آگاه: طبق گزارش‌ها و آمارهای مرکز تحقیقات سرطان ایران، آمار سرطان در ایران در حال افزایش است. طبق آمارهای جدید سازمان جهانی بهداشت (WHO) و وزارت بهداشت ایران، تعداد کل مبتلایان به سرطان در کشور در سال۲۰۲۰ حدود ۵۰۰هزار نفر برآورد شده است. طبق برآوردهای مرکز تحقیقات سرطان ایران، هر سال حدود ۱۹۰هزار مورد جدید سرطان در ایران تشخیص داده می‌شود.
سرطان یکی از علل اصلی مرگ‌ومیر در ایران است و حدود ۲۵درصد از مرگ‌ها به دلیل این بیماری است. به‌طور متوسط، سالانه حدود ۷۰هزار نفر در ایران به‌علت سرطان جان خود را از دست می‌دهند.
در مقایسه با کشورهای پیشرفته، نرخ سرطان در ایران نسبتا پایین‌تر است اما باتوجه‌به روند روبه‌افزایش شیوع این بیماری در دهه‌های اخیر، احتمالا ایران در آینده نزدیک به یکی از کشورهای با نرخ بالای سرطان تبدیل خواهد شد.
از سوی دیگر، در ایران درصد بالایی از تشخیص‌های سرطان در مراحل پیشرفته و متاخر بیماری انجام می‌شود که این امر موجب کاهش نرخ بقا و موفقیت درمان‌ها می‌شود. طبق گزارش‌های IARC، در سال۲۰۲۰ بیش از ۱۹.۳میلیون نفر در سراسر جهان به سرطان مبتلا شدند و بیش از ۱۰میلیون نفر در اثر این بیماری جان خود را از دست دادند.
نرخ مرگ‌ومیر ناشی از سرطان در سطح جهانی حدود ۶/۵میلیون نفر است که نشان‌دهنده اهمیت پیشگیری، تشخیص زودهنگام و درمان موثر سرطان است.
نقش آگاهی عمومی در کاهش سرطان
محمداسماعیل اکبری، فوق تخصص جراحی غدد و سرطان و رییس مرکز تحقیقات سرطان به آگاه می‌گوید: در ایران، به‌طورکلی چند نوع سرطان شایع‌تر از بقیه هستند که در بین مردان و زنان متفاوت است. چندین عامل در شیوع این سرطان‌ها در ایران دخیل هستند. هرکدام از این سرطان‌ها علل خاص خود را دارند ولی در مجموع می‌توان گفت تغییرات سبک زندگی در شیوع سرطان نقش مهمی دارند. در سال‌های اخیر، رژیم غذایی مردم تغییرات زیادی کرده است. مصرف زیاد فست‌فود، غذاهای چرب و فرآوری‌شده و کاهش مصرف میوه و سبزیجات به‌طور مستقیم با افزایش سرطان‌های روده بزرگ و معده مرتبط است. همچنین کم‌تحرکی و افزایش چاقی نیز خطر ابتلا به سرطان‌های مختلف را افزایش داده است. آلودگی هوا هم در این بخش بی‌تاثیر نیست، به‌ویژه در شهرهای بزرگ مثل تهران، آلودگی هوا یکی از عوامل اصلی سرطان ریه است. ذرات معلق در هوا و آلودگی‌های صنعتی می‌توانند به آسیب به ریه‌ها و بروز سرطان ریه منجر شوند.
مصرف سیگار و دخانیات نیز از عوامل اصلی ابتلا به سرطان است. مصرف سیگار در ایران بالاست. این عامل به‌ویژه در مردان، نقش بسیار زیادی در شیوع سرطان ریه، سرطان دهان و گلو ایفا می‌کند.
اما با این همه نمی‌توان از نقش ژنتیک در ابتلا به سرطان‌ها چشم‌پوشی کرد. سرطان پستان و سرطان روده بزرگ می‌توانند در خانواده‌ها شایع‌تر باشند. در ایران، آگاهی کمتری در مورد ارثی بودن برخی از سرطان‌ها وجود دارد که ممکن است باعث تاخیر در تشخیص زودهنگام و درمان شود.
