آگاه: این آمار در شهر تهران شکل شگفت‌انگیزی به خود می‌گیرد به‌طوری‌که آمار تردد چهارمیلیون و ۳۰۰هزار دستگاه موتورسیکلت در پایتخت نشان می‌دهد از هر دو نفر در تهران یک نفر موتورسیکلت دارد. اقبال مردم برای خرید موتورسیکلت، افزایش تولید ۲۸درصدی این محصول را رقم زد و می‌توان انتظار داشت در یکی دو سال آینده تعداد موتورسیکلت‌ها دست‌کم در شهر تهران از جمعیت این شهر جلو بزند. این آمار را گفتیم که معلوم شود هر مشکلی در تامین قطعات و لوازم یدکی این وسایل نقلیه به وجود بیاید دامنه دردسر آن چقدر وسیع است. دردسری که درحال‌حاضر وجود دارد و ظاهرا با افزایش تعداد موتورسیکلت‌ها حادتر هم می‌شود. دردسری که امروز بسیاری از دارندگان موتورسیکلت را واداشته پیاده شهر را گز کنند چون وسیله نقلیه آنها لنگ یک قطعه یدکی ساده است.
به گزارش آگاه، کمبود و گاه نبود قطعات یدکی و مصرفی و حتی اصلی از کجا آب می‌خورد؟ چرا دارندگان موتورسیکلت برای یافتن کاسه نمد و فیلتر روغن مجبور می‌شوند هفته‌ها سرگردان شوند؟ مدیر فروش یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان موتورسیکلت که خواست در این گزارش نامی از او برده نشود، دلیل کیفیت پایین قطعات را نه تحریم، بلکه سودای درآمد بیشتر می‌داند و توضیح می‌دهد: در ایران تولید موتورسیکلت به معنای تولید ملی وجود ندارد و همه این وسایل نقلیه به‌صورت خرد وارد کشور شده و اینجا سرهم می‌شوند. موتورسیکلت‌های بی‌نام و نشان را که معمولا هر قطعه‌اش از جایی خریداری می‌شود با برند خودمان به عنوان موتورسیکلت ایرانی می‌فروشیم. طبیعی است وقتی قطعات در کشور تولید نمی‌شوند، برای تهیه همه لوازم نیاز به واردات وجود دارد. در مسیر واردات هم معمولا مشکلاتی پیش می‌آید که شما نتیجه‌اش را با نبود قطعات و لوازم یدکی در بازار مشاهده می‌کنید.
او ادامه می‌دهد: تامین لوازم یدکی کار سختی نیست. همه این لوازم را به‌راحتی می‌توان از تولیدکنندگان خارجی خرید و وارد کشور کرد. اما اگر اصرار داشته باشیم فلان قطعه را به نازل‌ترین قیمت تهیه کنیم، کار سخت می‌شود. گاهی فروشندگان موتورسیکلت ماه‌ها منتظر می‌مانند تا بتوانند یک قطعه مصرفی مانند فیلتر روغن را با قیمتی بسیار کمتر از قیمت معمول به دست بیاورند. خب طبیعی است که در مدتی که آنها صبر می‌کنند شما هم به‌عنوان خریدار لوازم یدکی منتظر می‌مانید.
می‌پرسم این نقص تامین قطعات از اعتبار شرکت‌های تولیدکننده موتورسیکلت کم نمی‌کند؟ که در پاسخ می‌گوید: اگر هم چنین باشد، سود هنگفتی که نصیب آنها می‌شود به قدری برایشان جذاب است که به این نکته توجهی نمی‌کنند. اما نکته اینجاست که نیاز خریداران موتورسیکلت به لوازم یدکی خیلی زیاد است. ما هر روز با مراجعه خریداران موتورسیکلت‌های نو روبه‌رو هستیم که برای خرید لوازمی مانند کیت شارژ، باتری یا تسمه سرگردان هستند. ناراحتی آنها نه فقط از نبود لوازم یدکی بلکه از کیفیت پایین این لوازم است که روی موتورسیکلت آنها یک ماه هم دوام نیاورده است؛ بنابراین درخواست برای خرید یک قطعه گاهی به قدری زیاد می‌شود که هر قدر هم در انبار موجود داشته باشیم تکافوی مشتریها را نمی‌کند.
