آگاه: یکی از نکاتی که درباره تنظیم‌گیری پسینی وجود دارد این است که محتواهایی که به دستور ساترا حذف شدند در اینترنت و دیگر سایت‌ها و پلتفرم‌ها وجود دارند؛ بنابراین قابل دسترس هستند و حذف آنها فقط یک اقدام صوری است. چنین اقدامی مانع از پاگرفتن و رشد پلتفرم‌های بومی می‌شود؛ به این دلیل که یک پلتفرم بومی با کلی هزینه بالا می‌آید اما در نهایت کاربر به‌سمت پلتفرم خارجی کشیده می‌شود و مورد انتقاد قرار می‌گیرد. اما پیش از بررسی دلایل این موضوع نگاهی داشته باشیم به گزارشی که روابط عمومی سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی منتشر کرده است.

ساترا در پاییز چه کرد؟
نظر به ماموریت معاونت پایش و نظارت ساترا مبنی بر رصد، پایش و نظارت بر عملکرد ارائه‌دهندگان خدمات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی و رده‌بندی و صدور پروانه انتشار محتوا به‌منظور ایجاد اطمینان از دسترسی کاربران به محتوای سالم، صحیح و پاک، گزارش عملکرد سه‌ماهه این معاونت منتشر شد.
بر اساس این گزارش ۷۳جلسه با سکوها و نهادها، بازدید از چهار لوکیشن تولید سریال و برنامه جدید دارای مجوز از ساترا، برگزاری ۱۴جلسه شورای صدور مجوز تولید محتوا، بررسی و ارزیابی ۲۰۵عنوان طرح نمایشی، بررسی ۳۱عنوان طرح غیرنمایشی، صدور مجوز موافقت کلی برای تولید ۵۰عنوان طرح، بررسی و ارزیابی ۲۴عنوان فیلمنامه نمایشی، صدور مجوز قطعی تولید برای هفت عنوان فیلمنامه، برگزاری ۱۱جلسه شورای صدور مجوز انتشار محتوا، ممیزی ۲۵۲۰دقیقه محتوای غیرنمایشی برای صدور مجوز انتشار، ممیزی ۳۶۰۰دقیقه محتوای نمایشی برای صدور مجوز انتشار و حذف ۱۴۷محتوای مجرمانه از سکوها بخشی از اقدامات معاونت پایش و نظارت ساترا در فصل پاییز بوده است. از دیگر اقدامات این معاونت در فصل پاییز می‌توان به مسدودسازی ۲۱سکوی انتشاردهنده محتوای انبوه مجرمانه و فاقد مجوز از سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی با همکاری کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه رایانه‌ای دادستانی کل کشور، پایش تخلفات پخش زنده غیرمجاز ۳۲۲۸ برنامه، پایش محتوای کسب‌وکارهای متقاضی تبلیغات از تلویزیون در ۱۷سکوی متقاضی تبلیغات تلویزیونی، اصلاح ۳۹۱۴دقیقه از سریال‌های کودک و نوجوان سکوهای فعال در حوزه دوبله و اصلاح ۲۰۴دقیقه از سریال‌های کودک و نوجوان با زبان اصلی همراه با زیرنویس فارسی اشاره کرد. 
معاونت پایش و نظارت ساترا در آذر سال جاری در راستای اجرای قانون مقابله با اقدامات خصمانه رژیم صهیونیستی علیه صلح و امنیت، محتوای سریال «یک نور کوچک» (A Small Light ۲۰۲۳) را از تمام سکوهای صوت و تصویر فراگیر و شبکه نمایش خانگی کشور با همکاری سکوهای یادشده حذف کرد. این سریال به‌طور اغراق‌آمیزی به نمایش مظلومیت یهودی‌ها، اشاره دارد و در راستای مشروعیت‌بخشی به جنایات رژیم صهیونیستی ازسوی یک شرکت آمریکایی تولید شده است. همچنین در ماه گذشته، دوبله فصل اول و دوم سریال «خاندان اژدها» طبق نظر شورای صدور مجوز ساترا اصلاح و نسخه اصلاح‌شده در شبکه نمایش خانگی کشور منتشر شد.

تنظیم‌گری با ممیزی فرق دارد
شاید پیش از صحبت درباره اجزای این گزارش بهتر باشد بدانیم تنظیم‌گری یعنی چه.
سعید مقیسه، رییس سابق ساترا در گفت‌وگویی که با یکی از رسانه‌ها انجام داده بود درمورد موضوع تنظیم‌گری گفته بود: تنظیم‌گری ابعاد گوناگونی دارد و تفاوت آن با «ممیزی» قابل‌توجه است، زیرا تنظیم‌گری عملی فراتر از بحث ممیزی است. به‌طور خلاصه، تنظیم‌گری باید به‌گونه‌ای باشد که به نفع یک صنعت عمل و ذی‌نفعان را تشویق کند مقررات و ضوابط را رعایت کنند؛ به این معنا که منافع آنها در رعایت ضوابط است. باید بازار به نحوی تنظیم شود که افراد در مسیر درست گام بردارند؛ به‌گونه‌ای که تنظیم‌گری به‌درستی انجام شود و حرکت در این مسیر، با سرعت و منفعت بیشتری همراه باشد. این هدفی است که هر تنظیم‌گری باید آن را دنبال کند. برخلاف چیزی که ما فکر می‌کنیم و به آن اشاره کردیم که تنظیم‌گری باید قبل از انتشار صورت بگیرد در قوانین ساترا، شیوه‌ای از تنظیم‌گری با عنوان تنظیم‌گری پسینی نیز وجود دارد؛ به بیان دیگر، یکی از ابعاد تنظیم‌گری، تنظیم‌گری محتوایی است که شامل نظارت پیشینی و پسینی بر محتوای سکوها می‌شود. 
مقیسه در خصوص این جنبه از تنظیم‌گری هم توضیح داده است: «نظارت پسینی به‌معنای رصد و پایش جامع محتواها و اقدامات اصلاحی بعد از انتشار محسوب می‌شود. تنظیم‌گری محتوایی در حوزه نظارت پسینی به این معناست که ابتدا به رصد محتوایی بپردازیم تا از وضعیت آگاه شویم و متخلفان را مطلع کنیم و تذکر دهیم تا محتوا را اصلاح کنند. یکی از راهکارهای نظارت پسینی، استفاده از مشارکت جامعه در حوزه رصد و پایش است که از طریق سامانه ساپرا اتفاق می‌افتد و همکاران ما تمام گزارش‌های مردمی سامانه ساپرا را بررسی می‌کنند و در مواردی که تشخیص مردم درست باشد، شاهد اعمال قانونیم. بخش بعدی تنظیم‌گری محتوایی، نظارت پیشینی است. نظارت ساترا در نظارت پیشینی از طریق صدور مجوز تولید و انتشار اتفاق می‌افتد. ما شورایی داریم که در آن طرح‌ها و فیلمنامه‌ها بررسی و مجوز دریافت می‌کنند که به شورای تولید معروف است و در مصوبه شورای‌عالی انقلاب‌فرهنگی هم به این شورا به‌صراحت اشاره شده است. پس از آن، شورای انتشار وارد عمل می‌شود. در این شورا، تولیدکنندگان اثر، کارهای خود را پس از تولید ارائه می‌دهند و محتوا با طرح و فیلمنامه تطبیق داده می‌شود. البته همیشه انطباق کامل وجود ندارد و ممکن است نقاط ضعفی تشخیص داده شود. گاهی، تولیدکنندگان دقیقا همان چیزی را که قرار بوده بسازند، بدون نیاز به بررسی دوباره در شورا می‌سازند. اما در برخی موارد، نیاز به توضیحاتی وجود دارد که تولیدکنندگان اثر در شورا ارائه کرده و مجوز انتشار دریافت می‌کنند. از شورای انتشار هم در مصوبه شورای‌عالی انقلاب‌فرهنگی به‌صراحت نام برده شده است؛ بنابراین ما در تنظیم‌گری محتوایی، رصد و پایش جامعی داریم. در این راستا، یک رصدخانه بزرگ برای بررسی محتواهای منتشرشده در سکوهای دارای مجوز و فضای مجازی ایجاد کرده‌ایم، همچنین از روش‌های گوناگون برای سالم‌سازی فضای مجازی بهره می‌گیریم. به‌طور خلاصه تنظیم‌گری محتوایی شامل سه بخش است: نخست، رصد جامع محتوا؛ دوم، شورای تولید که به بررسی و صدور مجوز برای طرح‌ها و فیلمنامه‌ها می‌پردازد و سوم، شورای انتشار که مجوز تطبیق بین طرح اولیه و محصول نهایی را صادر می‌کند.

جایگاه قانونی
تمام این فعالیت‌های ساترا در حالی انجام می‌شود که جایگاه قانونی آن هنوز برای بسیاری از نهادها و مسئولان روشن و مشخص نیست و احتمالا همین نامعلومی و ناشناخته بودن ساترا هم باعث شده تا دست‌اندرکاران این نهاد به فکر برگزاری نمایشگاه دائمی ساترا بیفتند. نمایشگاهی که مسئولان حوزه‌های مختلف در آن حضور پیدا می‌کنند و ضمن آشنایی با فعالیت‌های این نهاد نظرات و انتقادات خود را نیز بیان می‌کنند؛ بنابراین به نظر می‌رسد که به ساترا باید به چشم یک نهاد نوپا نگاه کرد که هنوز قد نکشیده و معلوم نیست که مشخصا قرار است چه کند. اگرچه جایگاه ساترا پس از حمایت قوه قضاییه از این نهاد متقن شد اما بااین‌حال هنوز مشخص نیست که اگر کسی از ساترا شکایت داشته باشد باید به کجا برود؟
لیلا وصالی، عضو هیات‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی و مدیرعامل انجمن سواد رسانه‌ای ایران چند روز پیش از این نمایشگاه دیدن کرد و در حاشیه آن با تاکید بر این موضوع که به‌هرحال وقتی خلأهای قانونی وجود دارد، باید برای صیانت از حقوق مخاطب در این زمینه تدابیر بیشتری اندیشیده شود، بیان کرد: در بازدید از نمایشگاه ساترا برخی از پیشنهادات ارائه شد مانند محتواهایی که ممکن است به نظر برسد برای برخی از مردم قابل استفاده نیستند اما می‌توانند برای بخش دیگری بی‌اشکال باشند؛ بنابراین اگر نظام دسترسی طبقه‌بندی شده، جنسیت و سن افراد لحاظ شود می‌تواند کمک کند افراد راحت‌تر و آزادانه‌تر در مسیر نیاز خود به رسانه‌ها دسترسی داشته باشند.«نظام دسترسی طبقه‌بندی شده» یکی دیگر از مواردی است که هنوز درباره آن سازوکار درستی وجود ندارد اینکه محتوای یک برنامه برای عده‌ای مناسب نیست دلیل می‌شود که کل برنامه حذف شود؟ اگر قرار باشد برنامه برای افراد مناسب با محتوا پخش شود چگونه دسترسی به آن مهیا می‌شود؟ ایجاد چنین پرسش‌هایی همگی مبتنی‌بر این است که پایه و اساس ساترا هنوز آنقدری که باید قرص و محکم نشده که برای چنین سوالاتی جواب و راهکار ندارد.
کامران غضنفری، پژوهشگر تاریخ معاصر و نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی از دیگر افرادی است که از نمایشگاه دائمی ساترا دیدن کرده و در حاشیه این بازدید گفته است: برداشت کلی من بعد از گفت‌وگوهایی که با مسؤولان ساترا داشتم این است که علی‌رغم فعالیت و تلاش همکاران ساترا، هنوز برخی چالش‌ها در حوزه تنظیم‌گری شبکه نمایش خانگی وجود دارد که دلیل آن خلأهای قانونی است، به‌ویژه در حوزه ضمانت اجرایی تمهیداتی نیاز است که لازم است در قالب تصویب یک قانون یا ماده واحده خلأهای قانونی برطرف شود علاوه بر  غضنفری، جواد جمیری، رییس سازمان بسیج هنرمندان هم از خلأ قانونی ساترا گلایه و بیان کرده است: با وجود تنظیم‌گری‌ها که در چند وقت اخیر انجام شده است اما باز هم فضا و محتوا، نیاز به تغییراتی دارد تا کاملا مطلوب شود اما باید در نظر داشت که ساترا از نظر قانونی خلأهایی دارد که باید با کمک مجلس و قوه قضاییه برطرف شود. با نگاهی کلی به مواردی که ذکر شد به نظر می‌رسد پارادایم حاکم بر نظارت باید تغییر کند و ابزارهایی که در دست حاکمیت و نهادهاست نباید تبدیل به موضوعی شود که هم مردم را دلزده کند و هم به ضرر کسب‌وکارها منجر شود.