او با اشاره به اینکه عوامل محیطی و کشاورزی نیز در این بیماری‌ها تاثیرگذار است، ادامه می‌دهد: استفاده از مواد شیمیایی و سموم در کشاورزی، به‌ویژه در مناطق روستایی، می‌تواند یکی از عوامل خطر برای سرطان‌های معده و روده باشد. همچنین در برخی از استان‌های کشور که به‌دلیل مصرف زیاد نمک، نرخ بالاتری از سرطان معده مشاهده می‌شود.
اکبری بر این باور است که متاسفانه در ایران، غربالگری سرطان‌ها به‌طور گسترده انجام نمی‌شود. این باعث می‌شود که بسیاری از سرطان‌ها در مراحل پیشرفته شناسایی شوند که منجر به کاهش شانس درمان می‌شود؛ برای مثال، سرطان پستان اگر در مراحل اولیه شناسایی شود، درمان‌پذیرتر است. این در حالی است که پیشگیری از بسیاری از سرطان‌ها امکان‌پذیر است و نقش بسیار مهمی در کاهش بار بیماری دارد. او معتقد است استرس مزمن و فشار روانی یکی از عوامل تاثیرگذار در تغییرات فیزیولوژیک بدن است. استرس طولانی‌مدت می‌تواند به‌طور غیرمستقیم بر سیستم ایمنی بدن تاثیر گذاشته و خطر ابتلا به بیماری‌ها، ازجمله سرطان، را افزایش دهد.
به اعتقاد او، تغییرات در سبک زندگی و تغذیه سالم می‌تواند نقش مهمی در کاهش سرطان ایفا کند.
تغذیه سالم مصرف بیشتر میوه‌ها، سبزیجات، فیبر و کاهش مصرف غذاهای فرآوری‌شده و چربی‌های اشباع‌شده می‌تواند خطر سرطان‌های روده بزرگ و معده را کاهش دهد. از سوی دیگر، ورزش منظم می‌تواند از چاقی پیشگیری کند و خطر سرطان‌های روده بزرگ، پستان و پروستات را کاهش دهد. یکی از موثرترین روش‌ها برای پیشگیری از سرطان ریه، دهان، گلو و سایر انواع سرطان‌های قطع مصرف دخانیات است، چراکه دخانیات نقش مهمی در ابتلا به سرطان ایفا می‌کند.
او بر این باور است که افرادی که نمونه‌های سرطان در خانواده دارند باید کمی حساس‌تر باشند و غربالگری‌هایی را انجام دهند.
غربالگری سرطان‌های پستان، روده بزرگ و پروستات در افراد بالای ۴۵سال می‌تواند به تشخیص زودهنگام این بیماری‌ها کمک کند و شانس درمان را به میزان زیادی افزایش دهد. برنامه‌های آموزشی و اطلاع‌رسانی در مورد سرطان و عوامل خطر آن می‌تواند به مردم کمک کند تا از خطرات مختلف آگاه شوند و از رفتارهای پرخطر اجتناب کنند.
به اعتقاد این پزشک متخصص، کاهش آلودگی هوا، مدیریت مناسب پسماندها و کاهش استفاده از مواد شیمیایی در کشاورزی می‌تواند به کاهش شیوع برخی از انواع سرطان‌ها کمک کند.
او در پاسخ به این سوال که وضعیت درمان سرطان در ایران چگونه است؟ ادامه می‌دهد: در ایران، پیشرفت‌های قابل‌توجهی در زمینه درمان سرطان‌ها صورت گرفته است، به‌ویژه در حوزه‌های جراحی، شیمی‌درمانی و رادیوتراپی. همچنین درمان‌های نوین مانند درمان‌های هدفمند و ایمونوتراپی در برخی از مراکز درمانی پیشرفته در دسترس هستند. اما هنوز چالش‌هایی وجود دارد؛ برای مثال، درمان سرطان در مراحل پیشرفته هنوز هم با مشکلات زیادی مواجه است و نیاز به حمایت‌های مالی و تجهیزاتی بیشتر در بیمارستان‌ها احساس می‌شود. همچنین، در برخی از مناطق، دسترسی به درمان‌های پیشرفته و داروهای گران‌قیمت محدود است. درمجموع، وضعیت درمان سرطان در ایران درحال بهبود است ولی به توجه بیشتر در زمینه پیشگیری، غربالگری و تشخیص زودهنگام نیاز داریم تا میزان بقا و موفقیت درمان افزایش یابد، چراکه نرخ بقا برای برخی از سرطان‌ها در ایران هنوز پایین است، به‌ویژه به‌دلیل تشخیص دیرهنگام. سرطان‌هایی مانند سرطان پستان و روده بزرگ اگر در مراحل اولیه شناسایی شوند، شانس بهبود بالاتری دارند.
عوامل موثر در بروز سرطان کودکان
دکتر محمدتقی طباطبایی، متخصص سرطان کودکان و عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با «آگاه» در مورد نوع شیوع سرطان در کودکان می‌گوید: شیوع سرطان در کودکان به عوامل مختلفی بستگی دارد. در ایران، مهم‌ترین عوامل شامل عوامل ژنتیکی، محیط‌زیست و عادات نادرست زندگی هستند؛ البته در بسیاری از موارد، عامل اصلی مشخص نیست. اما نکته‌ای که وجود دارد این است که با توجه به پیشرفت‌های علمی و پزشکی در تشخیص و درمان، ما شاهد کاهش تدریجی در میزان مرگ‌ومیر ناشی از سرطان‌های کودکان هستیم. یکی از عوامل مهم دیگر، آلودگی هوا و مواد شیمیایی موجود در محیط است که به‌ویژه در کلان‌شهرها مانند تهران تاثیر زیادی بر سلامت کودکان دارد؛ البته در بسیاری از موارد، ابتلا به سرطان‌های کودکان به‌دلیل عفونت‌ها یا جهش‌های ژنتیکی است که به‌طور طبیعی رخ می‌دهند.
او با بیان اینکه سرطان در بزرگسالان با کودکان متفاوت است، ادامه می‌دهد: سرطان‌های کودکان و بزرگسالان تفاوت‌های عمده‌ای دارند. به‌طورکلی، سرطان‌های کودکان بیشتر به‌علت جهش‌های ژنتیکی در سلول‌ها یا اختلالات سیستم ایمنی بدن رخ می‌دهند. به همین دلیل، درمان‌های سرطان در کودکان اغلب با بزرگسالان تفاوت دارد.
در کودکان، لوسمی (سرطان خون) و تومورهای مغزی بیشترین شیوع را دارند. این در حالی است که در بزرگسالان، سرطان‌های روده بزرگ، پستان و ریه شایع‌تر هستند. همچنین، سرطان‌های کودکان معمولا سریع‌تر پیشرفت می‌کنند و نیاز به درمان‌های شدیدتری دارند.
این پزشتک متخصص سرطان معتقد است که برای پیشگیری از سرطان در کودکان، ابتدا باید توجه به محیط‌زیست و آلودگی‌های محیطی داشته باشیم. در شهرهای بزرگ که مشکلات آلودگی هوا وجود دارد، استفاده از تجهیزات مناسب و تشویق خانواده‌ها به استفاده از ماسک‌های مناسب می‌تواند مفید باشد.در زمینه تشخیص زودهنگام، مهم‌ترین موضوع این است که والدین باید نسبت به علائم هشداردهنده سرطان در کودکان آگاهی داشته باشند. اگر کودک دچار تب‌های طولانی، کاهش وزن ناگهانی یا خونریزی غیرطبیعی شد، باید فورا به پزشک مراجعه کنند. افزون بر این، غربالگری‌های منظم، به‌ویژه برای سرطان‌های شایع مانند لوسمی و تومورهای مغزی، می‌تواند در شناسایی زودهنگام سرطان کمک کند. متاسفانه درحال‌حاضر در ایران این غربالگری‌ها به‌طور سیستماتیک برای کودکان انجام نمی‌شود و این یکی از مشکلاتی است که باید به آن توجه بیشتری داشت.