اما چرا موتورسیکلت‌های نو که توقع می‌رود سال‌ها به تعویض قطعات اصلی نیاز نداشته باشند این قدر زود از کار می‌افتند؟ این مدیر فروش توضیح می‌دهد: تقریبا همه موتورسیکلت‌های موجود در فروشگاه‌ها «آچار خورده» است! حتی برندهای ژاپنی مثل گذشته سرهم وارد کشور نمی‌شود و شرکت‌ها در واقع قطعه می‌خرند و اینجا سرهم می‌شوند. قبلا برای واردات آسان یک موتورسیکلت خرد می‌شود و اینجا عینا سرهم می‌شد. اما الان هر قطعه را از جایی می‌خرند تا برایشان ارزان‌تر تمام شود. او ادامه می‌دهد: کمپانی‌های معتبر، موتورسیکلت قطعه قطعه‌شده نمی‌فروشند. اگر از آنها موتورسیکلت خریداری کنید لوازم یدکی آن را هم می‌توانید خریداری کنید ولی اگر هزار دستگاه کاوازاکی۲۵۰ بخواهید بدون لاستیک و باتری و شارژر و زنجیر، قطعا باید از بازارهای حاشیه‌ای و غیررسمی آن را تهیه کنید. خرید از چنین بازارهایی هم با ریسک پایین بودن کیفیت یا حتی معیوب بودن قطعات همراه است. ریسکی که شرکت‌های ایرانی به‌راحتی آن را نمی‌پذیرند چون می‌دانند این ریسک برای خریداران است، نه فروشندگان!
اگر شما ۱۰سال پیش از ما موتورسیکلت خارجی خریداری کرده باشید، هرگز به شما یادآوری نمی‌شد که کمی بعد برای آچارکشی مراجعه کنید. اما الان برند ژاپنی هم که بخرید باید بعد از مدتی پیمایش، آچارکشی شود. در واقع ما از شما می‌خواهیم دوباره برگردید تا نه‌تنها پیچ‌هایی را که خودمان در شرایط غیراستاندارد بستیم سفت کنیم، بلکه وضعیت موتورسیکلت را هم کنترل کنیم؛ کنترلی که در شرایط استاندارد قبل از خروج از خط تولید باید انجام شود.
به گفته او، توصیه به آب‌بندی کردن موتورسیکلت هم به علت نبود اطمینان کافی سازندگان از تولیداتشان است. آب‌بندی دهه‌هاست که منسوخ شده و وسیله نقلیه به قدری با کیفیت در اختیار مصرف‌کننده قرار می‌گیرد که لازم نیست او موقع استفاده دست‌به‌عصا باشد تا مبدا پیچی باز شود یا روغنی نشت کند!
گذشته از تعداد اندکی که موتورسیکلت‌های لوکس می‌خرند، راکبان این وسایل نقلیه دوچرخ قشر متوسط یا ضعیف هستند. افرادی که وسیله نقلیه خود را اگر نقد خریده باشند کالای سرمایه‌ای و اگر قسطی خریده باشند، قلک می‌دانند. افرادی که در تنگناهای زندگی روی نقدشوندگی موتورسیکلت خود حساب می‌کنند وقتی با نبود قطعات و خدمات روبه‌رو می‌شوند فروش آن را از ذهن دور می‌کنند. موتورسیکلت‌هایی که تا چند سال گذشته با یک آگهی در فضای مجازی به‌سرعت فروش می‌رفت، امروز به‌راحتی قابل فروش نیست چون خریداران از ضعف خدمات پس‌ازفروش باخبر هستند. وسیله نقلیه‌ای که قابل استفاده نباشد قابل فروش هم نیست و به اصطلاح «سنگ می‌شود!»
شرکت‌هایی که لوازم یدکی ندارند
بازار موتورسیکلت ایران در دهه گذشته با چند مدل محدود از چند برند موتورسیکلت‌سازی ایرانی محدود اشباع شده بود، در دهه گذشته و ورود برخی موتورسیکلت‌های جدید از برندهای معروف جهان مانند هوندا و یاماها با تنوع محصول بیشتری روبه‌رو شده است. بیشترین آمار فروش موتورسیکلت در چند سال اخیر مربوط‌به کلاس اسکوترها بوده است که از مهم‌ترین و معروف‌ترین این مدل‌ها می‌توان به موتورسیکلت‌های هوندا کلیک ۱۲۵، یاماها ان مکس۱۵۰، انواع محصولات اقتصادی برند SYMاشاره کرد.
با کویر موتور شروع می‌کنیم. یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان موتورسیکلت در بازار ایران که تنوع محصولات بسیاری دارد و در سبد محصولات خود از برندهای معروف دنیا تا موتورسیکلت‌های مشابه اصلی دیده می‌شود. کویر موتور ۱۲۰مدل موتورسیکلت در کلاس‌های مختلف در سبد خود دارد اما از این همه مدل تنها تعداد کمی در بازار موتورسیکلت ایران عملکرد موفقی داشته‌اند و مهم‌ترین عامل در فروش نرفتن برخی از محصولات این شرکت، خدمات پس‌ازفروش و گارانتی ضعیف است. نمایندگی‌های فروش کویرموتور در سراسر کشور گسترده شده‌اند اما مراکز فروش قطعات این برند در بازار بسیار کم است. در شهر تهران که گسترده‌ترین شبکه نمایندگی را دارد، تنها یک مرکز فروش قطعات در خیابان هلال‌احمر تهران فعال است؛ البته مرکز هم توانایی برطرف کردن تمام نیاز مشتریان را ندارد و بسیاری از مشتریان با خرید موتورسیکلت‌های کویر در بازار با کمبود قطعه و لوازم یدکی دست‌به‌گریبان هستند، به‌نحوی‌که برای تامین قطعه موتورسیکلت خود چاره‌ای جز انتظار خود و خواباندن موتورسیکلت را ندارد.
یکی دیگر از معروف‌ترین شرکت‌های موتورسیکلت‌سازی در ایران نیرو موتور است که در چند سال گذشته با وارد کردن محصولات یاماها و اس وای ام سهم خوبی از بازار را به‌دست آورده است اما این برند هم در بخش خدمات پس‌ازفروش و تامین قطعات یدکی موتورسیکلت‌های خود عملکرد چندان خوبی ندارد؛ البته نسبت به دو سال گذشته برای برخی از موتورسیکلت‌های پرفروش خود مانند جی۲۰۰ تامین قطعه خوبی انجام داده است اما برخی از محصولات این برند هم با کمبود لوازم یدکی در بازار درگیر هستند. نیرو موتور هم شبکه نمایندگی خوبی برای فروش لوازم یدکی در تهران ندارد و مشتریان برای خرید لوازم یدکی باید تنها به یک مرکز مراجعه کنند و در صورت نبود قطعه آن را با مدت زمان طولانی سفارش‌گذاری کنند که برای یک برند با این تنوع محصولی دلسردکننده است.
شاهین موتور، که بیشتر به‌دلیل محصولات برند لیفان در ایران شناخته می‌شود، مشتریان خود را با کمبود لوازم یدکی و قطعات موتورسیکلت مانند فلاپ‌های بدنه آزرده است، شاهین‌موتور هم تنها یک نمایندگی مرکزی فروش قطعات در خیابان شریعتی تهران دارد.
کبیرموتور که محصولاتی از برندهای اپریلیا، وسپا، طرح کلیک در بازار ایران عرضه می‌کند، با اینکه نمایندگی‌های فروش خوبی در مناطق مختلف تهران برپا کرده است اما تنها یک نمایندگی فروش قطعات در شهر تهران به این بزرگی دارد که مشتریان برای تامین قطعات موتورسیکلت‌های خود با چنین عملکرد ضعیفی در خدمات پس از فروش با مشکل‌های اساسی مواجه هستند. تنها نمایندگی خدمات پس‌ازفروش کبیرموتور طبق سایت رسمی این شرکت در خیابان شهید مطهری است. حال شما فکر کنید یک مصرف کننده با موتورسیکلت خراب خود چگونه از نقاط مختلف تهران باید برای تامین قطعات موتورسیکلت به این دفتر مراجعه کند و مشکل را حل کند؟ اگر قطعه موجود باشد.
همتاز موتور، یکی دیگر از برندهای معروف موتورسیکلت‌سازی ایرانی که در این بازار با محصولاتی مانند هوندا، بلنتا، فلات و طرح اکثر محصولات هوندا و یاماها در بازار ایران فعالیت می‌کند؛ شرکتی که شبکه تبلیغاتی گسترده‌ای دارد، اما برخی از محصولاتش به خصوص مدل‌های طرح، کیفیت چندان خوبی ندارند و مشتریانی که از این برند محصول خریداری کرده‌اند، از خدمات پس از فروش و برخورد شبکه‌های نمایندگی و نحوه عرضه قطعات و لوازم یدکی‌های موتورسیکلت‌های خود چندان راضی نیستند. آنها به‌دلیل نبود قطعات باید برای خرید قطعات یک موتورسیکلت طرح، قیمت قطعات و لوازم جانبی نسخه اصلی را پرداخت کنند.
برندهایی با لوازم یدکی کمیاب
بازار موتورسیکلت ایران باتوجه‌به اینکه در چند سال اخیر اقبال عمومی بیشتر به‌سمت موتورسیکلت‌های اسکوتری داشته است و این سبک از موتورسیکلت‌ها به‌دلیل راحتی در بخش سواری و هندلینگ خوب، بسیار محبوب و پرفروش شده‌اند، شرکت‌های گوناگون، محصولات مختلفی از برندهای مطرح جهانی در بازار ایران عرضه کرده‌اند، از برندهای هوندا، یاماها، کاوازاکی تا برندهای اقتصادی‌تر مانند SYM، بنلی، کی‌وی که در این میان شرکت‌های کویرموتور، نیروموتور، نیکران‌موتور، همتازموتور، دینوموتور و کبیرموتور سهم بیشتری از بازار فروش را به محصولات خود اختصاص داده‌اند.
اس وای ام گلگسی جی ۲۰۰ ، موتورسیکلت اسکوتری جذاب که به کیفیت پیشرانه و دوام بالای قطعات بدنه در بازار شهرت دارد، قیمت این اسکوتر شهری ۱۷۹سی‌سی (اوایل تابستان ۱۴۰۳) حدود ۱۷۵میلیون تومان است؛ نکته جالب، قیمت لوازم یدکی و فلاپ‌های بدنه این موتورسیکلت در بازار آزاد است، قیمت چراغ جلو جی۲۰۰ نیوفیس در بازار آزاد عددی بیش از ۲۰میلیون تومان، تسمه کلاچ اصلی، قیمتی حدود سه‌میلیون و ۵۰۰هزار تومان و کیلومتر شمار گلگسی جی۲۰۰ در بازار قیمتی حدود ۶میلیون تومان دارد. پس از تماس با نمایندگی نیرو موتور و پرسش درباره قیمت این لوازم، اعلام شد حضوری به نمایندگی مرکزی مراجعه کنیم و در صورت تمایل سفارش محصول را ثبت کنیم تا پس از یک‌ماه اگر موجود شد، قیمت به مشتری اعلام شود.
محصول دومی که مورد بررسی قرار دادیم، اسکوتر محبوب بازار موتورسیکلت ایران، یاماها ان مکس۱۵۰ است، که این موتورسیکلت باتوجه‌به اینکه از یک برند مطرح جهانی در بازار ایران عرضه شده و در کل از کیفیت خوبی برخوردار است. بازار خرید و فروش خوبی نسبت به قیمت بسیار بالای خود دارد، یاماها ان مکس۱۵۰ در بازار موتورسیکلت ایران (اوایل تابستان ۱۴۰۳) قیمتی حدود ۳۲۶میلیون تومان در نسخه فول آپشن دارد، که متاسفانه با این قیمت نهایی که ازسوی نیرو موتور اعلام شده است، اگر مشتریان با چنین محصولی تصادف داشته باشند و فلاپ‌های بدنه دچار آسیب یا شکستگی شود، باید هزینه گزافی برای تعویض و تعمیر تک‌تک قطعه‌ها پرداخت کنند. باتوجه‌به آنکه نمایندگی‌های نیرو موتور هم تمام لوازم بدنه و موتور ان‌مکس را موجود ندارند، مشتری باید هزینه چندبرابری پرداخت کند. چراغ خطر عقب یاماها ان مکس در بازار آزاد قیمتی در حدود ۱۳میلیون تومان، چراغ جلو قیمتی در حدود ۱۷میلیون تومان و گلگیر جلو قیمتی در حدود سه‌میلیون تومان دارد، تازه این تنها قیمت فلاپ‌های بدنه است، در بخش لوازم یدکی موتوری با توجه به این که نیرو موتور در بخش توزیع و عرضه قطعات این موتورسیکلت به‌خوبی عمل نکرده است، یک بازار سیاه لوازم یدکی فیک و قلابی به وجود آمده است که مشتریان به علت نبود آگاهی بعضی از آنها را خریداری می‌کنند و پس از مدتی استفاده، موتورسیکلت آنها با مشکلات اساسی روبه‌رو می‌شود.
موتورسیکلت کلاس نیکد SYM گلگسی NA۱۸۰ که ازسوی شرکت نیرو موتور به بازار موتورسیکلت ایران عرضه شده و در چند سال اخیر توانسته است سهم خوبی از بازار فروش را به خود اختصاص دهد، قیمت این موتورسیکلت در بازار موتورسیکلت ایران (اوایل تابستان ۱۴۰۳) حدود ۱۷۶میلیون تومان است؛ البته نسخه ۲۵۰سی‌سی این موتورسیکلت هم در بازار موجود است که در بخش طراحی ظاهری و فلاپ‌های بدنه با نسخه ۱۸۰سی‌سی یکی است و فقط مشخصات فنی این دو مدل با یکدیگر متفاوت هستند. قیمت چراغ جلو NA ۱۸۰ حدود ۱۱میلیون تومان، فلاپ‌های جلو باک حدود سه‌میلیون تومان و لنت‌های ترمز قیمتی در حدود ۵۰۰هزار تومان دارند، که متاسفانه اصالت هیچ‌کدام از این محصولات از نظر اصلی بودن یا کپی بودن مشخص نیست و تمام این معضلات در بخش بازار لوازم یدکی و فلاپ‌های موتور به شرکت عرضه‌کننده این محصولات یعنی شرکت نیرو موتور بازمی‌گردد که درصورت بروز مشکل برای مشتری، شرکت تنها از او درخواست می‌کند تا محصول موردنظر خود را سفارش‌گذاری کند و بعد از یک تا دوماه و پیگیری‌های مکرر شاید محصول موردنظر را برای مشتری قابل خرید شود.