آگاه: تجارب گذشته نشان می‌دهد، مدیریت بازار ارز در شرایطی امکان‌پذیر است که یک بازار ساختارمند شکل گرفته باشد تا امکان تسویه رسمی و شفاف نیز در آن وجود داشته باشد. همچنین، تجربه نوسانات ارزی در گذشته نشان داده که تنها با وجود یک بازار رسمی این امکان فراهم می‌شود که بازار به نحوی مطلوب مدیریت شود.
با این حال از روز گذشته، سامانه ارز نیما پس از حدود هفت سال فعالیت، به‌صورت رسمی و دائمی به کار خود پایان داد تا معاملات ارزی در بازار ارز تجاری مرکز مبادله ایران، انجام شود. در این بازار، کشف قیمت به‌صورت عرضه و تقاضای توافقی، میان صادرکنندگان و واردکنندگانی صورت می‌گیرد.
اما در حالی به موجب سازوکار در پیش گرفته‌شده سامانه ارز نیما پس از هفت سال، رسما به کار خود پایان داد که مطابق اعلام رسمی و ابلاغیه بانک مرکزی، تجار موظف هستند که از تاریخ یکم بهمن ۱۴۰۳ معاملات عرضه و تقاضای خود را در بازار ارز تجاری مرکز مبادله که یک بازار توافقی مبتنی بر کشف قیمت براساس میانگین موزون معاملات روز قبل است انجام دهند.
همچنین به گفته سخنگوی مرکز مبادله ایران از شهریور۱۴۰۳ بازار ارز تجاری به‌صورت آزمایشی راه‌اندازی شد و از تاریخ ۲۶آذر سال جاری، به‌منظور رفع تعهد صادراتی از طریق واگذاری ارز حاصل از صادرات به دیگران، کلیه صادرکنندگان ارز اشخاص فعالیت رسمی خود را در بازار ارز تجاری آغاز کردند.
متعاقب این موضوع، در تاریخ ۱۷دی سال جاری، شرکت‌های پتروشیمی به‌عنوان بزرگ‌ترین عرضه‌کنندگان ارز در کشور به بازار ارز تجاری گام نهادند و قدم دیگری برای خروج از سامانه نیما و انجام معاملات در بازار ارز تجاری برداشته شد.
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در گفت‌وگویی در این زمینه، با اشاره به عرضه ارز پتروشیمی‌ها به بازار ارز تجاری و تاثیرات آن بر حجم معاملات و ایجاد تعادل بر بازار دلار، گفت: یکی از نکات و مشکلاتی که در جریان سیاست‌های ارزی بانک مرکزی مطرح شد، این بود که عملا امکان اعمال حکمرانی بر منابع ارزی وجود نداشت و یکی از موضوعات مهم در این زمینه نیز به بازگشت ارز پتروشیمی‌ها بازمی‌گشت.
میثم ظهوریان با بیان اینکه دولت درصدد نزدیک‌کردن نرخ ارز نیما به نرخ ارز بازار توافقی آن‌هم به‌صورت تدریجی بود، ادامه داد: عمده مشکل در این بخش این بوده که وقتی شرکت‌های پتروشیمی از رویکرد دولت در این بخش مطلع می‌شوند، دیگر ارز خود را به سامانه ارزی نیما عرضه نکردند و منتظر شدند تا فاصله ارزی بیشتر شده تا درآمدشان از محل ارزشان بیشتر شود.
رییس «کمیته پولی ارزی و بانکداری» کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: عدم همکاری شرکت‌های پتروشیمی در عرضه ارزشان، عمده دلیل رویکرد سیاست ارزی اخیر دولت است.‌ این نماینده مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه ما وقتی از شرکت‌های پتروشیمی صحبت می‌کنیم باید بدانیم این شرکت‌ها یا عمدتا دولتی یا خصولتی هستند، بیان کرد: این مسئله گویای این است که متاسفانه ما نمی‌توانیم در زیرمجموعه خودمان نیز به اعمال حاکمیت ارزی بپردازیم. به اعتقاد بنده، اگر ما بخواهیم هرگونه سیاستی را مدنظر قرار دهیم اما نخست نتوانیم اعمال حاکمیت درستی بر مجموعه‌های دولتی و زیرمجموعه‌های خود داشته باشیم، همواره سیاست‌ها می‌تواند به شکل نادرست و شتابزده‌ای اجرایی شود.
این عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه ما باید برای رفع این اقدامات شتاب‌زده و نادرست به‌دنبال افزایش قدرت در اعمال حاکمیت ارزی باشیم، بیان کرد: بنابراین با نزدیک‌شدن نرخ ارز سامانه نیما و بازار ارز توافقی، طبیعی است که پتروشیمی‌ها وارد بازار ارزی شده و ارز خود را نیز عرضه کنند؛ بنابراین این اقدام شاید فعلا برخی مشکلات در زمینه بازگشت ارز پتروشیمی‌ها به بازار ارز را برطرف کند اما در آینده ممکن است مشکلات دیگری پیش بیاید که ضرورت دارد حکمرانی ارزی و ریالی ما در حوزه مذکور تقویت شود.
رییس «کمیته پولی ارزی و بانکداری» کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه که ما باید اعمال حکمرانی ارزی را ارتقا دهیم، بیان کرد: درواقع ارز متعلق به دولت است و شرکت‌ها به‌ویژه شرکت‌های دولتی نمی‌توانند از عرضه ارز خودشان ممانعت کنند آن‌هم در شرایطی که یکی از عمده مشکلات کشور مربوط به مباحث ارزی است.
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: جعبه ابزار حکمرانی ما در رابطه با مسائل ارزی باید تقویت شود و حتی باید با شرکت‌ها به‌ویژه شرکت‌های دولتی که از عرضه ارزشان ممانعت می‌کنند، برخورد شود؛ بنابراین می‌توان گفت که اقدام دولت در رابطه با ایجاد بازار ارز توافقی در گام نخست توانست موجب انگیزه بازگشت ارز پتروشیمی‌ها به بازار ارز شود.
از سوی دیگر، بسیاری از کارشناسان معتقدند بازار ارز تجاری مرکز مبادله ایران بازاری است دارای ساختار و قاعده لازم را داراست، چراکه در این بازار کشف قیمت واقعی مبتنی‌بر عرضه و تقاضا شکل می‌گیرد. همچنین، یک ساختار متشکل به معنای اصلی بازار دارد.
البته باید به این نکته هم توجه شود که در مسئله مدیریت بازار ارز، ساختار، بر قیمت اولویت دارد. اگر ساختار خوب باشد بی‌شک، قیمت هم مدیریت می‌شود؛ به‌عنوان مثال و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان اقتصادی، در سامانه نیمای بانک مرکزی بازاری به معنای واقعی وجود نداشت.
پیش‌تر رییس‌کل بانک‌مرکزی درباره ابعاد این بازار تاکید کرده بود: نرخ ارز در بازار توافقی براساس مکانیزم عرضه و تقاضا شکل می‌گیرد و بانک‌مرکزی هم بخشی از ارز خود را در آنجا عرضه خواهد کرد و تلاش می‌کنیم تا نرخ در یک کانال حرکت کند.
فرزین با بیان اینکه با شروع به‌کار سامانه بازار ارز توافقی امکان مبادله ارز برای تمام فعالان اقتصادی فراهم می‌شود، افزود: بانک‌مرکزی نقش ناظر را در این بازار ایفا خواهد کرد و تنها در صورت نیاز، اقدامات سیاستی خود را با ورود به بازار به‌عنوان عرضه‌کننده ارز در این بازار اجرا خواهد کرد.
وی چارچوب سیاست‌گذاری نرخ ارز را نرخ ارز شناور عنوان و تاکید کرد: نرخ شناور به‌معنای رهاشدگی در بازار ارز نیست و در همه کشورها بانک‌مرکزی با استفاده از ابزارهای اقتصادی به کنترل و مدیریت نرخ ارز شناور مبادرت می‌کنند و ما نیز از این قضیه مستثنا نخواهیم بود.
با این حال رییس کمیسیون اقتصادی مجلس پیش‌تر در گفت‌وگویی در ارزیابی خود از اقدام بانک مرکزی در ایجاد و راه‌اندازی بازار ارز توافقی برای صادرکنندگان، گفته بود: بالاخره تجارب گذشته نشان می‌دهد که اگر بازاری را که ما اسم آن را بازار رسمی می‌گذاریم، پوشش کافی برای مبادلات در حوزه کالاها و خدمات مختلف را نداشته باشد، لاجرم متقاضیان این بازار و یا حتی عرضه‌کنندگان، به‌اصطلاح، به محل و جای دیگری کوچ خواهند کرد و این مسئله نهایتا منجر به توسعه بازارهای غیررسمی خواهد شد.
نماینده مردم «تنکابن و رامسر» در مجلس دوازدهم ادامه داد: در زمانی که ما دچار یا دارای بازارهای موازی باشیم ناخواسته باید
 شاهد انواع مشکلات شویم؛ یکی از این دست مشکلات این است که بخشی از معاملات تحت پوشش قرار داده نشود، با وجود اینکه ممکن است حتی این نیازها، از جمله نیازهای ضروری کشور باشد.
سید شمس‌الدین حسینی با بیان اینکه بازار موازی اصولا بازار غیرشفافی است، تاکید کرد: در این صورت، ما شاهد این خواهیم بود که رانت‌هایی در داخل کشور شکل گیرد. طبیعتا هرچه بانک مرکزی توفیق توسعه بازار را به دست بیاورد و انعطافی را در بازار ارز و نرخ ارز حاکم و ایجاد کند، امکان تسویه و بازگشت ارز صادرات و همچنین پوشش مبادلات بیشتر فراهم خواهد شد.
وی تصریح کرد: همچنین این امر باعث می‌شود تا به‌نوعی حتی صادرکنندگان رغبت بیشتری به صادرات پیدا کرده تا در سازوکارهای رسمی، ارز خود را بازگردانده و ما به‌سمتی حرکت کنیم که شکاف بازار ارز رسمی و غیررسمی در نرخ، کاهش پیدا کرده و رفته‌رفته بازار رسمی بر بازار غیررسمی ارز غلبه پیدا کند.
در سال‌های اخیر، تصمیم بر آن بوده تا یک بازار واقعی برای کشف قیمت حواله ارزی وجود داشته باشد تا بتوان در آن هم قیمت را برمبنای فرآیند بازار کشف کرد و هم بانک مرکزی اهرمی برای هدف‌گذاری برای آن تعبیه کند. به نظر می‌رسد، آغاز فعالیت بازار ارز تجاری مرکز مبادله، پاسخی به این مطالبه است.
علاوه‌براین، شکل‌گیری و استمرار این بازار، پایداری قیمت ارز را به همراه خواهد داشت و بی‌شک در آینده بسیار نزدیک شاهد بهبود پایداری نرخ ارز به دور از دامنه نوسان، خواهیم بود.
از طرف دیگر، وقتی ارزش ارز واقعی شده و به نرخ اقتصادی آن می‌رسد، تقاضا کاهش پیدا می‌کند و با کاهش ارزش ارز، افزایش صادرات رخ می‌دهد و متعاقب این موضوع باعث خواهد شد دولت با کسری بودجه کمتری روبه‌رو و تورم کنترل و کاهش پیدا کند.