فوق تخصص سرطان کودکان تاکید می کند که خوشبختانه در ایران مراکز درمانی ویژه‌ای برای کودکان مبتلا به سرطان وجود دارد. بیمارستان سرطان کودکان در تهران یکی از بهترین مراکز تخصصی است که امکانات درمانی مناسبی دارد. این بیمارستان‌ها به درمان‌های شیمی‌درمانی، رادیوتراپی و همچنین جراحی سرطان‌های کودکان اختصاص دارند.
اما یکی از چالش‌های موجود در درمان سرطان کودکان در ایران، دسترسی به داروهای نوین و هزینه‌های بالای درمان است. داروهای بسیاری که در درمان سرطان‌های کودکان موثر هستند، به دلیل تحریم‌ها یا مشکلات اقتصادی در دسترس نیستند و این می‌تواند روند درمان را به تأخیر بیندازد.با این حال، تلاش‌های زیادی در جهت بهبود خدمات درمانی و افزایش دسترسی به داروهای موردنیاز در حال انجام است. همچنین، مراکز درمانی در حال همکاری با سازمان‌های جهانی برای بهبود کیفیت درمان سرطان در کودکان هستند.
آنچه باید بدانیم...
سرطان یکی از مشکلات بهداشتی جهانی است که نه‌تنها بزرگسالان، بلکه کودکان را نیز تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. در ایران، در سال‌های اخیر توجه بیشتری به سرطان‌های کودکان و چالش‌های درمان آنها شده است. سرطان‌های کودکان معمولا با سرطان‌های بزرگسالان متفاوت است و نیازمند رویکردهای خاص در تشخیص و درمان هستند. طبق آمار وزارت بهداشت ایران و مرکز تحقیقات سرطان ایران، حدود سه تا چهارهزار مورد جدید سرطان در سال برای کودکان ایرانی تشخیص داده می‌شود. سرطان‌های کودکان در ایران حدود سه تا چهار درصد از کل موارد سرطان را تشکیل می‌دهند. در هر ۱۰۰هزار کودک در سال، تقریبا ۸ تا ۱۰کودک به سرطان مبتلا می‌شوند و لوسمی (سرطان خون) یکی از شایع‌ترین سرطان‌های کودکان در ایران است و حدود ۳۰-۴۰درصد از موارد سرطان کودکان را تشکیل می‌دهد. تومورهای مغزی نیز دومین نوع شایع سرطان در کودکان ایرانی هستند. به‌طور متوسط، نرخ بقا برای کودکان مبتلابه سرطان در ایران حدود ۶۰-۷۰درصد است. این نرخ در کشورهای پیشرفته به حدود ۸۰-۹۰درصد می‌رسد اما در ایران به دلایل مختلفی از جمله مشکلات دسترسی به درمان و تشخیص دیرهنگام، کمتر است. بسیاری از سرطان‌های کودکان در ایران در مراحل پیشرفته شناسایی می‌شوند که این موضوع می‌تواند تاثیر زیادی بر شانس درمان و بقا داشته باشد. ژنتیک مهم‌ترین دلیل در ابتلا به سرطان در کودکان است اما آلودگی هوا و مواد شیمیایی موجود در محیط نیز می‌تواند از عوامل خطر بروز سرطان در کودکان باشد. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، برخی ویروس‌ها مانند ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) می‌توانند با سرطان‌های خاص در کودکان ارتباط داشته باشند.
آمار سرطان در ایران
۵۰۰ هزار نفر مبتلا به سرطان در ایران (۲۰۲۰)
۱۹۰ هزار مورد جدید سرطان هر سال در ایران
۷۰ هزار مرگ ناشی از سرطان هر سال در ایران
۲۵ درصد مرگ‌ومیرهای ایران ناشی از سرطان
بیشترین سرطان در کشور
سرطان پستان: شایع‌ترین سرطان در زنان
سرطان روده بزرگ: شایع‌ترین در میان مردان
سرطان معده: ایران یکی از کشورهای با نرخ بالای این نوع سرطان
سرطان ریه: به‌ویژه در مردان، مرتبط با مصرف سیگار و آلودگی هوا
سرطان پروستات: دومین سرطان شایع در مردان ایرانی
نظر شما