آگاه: «جماران» در ایام دهه فجر به روی آنتن شبکه یک رفته و با ترکیب تحلیل‌های کارشناسان و روایت راویان آن وقایع تاریخی، توجه نسل جوان را به اندیشه‌های امام(ره) جلب کرده و از این رهگذر با نگاهی به اندیشه امام(ره) به‌عنوان بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران از کلام و متون امام  برای حل چالش‌های کنونی کشور بهره‌برداری شود. با  عدالت‌پناه، تهیه‌کننده این برنامه به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید.

 ایده اولیه برنامه تلویزیونی جماران از کجا شکل گرفت و به همت چه کسانی ساخته شد؟ 
برنامه جماران به بررسی و بازخوانی اندیشه‌ها و سیره امام‌خمینی(ره) می‌پردازد. سال‌هاست که این موضوع دغدغه ما بوده است. جمعی از دوستان که در جنبش دانشجویی عدالتخواه فعالیت می‌کردیم، بر این باور بودیم که باید پیرامون اندیشه‌های امام(ره) مدام تحقیق کنیم و در شرایط امروزین جامعه و حاکمیت آرمان‌های ایشان را مطالبه کنیم. بالطبع در آن روزها که دانشجو بودیم سرپرشورتری داشتیم و موارد زیادی در ساختار سیاسی و مدیریتی و حتی اجتماعی و فرهنگی کشور می‌دیدیم که با آنچه ما در صحیفه امام(ره) می‌خواندیم زاویه داشت؛ لذا این مطالبه برای پیگیری اجرای منویات امام(ره) و تحقق کلام و پیام‌های امام(ره) از همان دوران دانشجویی در ما شکل گرفت و همواره در فضای عدالتخواهانه دانشجویی به‌دنبال فرصتی بودیم تا بتوانیم این مطالبات را بیان کنیم و نسبت‌به آنچه در عالم واقع درحال رخ‌دادن است و آنچه از مطالعه در سیر تفکر و اندیشه امام(ره) می‌فهمیدیم یک انحراف معیاری بسنجیم و زمانی که در مدرسه سینمایی اندیشه و هنر (ماه)، صحبت‌هایی درباره ساخت برنامه‌ای در این زمینه مطرح شد باتوجه‌به پیش‌زمینه‌ای که داشتیم، بسیار استقبال کردم و با همکاری دوستان، طرح برنامه را به شبکه یک ارائه دادیم و با موافقت گروه معارف اسلامی شبکه، وارد فاز اجرایی آن شدیم.

 ‌ چرا در فصل سوم برنامه جماران روی بازخوانی پیام‌ها و نامه‌های امام(ره) تمرکز شده است؟
برنامه جماران در دو فصل با ساختار گفت‌وگومحور حول شخصیت امام(ره) ساخته شده بود اما ما بر این باور بودیم که برای شناخت هرچه بیشتر شخصیت امام‌خمینی(ره) و بازتاب آن روحیات تابناک به‌طور تخصصی و ویژه روی پیام‌های امام تمرکز کنیم، چراکه امام‌خمینی(ره) در مقاطع مختلف کشور و در بحران‌های گوناگون، پیام‌هایی صادر کرده‌اند که هریک نشان و انعکاسی از خلقیات و دغدغه‌های ایشان است. این پیام‌ها هریک در یک بستر سیاسی ،اجتماعی صادر شده و اکنون که به آن رجوع می‌کنیم مانند مشعلی است که راه را روشن می‌کند و از دل آنها می‌توان رهنمودهایی برای حال امروز خود، کشور و انقلاب اسلامی بیابیم. 
