ملیحه محمودخواه-خبرنگار گروه جامعه: آلودگی هوا، معضلی که پیش‌تر تنها به‌عنوان تهدیدی برای سلامت جسمی و محیط‌زیست شناخته می‌شد، اکنون به چالشی جدی برای ساختارهای اجتماعی و جمعیتی نیز تبدیل شده است. افزایش آلاینده‌های هوا در شهرهای بزرگ، تاثیری مستقیم و غیرقابل انکار بر کاهش نرخ باروری و تمایل به فرزندآوری داشته است.

دو عامل تهدید نسل انسان

آگاه: پژوهش‌ها نشان می‌دهند که مواد شیمیایی و آلاینده‌های موجود در هوا می‌توانند کیفیت اسپرم در مردان را کاهش دهند، خطر ناباروری در زنان را افزایش دهند و حتی در زنان باردار به تولد نوزادان با وزن پایین یا سقط جنین منجر شوند. علاوه‌براین، زندگی در محیط‌های آلوده، به‌دلیل افزایش فشارهای روانی و اقتصادی، بسیاری از خانواده‌ها را از تصمیم‌گیری برای فرزندآوری بازداشته است. این وضعیت، همراه با مهاجرت‌های اجباری ناشی از آلودگی، ساختار جمعیتی کشور را با چالش‌های بی‌سابقه‌ای مواجه کرده است. آیا می‌توان با سیاست‌های درست و همکاری همگانی، این بحران را مهار کرد؟
مهتاب امیری، متخصص بیماری‌های تنفسی، تاکید می‌کند که آلودگی هوا ارتباط مستقیمی با افزایش بیماری‌های مزمن دارد: «ذرات معلق در هوا، اکسیدهای نیتروژن و ترکیبات گوگردی، به‌طور مداوم وارد دستگاه تنفسی و قلبی عروقی می‌شوند. این آلاینده‌ها باعث افزایش بیماری‌های قلبی، ریوی و حتی سکته‌های مغزی شده و منجر به افزایش مرگ‌ومیر می‌شوند. در سال‌های اخیر، شاهد رشد قابل‌توجهی در نرخ مرگ‌ومیر ناشی از این بیماری‌ها بوده‌ایم.» وی همچنین به تاثیر آلودگی بر کاهش کیفیت زندگی اشاره کرده و می‌گوید: «کیفیت پایین هوا باعث کاهش سطح انرژی، افزایش استرس  و تاثیرات روانی منفی می‌شود. این عوامل به کاهش تمایل به فرزندآوری و حتی افت نرخ تولد منجر می‌شوند.»

تاثیر آلودگی هوا بر باروری
یکی از مهم‌ترین اثرات آلودگی هوا، تاثیر آن بر سلامت باروری است. دکتر الهام قاسمی، متخصص زنان و زایمان، با اشاره به تحقیقات اخیر می‌گوید: آلودگی هوا می‌تواند تاثیرات منفی جدی بر دستگاه تولیدمثل بگذارد. مواد شیمیایی موجود در آلاینده‌ها می‌توانند به کاهش کیفیت اسپرم در مردان و افزایش ریسک ناباروری در زنان منجر شوند. علاوه بر این، زنان بارداری که در محیط‌های آلوده زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض خطر سقط‌جنین، زایمان زودرس و تولد نوزادان با وزن پایین هستند. او همچنین به تاثیر استرس ناشی از آلودگی اشاره می‌کند: زندگی در محیط‌های آلوده می‌تواند باعث افزایش سطح هورمون‌های استرس شود که خود یکی از عوامل کاهش توانایی باروری است.

نقش اقتصادی و اجتماعی آلودگی هوا
مریم سعادتی، پژوهشگر محیط‌زیست، بر تاثیرات اقتصادی آلودگی هوا بر خانواده‌ها تاکید دارد: «زندگی در محیط‌های آلوده به معنای افزایش هزینه‌های درمانی، کاهش بهره‌وری در کار و افزایش فشارهای اقتصادی است. این مسائل می‌توانند خانواده‌ها را از داشتن فرزندان بیشتر بازدارند.» او ادامه می‌دهد: «از طرف دیگر، هزینه‌های بالای زندگی در شهرهای آلوده، بسیاری از خانواده‌ها را مجبور به مهاجرت به مناطق کم‌آلوده‌تر می‌کند. این مهاجرت‌ها غالبا با کاهش نرخ جمعیت در مناطق آلوده همراه است.»
علی افشاری، جامعه‌شناس، به بُعد اجتماعی مسئله اشاره کرده و می‌گوید: آلودگی هوا علاوه‌بر مشکلات اقتصادی، تاثیر روانی شدیدی بر خانواده‌ها می‌گذارد. افزایش افسردگی و استرس در والدین، یکی از مهم‌ترین عواملی است که باعث کاهش تمایل به فرزندآوری می‌شود. همچنین، خانواده‌هایی که در شهرهای بزرگ و آلوده زندگی می‌کنند، بیشتر به این نتیجه می‌رسند که فرزندآوری در چنین شرایطی مسئولانه نیست.

مهاجرت‌های ناشی از آلودگی هوا
یکی از پیامدهای مهم آلودگی هوا، مهاجرت‌های اجباری است. دکتر آرش رضایی، متخصص بهداشت محیط‌زیست می‌گوید: «زندگی در شهرهای آلوده باعث می‌شود افراد به‌دنبال محیط‌های سالم‌تر برای زندگی باشند. این مهاجرت‌ها به‌ویژه در بین خانواده‌هایی با فرزندان کوچک بیشتر دیده می‌شود. اما مسئله اینجاست که مهاجرت معمولا به کاهش جمعیت در شهرهای بزرگ و افزایش فشار بر زیرساخت‌های شهرهای کوچکتر منجر می‌شود.» او همچنین به نقش مهاجرت در کاهش نرخ فرزندآوری اشاره می‌کند: «خانواده‌هایی که به مناطق جدید مهاجرت می‌کنند، معمولا درگیر مسائل اقتصادی و اجتماعی مرتبط با تطبیق با محیط جدید هستند. این مسائل باعث می‌شود آنها تصمیم بگیرند که فرزندآوری را به تعویق بیندازند یا تعداد فرزندان خود را محدود کنند.»

راهکارها برای مقابله با اثرات آلودگی هوا بر جمعیت
کارشناسان معتقدند که برای کاهش تاثیر آلودگی هوا بر جمعیت و فرزندآوری، اقدامات زیر ضروری است: کاهش منابع آلاینده بسیار اهمیت دارد. سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پاک و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند نقش مهمی در کاهش آلودگی هوا ایفا کند. کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی و گسترش حمل‌ونقل عمومی سبز ازجمله اقدامات موثر است.
تقویت زیرساخت‌های درمانی نیز در این بخش حائزاهمیت است. دسترسی به خدمات درمانی باکیفیت برای کاهش اثرات جسمی و روانی آلودگی هوا ضروری است. این خدمات می‌تواند شامل برنامه‌های پیشگیری از بیماری‌های مرتبط با آلودگی و درمان ناباروری باشد. ارتقای سطح آگاهی عمومی درباره تاثیرات آلودگی هوا بر سلامت و باروری می‌تواند به تغییر نگرش جامعه نسبت‌به این مسئله کمک کند.
برنامه‌های حمایتی برای خانواده‌ها و مدیریت مهاجرت در این بخش بسیار اهمیت دارد. برنامه‌ریزی مناسب برای مدیریت مهاجرت‌های زیست‌محیطی و توزیع متوازن جمعیت در کشور از دیگر اقدامات ضروری است. آلودگی هوا نه‌تنها سلامت جسمی و روانی افراد را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، بلکه با کاهش نرخ باروری، افزایش مهاجرت و فشارهای اقتصادی بر خانواده‌ها به‌طور غیرمستقیم بر کاهش جمعیت نیز تاثیرگذار است. مقابله با این بحران نیازمند عزم جدی در سطوح دولتی و مشارکت عمومی است. سرمایه‌گذاری در انرژی‌های پاک، تقویت زیرساخت‌های بهداشتی، و ارائه حمایت‌های اقتصادی به خانواده‌ها می‌تواند گام‌های موثری در کاهش اثرات آلودگی هوا بر جمعیت باشد. درنهایت، آینده جمعیت کشور به تصمیماتی که امروز می‌گیریم، بستگی دارد.

آلودگی و نقش مستقیم آن بر کاهش جمعیت 

دبیر کارگروه ملی وفاق توانمندسازی و هم‌افزایی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اظهار کرد: آلودگی هوا به‌طور قابل‌توجهی سلامت افراد را تحت‌تاثیر قرار داده و منجر به کاهش کیفیت زندگی، افزایش نرخ مرگ‌ومیر و افت نرخ زاد و ولد در کشور می‌شود. یاسر نژادی بیان کرد: اثرات آلودگی محیط‌زیست بر کاهش جمعیت یکی از مسائل حساس و مهمی است که نیاز به تحلیل دقیق علمی، اجتماعی و بازنگری اساسی در سیاست‌های حاکمیتی دارد. وی افزود: ایران، به‌عنوان یک کشور درحال‌توسعه، در دهه‌های اخیر با چالش‌های زیست‌محیطی گسترده‌ای روبه‌رو بوده است. ازجمله عوامل اصلی تشدید این مشکلات می‌توان به رشد سریع شهرنشینی، توسعه صنعتی بدون برنامه‌ریزی، مصرف بالای سوخت‌های فسیلی، تخریب منابع طبیعی و ضعف مدیریت بحران اشاره کرد. نژادی تصریح کرد: افزایش نرخ مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوا و چالش‌های اقتصادی مرتبط با آن، نیازمند اقدامات فوری و تغییرات بنیادین در سیاست‌گذاری‌ها و اجرای راهکارهای عملی برای مقابله با این تهدید جدی است.

تاثیر آلودگی هوا بر کاهش نرخ باروری
نژادی با استناد به تحقیقات علمی توضیح داد که آلودگی هوا تاثیر مستقیمی بر کاهش کیفیت اسپرم، بروز اختلالات هورمونی در زنان و کاهش کلی نرخ باروری دارد. وی همچنین افزود: بیماری‌های تنفسی، قلبی و عروقی که ناشی از آلودگی هوا هستند، باعث افت سلامت عمومی شده و امید به زندگی را کاهش می‌دهند. وی تاکید کرد که استفاده گسترده از کودها و سموم شیمیایی، علاوه‌بر آلودگی خاک، منجر به تولید محصولات غذایی آلوده می‌شود که سلامت نسل‌های آینده را تهدید می‌کند. از سوی دیگر، تخریب زمین‌های کشاورزی موجب کاهش منابع غذایی و افزایش ناامنی غذایی می‌شود که این عوامل در تصمیم‌گیری خانواده‌ها برای فرزندآوری تاثیرگذار هستند. وی خاطرنشان کرد: استرس‌های روانی و جسمی ناشی از زندگی در محیط‌های آلوده نیز یکی دیگر از دلایل کاهش تمایل خانواده‌ها به فرزندآوری است. همچنین، هزینه‌های سنگین درمان بیماری‌های مرتبط با آلودگی هوا فشار اقتصادی مضاعفی به خانواده‌ها وارد می‌کند که این امر انگیزه برای گسترش خانواده را کاهش می‌دهد. نژادی با اشاره به اهمیت سیاست‌گذاری زیست‌محیطی تاکید کرد که تصویب قوانین سختگیرانه برای کاهش آلودگی صنایع و خودروها و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر ازجمله راهکارهای کلیدی برای مقابله با این بحران است. او همچنین بر ضرورت آموزش و افزایش آگاهی عمومی درباره اثرات مخرب آلودگی هوا و روش‌های پیشگیری از آن تاکید کرد. وی افزود: ارتقای سیستم‌های مدیریت پسماند، بهبود سیستم تصفیه فاضلاب و آب و توسعه خدمات بهداشتی در مناطق محروم از دیگر اقداماتی است که می‌تواند به کاهش تاثیر آلودگی هوا بر سلامت عمومی و در نتیجه، افزایش تمایل به فرزندآوری کمک کند.

تاثیر آلودگی هوا بر نرخ مرگ‌ومیر
نژادی در پایان با اشاره به آمارهای وزارت بهداشت گفت: براساس برآوردها، سالانه حدود ۵۰هزار نفر در ایران به‌طور مستقیم بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. شهر تهران به‌تنهایی شاهد حدود هفت‌هزار مرگ منتسب به آلودگی هوا در هر سال است. این آمار شامل بیماری‌هایی مانند سکته‌های قلبی و مغزی، سرطان‌ها و بیماری‌های تنفسی است که همگی ارتباط مستقیمی با آلودگی هوا دارند. وی خاطرنشان کرد: مقابله با این بحران نیازمند عزم جدی در سطوح فردی، اجتماعی و دولتی است. تنها با برنامه‌ریزی دقیق و اقدامات پایدار می‌توان اثرات مخرب آلودگی هوا را کاهش داد و شرایط مناسبی برای نسل‌های آینده فراهم کرد. این مسئله در شرایط کنونی کشور نیازمند توجه ویژه و همکاری همه‌جانبه حاکمیتی است.

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
  • نظرات حاوی توهین و هرگونه نسبت ناروا به اشخاص حقیقی و حقوقی منتشر نمی‌شود.
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود.