قلعه چالشتر معروف به «قلعه خدارحم خان»، در شهر چالشتر قرار دارد. شهر چالشتر در عهد حکومت صفویه، مرکز حکومت چهارمحال بود. به این مناسبت، قلعه‌ای در این شهر برای حاکم چهارمحال ساختند تا از آن قلعه، تمامی قلمرو خود را اداره کند. بعدها قلعه دوره صفویه از بین رفت و در دوره قاجاریه، قلعه چالشتر به‌جای آن ساخته شد. سابقه قلعه چالشتر به دوره قاجاریه می‌رسد. این قلعه، خانه خان محسوب می‌شد و چهار دروازه داشت. در عهد قدیم، چهار دروازه آن را می‌بستند تا امنیت قلعه تامین شود. قلعه چالشتر تلفیقی از معماری ایرانی ـ اروپایی است.

قلعه چالشتُر شهرکرد؛ نمادی از تلفیق معماری و حجاری

آگاه: قلعه چالشتر که به «قلعه خانی» و «قلعه خدارحم خان» شهرت دارد، از جاهای دیدنی استان چهارمحال و بختیاری است و در شهر چالشتر قرار دارد. این قلعه تاریخی منحصربه‌فرد، اثری باشکوه است که با تلفیق و ترکیب معماری اروپا و هنر حجاری ایران بنا شده است. قلعه چالشتر در پنج‌کیلومتری شهرکرد، مرکز استان، قرار دارد. منابع تاریخی و باستان‌شناسی، ساخت بنای قلعه چالشتر را به سال ۱۳۲۳هجری قمری نسبت می‌دهند؛ این تاریخ روی یکی از سرستون‌های قلعه نیز حک شده است.حاکم قلعه در عصر صفویه، در چالشتر، مرکز حاکمیت چهارمحال، ساکن بود و به‌وسیله کلانترهای روستاها، منطقه‌های تحت سلطه خود را اداره می‌کرد. در دوره قاجاریه با انتخاب حسینقلی‌خان به ایلخانی بختیاری، حکمرانان از منطقه چالشتر خلع شدند و وضعیت آنها به زمین‌دار و دهقان تغییر کرد. قلعه چالشتر از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است. این بخش‌ها شامل خان‌نشین، اندرونی، سردر سنگی، انبار، حمام و اصطبل می‌شود. خان‌نشین و قلعه اعیانی این مجموعه تاریخی، ۳۸ستون سنگی با ایوان و سردر دارد.ایوان بنا ۱۰ستون سنگی دارد و مجموعه قلعه به‌وسیله اندرونی به خان‌نشین متصل می‌شود. مجموعه بنای قلعه چالشتر، پنج ایوان و پنج اتاق اندرونی و ۴۰ستون دارد. روی دیوارها و در این قلعه تاریخی، نقوشی افسانه‌ای طرح شده است که مضمون آنها گل و مرغ، گل و گلدان، پیچش گیاه، نقش فرشته و زندگی روزمره مشاهده می‌شود. این نقش‌ها بسیار زیبا و ماهرانه کشیده شده‌اند و چشم هر گردشگری با تماشای آنها غرق لذت و حیرت می‌شود.سابقه قلعه چالشتر به دوره قاجاریه می‌رسد. اگرچه گفته شده است که چالشتر در عهد صفویه مرکز حکومت چهارمحال بود؛ اما ساخت قلعه چالشتر به دوره صفویه بازنمی‌گردد. احتمال دارد قلعه‌ای در دوره صفویه در این مکان بوده که تخریب شده و قلعه جدید به‌جای آن ساخته شده است. تاریخ حک‌شده روی سرستون‌های قلعه، تاریخ ۱۳۲۳هجری قمری را به نمایش می‌گذارند.بنا دو قسمت شمالی و جنوبی دارد و وسعت آن در حدود ۱۲,۰۰۰متر است. قلعه چالشتر بخش‌های مختلفی دارد. بنای قلعه به‌شکل قلعه‌های دوره قاجار و با معماری این عصر ساخته شده است. قسمت شمالی بنا سالم مانده است اما بنای جنوبی قلعه در حدود ۹۰درصد تخریب شده بود که دوباره آن را بازسازی کردند.سازنده مجموعه تاریخی قلعه چالشتر، خدارحم خان چالشتری، فرزند محمدرضاخان، حاکم چهارمحال بود. بنای قلعه نشان می‌دهد که در گذشته از کاربری خان‌نشینی برخوردار بوده و محل زندگی خان محسوب می‌شده است. امور اداری حاکمیت چهارمحال و دیدارهای مختلف سیاسی نیز در این قلعه انجام می‌گرفت.