 زمانی که تصمیم بر این شد تا فصل سوم با آغاز دهه فجر روی آنتن برود، چند پیام مهم امام(ره) را انتخاب کردیم و در اولویت قرار دادیم تا با بازخوانی آن و پرداختن به شرایط سیاسی_اجتماعی مقطعِ صدور پیام با حضور افرادی که در آن مقطع به آن پیام ربط داشتند و در جریان ابلاغ و اجرای آن بودند یک نقب تاریخی به موضوع بزنیم تا بیننده در ابتدای امر به علل صدور آن نامه یا پیام ازسوی امام(ره) آشنا شود و سپس با حضور کارشناسی مسلط به حوزه مربوطه آن نامه و در گفت‌وگو و پرسش‌وپاسخ با نسل جوان و دانشجو که تشنه دانستن بیشتر است تحلیل درستی از محتوای پیام ارائه شود. ما تمام سعی‌مان را کردیم در یک برنامه تلویزیونی در هر قسمت به یک پیام بپردازیم. گرچه بعضی پیام‌ها به‌گونه‌ای است که برای کاوش عمیق‌تر آن به زمان بیشتری نیاز داریم.

‌ چه پیام‌هایی برای این فصل و به‌خصوص ایام دهه فجر انتخاب شد تا در فصل سوم از برنامه «جماران» به آن بپردازید؟ 
باتوجه‌به پژوهشی عمیق که صورت گرفته بود برای ساخت فصل سوم برنامه، در ابتدای امر به ۲۶پیام و موضوع رسیدیم و برای ۱۰قسمت نخست این برنامه که در دهه فجر روی آنتن برود سعی کردیم ترکیبی از پیام‌های معروف و پیام‌هایی که کمتر به آن پرداخته شده و دنیایی از حرف و تحلیل و بررسی در آن نهفته انتخاب کنیم؛ به‌عنوان مثال، انتخاب پیامی که منتج به تشکیل نهضت سوادآموزی شد، آن هم پیام مهمی که در سال نخست پس از پیروزی انقلاب ازسوی امام(ره) صادر شد، نشان از یک دغدغه جدی در نزد امام دارد که آن مسئله بی‌سوادی جامعه بود. باوجود تمام تبلیغات و بازی‌های رسانه‌ای سلطنت‌طلبان که سعی در نمایش غیرواقعی از وضعیت رفاه، توسعه و پیشرفت کشور دارند، بیش از ۵۰درصد جامعه در زمان وقوع انقلاب بی‌سواد بودند و حتی توان خواندن و نوشتن نداشتند. این مسئله یک دغدغه جدی برای امام(ره) بود و به همین خاطر در پیامی فرمان تشکیل نهضت سوادآموزی را صادر کردند که منجر به یک حرکت ملی ازسوی امت شد و تا حدود زیادی این نقیصه بی‌سوادی از جامعه ما رخ بربست. چگونگی تشکیل نهضت و نکاتی که امام(ره) در آن پیام به آن اشاره کردند و ازسوی مردم و نهادهای انقلابی انجام شد، خود یک الگوی موفق برای امروز ماست که در یک قسمت با حضور حجت‌الاسلام محسن قرائتی به‌عنوان نماینده امام در نهضت سوادآموزی به آن پرداختیم. یا دیگر پیامی که مدنظر ما قرار گرفت پیام مهم هشت‌ماده‌ای امام(ره) که معروف شده به منشور «حقوق شهروندی» بود، یک پیام دقیق سرشار از نکات دقیق حقوقی اسلامی در حفظ کرامت انسانی شهروندان است که هنوز مورد ارجاع حقوقدانان بسیاری است ولی آن‌چنان که باید برای عامه مردم شناخته نیست. این پیام در سال۱۳۶۱ در بحبوحه مشکلات داخلی از قبیل ترورها و حرکت‌های تجزیه‌طلبانه و درعین‌حال حمله سهمگین دشمن خارجی به مرزها ازسوی امام(ره) خطاب به مسئولان قضایی و اجرایی کشور صادر می‌شود و نشان از دقت‌نظر امام(ره) در صیانت از حقوق شهروندی و رعایت نکات شرعی و اخلاقی در برخورد با مجرمان یا افرادی که مورد سوءظن واقع می‌شدند، بود؛ امام(ره) ۴۰روز پس از جنگ پیامی صادر می‌کنند و در آن سیاست‌های کلی نظام در دوران بازسازی را ابلاغ می‌کنند و نکاتی را به