آگاه: نام رمان «برادران کارامازوف» داستایوفسکی برای هرکسی که سر سوزنی  اهل کتاب و کتابخوانی باشد نام آشنایی است اما عظمت و حجم آن آنقدر زیاد است که ممکن است برای بسیاری فقط در حد یک نام شناخته شده باشد؛ البته به لطف گسترش شبکه‌های اجتماعی این روزها بخش‌های جذاب و خواندنی این رمان را در صفحات مجازی مختلف می‌خوانیم که البته هیچکدامشان به واقع نمی‌تواند بیانگر این شاهکار باشد.
«برادران کارامازوف» آخرین شاهکار فئودور داستایوفسکی است که یک سال قبل از مرگ این نویسنده شهیر، کار نگارش آن به اتمام رسیده است. می‌توان این کتاب را با قطعیت پرمحتواترین رمان داستایوفسکیِ بزرگ نامید و همین بزرگی هم باعث شده که کارگردانان سینما و تئاتر مشهور دنیا سراغ ساخت فیلم و تئاتر از روی این اثر معروف بروند چه آنکه تاکنون آثار هنری متعددی برپایه این رمان ساخته شده است.
یکی از مسائلی که ساخت فیلم و تئاتر از روی این اثر مهم تاریخ ادبیات را سخت می‌کند حجم زیاد کتاب است، کتابی که نزدیک به هزار صفحه است و توسط ناشران مختلفی در شکل و قطع‌های مختلفی منتشر شده است.
اشکان خیل‌نژاد، کارگردان جوان تئاتر اما این ریسک را کرده و تصمیم گرفته سراغ اجرای تئاتر این رمان مشهور و بنام تاریخ برود. او به همراه گروه تئاترش بیش از ۶سال برای این تئاتر تمرین کرده و این‌روزها حاصل این زحمت و تلاش، روی صحنه است. تئاتری که اگر به آن لقب بلندترین تئاتر ایران را بدهیم، بیراه نگفته‌ایم؛ یک اجرای هفت ساعته اما جذاب و دیدنی.
ممکن است وقتی متوجه شوید که قرار است یک تئاتر هفت ساعته ببینید از تصمیم‌تان صرف نظر کنید و بگویید کی حوصله هفت ساعت یکجا نشستن دارد اما پیش از اینکه از تصمیم‌تان منصرف شوید لازم است بگوییم کارگردان این اثر در ابتدا خطاب به تماشاگران می‌گوید: «هرجای اجرا که خواستید می‌توانید از سالن بیرون بروید ضمن اینکه در میانه اجرا هم یک استراحت کوتاه برای بازیگران و تماشاگران در نظر گرفته شده است.»
پیش از صحبت درباره اجرا این توضیح را هم بدهیم که به دلیل طولانی بودن اجرا، این تئاترفعلا روزهای شنبه از ساعت ۱۵ روی صحنه می‌رود و تا ۱۰ شب هم ادامه دارد و علت انتخاب روز شنبه هم این است که شنبه‌ها سالن‌های تئاتر تعطیلند و فرصت برای این اجرای طولانی فراهم است.
اما اگر قرار باشد تئاتر «برادران کارامازوف» را در یک جمله توصیف کرد، باید گفت: یک تئاتر سهل و ممتنع. سهل به جهت سادگی در دکور، گریم و طراحی لباس، ممتنع و نشدنی از جهت سختی متن و اجرا.در بدو ورود به سالن با بازیگرانی مواجه می‌شویم که در حال گرم کردن و تمرین هستند و این یعنی شما قرار است یک اجرای سخت و حسابی ببینید.
 احتمالا طبق روال همه تئاترها پس از تکمیل سالن منتظر خاموش شدن چراغ‌ها می‌مانید اما خواهید دید که در این اجرا خبری از خاموش شدن چراغ‌های سالن نیست و با گذشت زمان متوجه می‌شوید که اجرا طوری طراحی شده که بازیگران و تماشاگران در یک موقعیت برابر قرار دارند. به این معنا که در طول اجرا بازیگرانی که نقشی برعهده ندارند هم در کنار صحنه روی صندلی نشسته‌اند و وقتی نوبتشان می‌شود روی صحنه می‌آیند. همه چیز صحنه سیاه است، لباس‌ها هم همینطور درست مثل فضای رمان که در آن همه چیز تیره و تار است.
از برجسته‌ترین نقاط قوت این اجرا، موسیقی بود؛ بخشی از موسیقی که ساخته شده بود در فواصل درست پخش می‌شد و بخشی هم در طول اجرا توسط نوازنده حاضر در صحنه (امین مانیان) نواخته می‌شد. درواقع بخش زیادی از بار سنگین تلطیف فضا در این اجرای طولانی به عهده موسیقی است و به عبارتی، پخش موسیقی‌هایی که برای این کار بسیار مناسب بود تا حد زیادی توانسته بود سختی فضا و متن را بشکند. چون فضای این رمان داستایوفسکی بسیار سنگین است و گوش فرا دادن طولانی مدت به این متن ممکن است مخاطب را خسته کند. علاوه بر انتخاب درست موسیقی، هماهنگی حرکات بازیگران با موسیقی نیز تا حد زیادی توانسته مخاطب را جذب خودش کند به بیان دیگر در بخش‌هایی از این اجرا بازیگران بدون گفتن دیالوگی، موسیقی نواخته شده در سالن را بازی می‌کنند.
استفاده از ویدئو در کنار اجرای زنده از دیگر اتفاقات خوب این اجراست که تا حد زیادی کمک می‌کند فضا از یکدستی خارج شود، خصوصا که در مدت زمان پخش ویدئو نور از روی تماشاگران برداشته می‌شود و همه محو تماشای تصویر نمایشگر داخل سالن می‌شوند.
اما بخش زیادی از فهم این تئاتر به آشنایی‌تان با فضای کارهای اشکان خیل‌نژاد بر می‌گردد، کارگردانی ساختارشکن که خیلی در بند و اسارت اثری که آن را اقتباس می‌کند، نیست. چنانچه در توضیح نمایش هم آمده است: «جدا از قصه آشنای رمان، این اجرا گستره خود را محدود به اثر داستایفسکی نمی‌کند و تنها با حفظ کاراکترها و روابط‌شان در رمان، به موقعیت‌ها و متریال‌هایی سرک می‌کشد که در فضاهای دیگری مسئله‌اش شده است؛ در یک عکس، یک نقاشی، یک فیلم، یک جستار، یک شعر   یا حتی زندگی واقعی اجراگران.»با این توضیح اگر در یک جای کار شاهد تماشای شخصیت «فاوست» شدید یا دیدید که بازیگران در حال خواندن موسیقی فولکلور هستند، تعجب نکنید. اینها همه مشخصه‌های کار خیل‌نژاد است.
صحبت درباره بازی بازیگران این اجرا کار سختی است و به نظر می‌رسد هیچ نوشته و سخنی بیانگر زحمتی که بازیگران این اجرا کشیدند، نیست. بازیگرانی که کفش‌های خسته و تن‌های ورزیده‌شان نشان می‌دهد که در این ۶ سال تمرین چه به آنها گذشته است. بازیگرانی که سلبریتی اینستاگرامی نیستند و احتمالا خیلی‌ها هم شاید  نامشان را نشنیده باشند اما تلاش کردند که فریاد بزنند تئاتر واقعی هنوز زنده است و طرفداران خودش را دارد.در تمام طول اجرا به این فکر می‌کردم چطور توانستند متن این نمایش را که فارس باقری از نویسندگان خوب تئاتری نوشته به ذهن بسپارند، چطور توانستند تمرین کنند که هفت ساعت روی صحنه، روی پا باشند تا تماشاگر از پا نیفتد. باید به افتخار تک تک این بازیگران جوان ساعت‌ها ایستاد و تشویقشان کرد چون نشان دادند که هنوز امید به دیدن تئاتر خوب است.
ممکن است برای خیلی‌هایتان سوال باشد که برای دیدن این اجرا باید حتما کتاب «برادران کارامازوف» را خوانده باشی یا خیر؟ پاسخ خیر است. لزومی ندارد که حتما خوانده باشی اما اگر متن کتاب را خوانده باشید خیلی بهتر متوجه صحنه‌هایی می‌شوید که ممکن است از نظرتان بی‌ربط به اجرا باشد. علاوه براینکه وقتی با ذهن آماده به تماشای این اجرا بنشینید از آن بیشتر لذت می‌برید.
در طول گزارش از تعریف داستان و معرفی شخصیت‌ها پرهیز شد که اگر تصمیم به دیدنش گرفتید به اصطلاح اجرا برایتان اسپویل نشده باشد اما توصیه می‌کنیم اگر قصد دیدن این تجربه تازه از گروه تئاتر تازه را دارید آماده به تماشای آن بروید؛ هم آماده ذهنی، هم جسمی.
نمایش «برادران کارامازوف» به کارگردانی اشکان خیل‌نژاد ساخته‌ای است از: وحید آجرلو، مجید آقاکریمی، عرفان امین، مهرداد بابایی، فارس باقری، شکیبا بهرامیان، کیهان پرچمی، مهدی حسام‌الذاکرین، سجاد حمیدیان، اشکان خیل‌نژاد، سحر رجبی، حامد رسولی، محمدرضا رشیدی، مهدی شاهدی، میلاد شجره، حسین طباطبایی، مجتبی کریمی، امین مانیان، آیناز موسایی، آتنا نادرزاده، مریم نورمحمدی، طاهره هزاوه. پوستر این اثر نمایشی توسط رضا عابدینی، هنرمند شناخته شده حوزه تجسمی طراحی شده است.
نمایش «برادران کارامازوف» از هفته گذشته اجرای خود را در تالار استاد سمندریان تماشاخانه ایرانشهر آغاز کرده و البته به دلیل شرایط خاص اجرایی، تا پایان دی‌ماه فقط شنبه‌ها اجرا دارد. اولین اجرای این نمایش شنبه هشتم دی ماه بر صحنه رفت. این نمایش روزهای شنبه از ساعت ۱۵ تا ۲۲ (با در نظر گرفتن زمان آنتراکت) روی صحنه می‌رود و ممکن است بهمن ماه، برخی روزها اجراهای صبح داشته باشد.