در برخی منابع تاریخی گفته شده است که علامه دهخدا در حین جنگ جهانی اول به چهارمحال‌وبختیاری رفت و به‌مدت دو سال در قلعه چالشتر ساکن شد و در آنجا از کتابخانه قلعه برای نگارش لغت‌نامه بهره برد. این گزارش مورد شک است؛ زیرا علامه دهخدا در هنگام جنگ جهانی اول، به نزد امیرمفخم بختیاری رفت و قلعه امیرمفخم در روستای دزک واقع بود. با این توضیح، مشخص می‌شود که علامه دهخدا در قلعه دزک اقامت کرد؛ نه قلعه چالشتر.معماری مجموعه تاریخی قلعه چالشتر، شباهت زیادی به دیگر بناهای دوره قاجاریه دارد. با اینکه سبک معماری ایرانی دوره قاجار در این قلعه کاملا به چشم می‌خورد اما بارقه‌هایی از ترکیب هنر ایرانی و اروپایی نیز در قلعه موج می‌زند. قلعه چالشتر با ستون‌هایی ایستاده از سنگ و نقش‌برجسته‌هایی که روی آنها حک شده است، چشم‌اندازی جذاب از خود به نمایش می‌گذارد.برطبق تصاویر هوایی که از بنای قلعه گرفته شده است؛ قلعه در گذشته از ۲۲برج مدور و چهار دروازه برخوردار بود که هرکدام رو به یک سمت داشتند. یکی از دروازه‌ها به‌سمت شهر سامان، دومی به دهکرد، دیگری به نافج و چهارمین آنها به‌سمت شهر سورشجان بود.دروازه‌ها و سردرهای قلعه چالشتر درحال‌حاضر از بین رفته‌اند. برج و باروی قلعه و نمای آن از آجر ساخته شده بود. بررسی‌هایی که در این مکان تاریخی شده، نشان می‌دهد که تخریب برج و باروی تپه‌ها، دو دور دیوارکشی دارد. دوره اول ممکن است مربوط به دوره صفویه باشد؛ زیرا ترکیب آن خشتی و قطور است و دیوارکشی دوم به دوره قاجاریه باز می‌شود.با احیای قلعه خدارحم خان در چالشتر که بازسازی آن از سال۱۳۷۹ آغاز و در سال۱۳۸۲ به اتمام رسید و اهدای ۶۴۰قلم اشیای مردم‌شناسی باارزش از سوی یکی از فرهیختگان و علاقه‌مندان به میراث فرهنگی استان، طبقه همکف قلعه خدارحم خان به‌منظور چیدمان بخشی از اشیای اهدایی، به موزه تبدیل شد. این موزه در اردیبهشت سال۱۳۸۳ افتتاح و براساس هویت و معرفی اشیای آن، موزه «کار و زندگی» (موزه مردم‌شناسی) نام‌گذاری شد.این موزه در زیرزمین حیاط بیرونی قرار دارد که در آن، برش‌های مختلف از زندگی مردم بومی و سنتی منطقه چهارمحال و بختیاری و عشایر آن منطقه به نمایش گذاشته شده است؛ ازجمله ابزار و اثاثیه‌ای که مردم منطقه تا صدسال پیش از آنها استفاده می‌کردند: مانند کرسی، وسایل نخ‌ریسی و لبنیات‌سازی و همین‌طور مجسمه مردمی با لباس‌های محلی بختیاری و قشقایی که همگی از اشیای این موزه هستند. ضمن اینکه معماری این مکان هم جالب است به‌طوری‌که کل زیرزمین، بدون استفاده از فلز، چوب، سقف زده شده است.این موزه در محل قلعه چالشتر واقع شده و سنگ‌های عظیم و قطور عصاری، سنگ آسیاب، شیرهای سنگی، قوچ‌های سنگی در اشکال و ابعاد مختلف، سنگ قبرهای تخت و افراشته با خطوط و نقوش و ابعاد متنوع، عناصر سنگی منقوش به‌کاررفته در معماری مانند چهارچوب‌های سنگی، ستون‌ها، سرستون‌ها، پاستون‌ها، ازاره‌ها و فواره‌ها، حوض یک‌پارچه سنگی قاجاری، سنگ‌آب‌ها، دست‌آس‌ها و هاون‌های مختلف و متنوع در سال۱۳۷۹ از نقاط مختلف استان جمع‌آوری و با محوطه‌سازی حیاط قلعه ستوده، موزه سنگ استان به‌صورت بسته و باز تشکیل شد و از سال۱۳۸۰ مورد بهره‌برداری قرار گرفت.

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
  • نظرات حاوی توهین و هرگونه نسبت ناروا به اشخاص حقیقی و حقوقی منتشر نمی‌شود.
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود.