدود بناهای اسلامی هستند که علت ساخت و سازندگان آن در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
تحقیق درباره برج‌های خرقان برای اولین‌بار در سال ۱۹۶۴ میلادی صورت گرفت و پس از آن دیوید استروناخ و کایلر یانگ در سال۱۹۶۶ در مقاله‌ای به نام «سه آرامگاه برجی از دوره سلجوقی» به معرفی آن پرداختند.
دلیل ساخت این دو برج در این مکان و نام سازنده آنها مشخص نیست اما براساس کتیبه‌های موجود، سازنده آن را شخصی به نام زنجانی می‌دانند. این فرضیه وجود دارد که خرقان در زمان سلجوقیان چراگاه دام‌های قبایل ترک بوده است و رؤسای قبایل در این برج‌ها دفن می‌شدند. در برج‌های خرقان مقبره‌هایی با ضریح‌های منبت‌کاری‌شده وجود دارد که متعلق به اشخاصی با نام‌های «ابوسعید بیجار پسر سعد» و «ابومنصر ایلتای تی‌تکین» هستند. تا اوایل دهه ۱۳۴۰ تصور می‌شد که این دو بنا آرامگاه دو امامزاده به نام‌های حدیده خاتون و محمد از فرزندان امام موسی‌بن‌جعفر(ع) هستند؛ اما با بررسی‌های بعدی مشخص شد که دو ترک سلجوقی در این بناها دفن شده‌اند.
برج‌های خرقان در سال۱۳۴۷ بر اثر سیلاب آسیب دید که روستاییان محلی آن را به‌شکل ابتدایی مرمت کردند. این سازه‌ها در سال‌های ۱۳۵۳، ۱۳۶۹، ۱۳۷۰ و ۱۳۷۳-۱۳۷۱ مرمت شدند. با این حال، در سال۱۳۸۱ با وقوع زلزله شدید بوئین‌زهرا مجددا آسیب زیادی به آنها وارد شد. در سال‌های اخیر نیز به نگهداری و مرمت برج توجه چندانی نشده است.
برج‌های خرقان را می‌توان با برج شبلی دماوند و آرامگاه امیراسماعیل سامانی در بخارا مقایسه کرد و شاید بتوان آجرکاری آن را با الهام از هنر دوره سامانی و آل بویه دانست. در طول قرن‌های چهارم و پنجم، بیشتر برج‌های شمال ایران با نقشه دایره ساخته می‌شدند. انتخاب نقشه هشت‌ضلعی در ساخت برج در قزوین که فاصله زیادی با مناطق شمالی کشور ندارد، مهارت و ذوق سرشار هنرمندان را نشان می‌دهد؛ چراکه امکان ابداع و ارائه تزیینات متنوع و بدیع در برج‌های هشت‌ضلعی بسیار آسان‌تر بوده است.
برج شرقی که قدیمی‌تر از برج غربی است، در سال ۴۶۰هجری قمری با ارتفاع ۱۲٫۴۵متر و پلان هشت‌ضلعی ساخته شد. در کنار هر ضلع این برج، نیم‌ستون‌هایی به چشم می‌خورد که هفت نیم ستون قطری معادل با ۹۵سانتی‌متر و دو نیم‌ستون دیگر قطری برابر با ۱۴۰سانتی‌متر دارند؛ در این دو نیم‌ستون بزرگ‌تر، پله‌های مارپیچی تعبیه شده است. برای رسیدن به راه‌پله‌ها باید از در مستطیلی‌شکل کوتاهی عبور کرد که در داخل اتاق مقبره قرار دارد. تعداد پله‌های هر راه‌پله ۲۲عدد است.
ساختمان برج‌های خرقان با آجرهای ساده به ضخامت ۶۰سانتی‌متر ساخته شده، سپس روی آن پوششی تزیینی با آجر به ضخامت ۲۱سانتی‌متر اجرا شده است. پوشش این برج از اولین نمونه‌های پوشش دوپوش با انحنای بیضوی است. تا قبل از زلزله سال۱۳۸۱ بخش اندکی از پوشش خارجی گنبد باقی مانده بود و درحال‌حاضر گنبدهای داخلی آن سالم هستند.
باتوجه‌به ویژگی‌های تاریخی برج می‌توان گفت که در میان گنبدهای دوپوسته‌ای که پوسته دوم آنها مخروطی شکل نیستند، این بنا نخستین گنبد دوپوسته قرن پنجم هجری به شمار می‌رود و از این نظر حائز اهمیت است.
نکات بازدید از برج‌های خرقان
برج‌های خرقان قزوین؛ شاهکار معماری سلجوقی
ترجیحا پیش از غروب آفتاب و تاریکی هوا بازدید خود را به اتمام برسانید.
بازدید از این جاذبه تاریخی رایگان است.
از ریختن زباله و آسیب به برج‌ها بپرهیزید.
نظر شما