مسئولان و مردم گوشزد می‌کنند که اکنون هم که به آن مراجعه می‌کنیم متوجه میزان اهمیت، راهبردی و دقیق بودن آن پیام می‌شویم. دشمنان مکتب امام‌خمینی(ره) در این سال‌ها به‌خصوص با گسترش فضای‌مجازی بسیار تلاش کرده‌اند تا نشان دهند امام(ره) از مسائل اقتصادی آگاهی کافی نداشتند اما وقتی این پیام را مطالعه و بازخوانی می‌کنید، واقعا شگفت‌زده می‌شوید که یک مرجع تقلید دینی چنین دیدگاه‌هایی درباره مسائل اقتصادی و بازسازی کشور بیان کرده‌اند؛ سیاست‌های اقتصادی که شاید اگر به‌درستی ازسوی دولت‌ها سرلوحه کار قرار می‌گرفت بسیاری از مشکلات کنونی را نداشتیم. در این ۱۰شب سعی کردیم به وجهی از شخصیت بی‌نظیر امام(ره) و پیام‌های ایشان چون منشور روحانیت، منشور هنر یا نامه‌ای که به دغدغه امام(ره) برای تدوین تاریخ انقلاب اسلامی بپردازیم و از همه علاقه‌مندان دعوت می‌کنم برای آشنایی بیشتر با سیره و اندیشه امام(ره) به صفحه فصل سوم برنامه جماران در تلوبیون مراجعه کنند، چراکه هرکدام از این پیام‌ها به‌نوعی راهگشا هستند و می‌توانند درس‌هایی برای امروز و آینده ما ارائه دهند. امام(ره) با نگاه عمیق عرفانی خود به مسائل دنیوی، راه را برای تعالی مشخص می‌کنند و این پیام‌ها اغلب انعکاسی از نگاه آسمانی ایشان دارند.

‌ پیش از این برنامه‌ای ویژه که در آن به‌صورت اختصاصی به رهبر کبیر انقلاب پرداخته شود، ساخته نشده بود، برنامه «جماران» چه ابعاد جدیدی از شخصیت و اندیشه امام‌خمینی(ره) را به مخاطبان ارائه می‌دهد که پیش از این کمتر به آن پرداخته شده است؟
ازآنجاکه امام(ره)، رهبر محبوب یک امت بودند تاکنون برنامه‌های زیادی درباره ایشان ساخته شده است که بیشتر جنبه مناسبتی و احساسی داشته یا تنها تصویری از یک رهبر سیاسی که حکومت شاهنشاهی را به جمهوری رسانده به نمایش گذاشته‌اند و برنامه‌ای ساخته نشده که به‌طور جدی به وجوه دیگر شخصیت امام(ره) به‌ویژه ساحت اندیشه ژرف این مرد اندیشمند، عارف، مرجع دینی و سیاستمدار آگاه به زمان، تاریخ و حتی آینده بپردازد. در برنامه جماران سعی کردیم تا جرعه‌ای از این بحر عظیم و گوارا را برگیریم. امیدوارم با گام‌هایی که برداشتیم، حتی اگر کوچک باشد، بتوانیم از این میراث عظیم بهره‌مند شویم. خودِ من برای ساخت این برنامه بارها به صحیفه امام مراجعه کردم و هر بار با شگفتی‌های جدیدی روبه‌رو شدم. انگار نوری از اندیشه‌های این شخصیت بزرگ بر ما تابیده می‌شد و نکات جدیدی از ایشان کشف می‌کردم و می‌آموختم.

‌ در این برنامه از راوی واقعه پیام و کارشناس برای تحلیل پیام دعوت شده است و رجوع به این پیام‌ها و نامه‌ها به‌گونه‌ای جنبه تاریخی پیدا کرده است؛ رجوع دوباره به متن نامه‌ها چه انعکاسی در کلام این شخصیت‌ها و کارشناسان گذاشته بود؟ 
امام(ره) و اندیشه‌هایشان یک رویداد تاریخی و متعلق به کتاب تاریخ و موزه‌ها نیست. شخصیت عظیم امام(ره)، جدا از تاثیر معنوی‌اش بر کشور، در اندیشه‌ها، وسعت تفکر و سیاست‌های حکمرانی تغییرات عظیمی ایجاد کرد. شگفتی و عظمت امام(ره) در کلام بسیاری از افرادی که امام(ره) را درک کرده بودند و ایشان را از نزدیک دیده بودند، به‌وضوح مشاهده می‌شد و من نیز به‌عنوان مخاطب از این گفتارها مشعوف می‌شدم.
علاوه‌براین، افرادی که روی تفکر، اندیشه و پیام امام(ره) کار کرده‌ و به‌عنوان کارشناسان در برنامه ما حضور داشتند نکات جدیدی را از آن پیام‌ها استخراج کرده بودند که جالب بود. تمامی کارشناسان اذعان داشتند که مطالعه روی پیام‌های امام(ره)، سخنرانی‌ها و اندیشه‌های ایشان می‌تواند دریچه‌های جدیدی را به روی ما بگشاید و ساحت فکر و اندیشه را تقویت کند و وسعت ببخشد. هدف ما هم در جماران همین بود که با بازخوانی این پیام‌ها و استخراج حرف‌های جدید و انتقال آن به زبان هنر و رسانه و همچنین توجه‌دادن به نسل جدیدی بود که شاید راجع به امام(ره) اطلاعات کافی ندارند یا فقط چند عکس دیده و جمله کوتاه از ایشان شنیده‌ باشند مطمئنم بسیاری از کسانی که شناخت کمی از امام(ره) دارند، با دیدن این فصل از برنامه جماران علاقه‌مند خواهند شد تا به‌طور دقیق‌تر راجع به ایشان مطالعه کنند.

‌ در دنیای امروز رسانه‌ها تمرکز خود را بر مسائل کوتاه‌مدت و داغ می‌گذارند، مانند محتوای ریز و سطحی که در اینستاگرام مشاهده می‌شود. بسیاری از افراد حوصله ندارند که به جست‌وجو و تحقیق بپردازند. باتوجه‌به موضوعاتی که در برنامه جماران مطرح می‌کنید، به نظر شما آیا توانسته‌اید پیام‌های عمیق و بلندمدت امام(ره) را به شکلی جذاب برای مخاطب ارائه دهید تا اندیشه‌های ایشان در عصر رسانه‌ای امروز به‌خوبی نمود پیدا کند و مغفول نماند؟
ما تمام تلاش خود را کرده‌ایم اما واقعیت این است که پرداختن به اندیشه‌های امام در قالب یک برنامه تلویزیونی یا یک قسمت ۴۰ یا ۵۰دقیقه‌ای کافی نیست. هر یک از پیام‌ها به بررسی عمیق‌تری نیاز دارد. کلام امام(ره) متفاوت است و نمی‌توان آن را در یک جمله ساده خلاصه کرد.
ما گامی برداشتیم تا برای افرادی که علاقه‌مند هستند، اطلاعات بیشتری ارائه دهیم. تا کنون ۱۰موضوع و پیام از امام(ره) را بررسی کردیم و حداقل یک گام به جلو برداشتیم تا اندیشه‌های ایشان را بازخوانی کنیم. اما واقعیت این است که افرادی که می‌خواهند بیشتر بدانند، باید بیشتر مطالعه کنند و بیندیشند. قطعا با کلیپ‌های کوتاهی که در فضای مجازی منتشر می‌شود، نمی‌توان به این هدف رسید چراکه دشمنان اندیشه والای امام(ره) در فضای مجازی، کم نیستند. بسیاری از سخنان امام(ره) ناقص نقل می‌شوند و این تحریف‌ها یا به‌دلیل نگاه غفلت‌آلود است یا کینه‌ای که از سرنگونی نظام طاغوت و برهم‌زدن نظم نوین جهانی مستکبرین و استعمارگران ازسوی امام(ره) است؛ البته می‌دانیم که ممکن است برخی از این محتواهای مغرضانه تاثیر منفی روی افرادی بگذارد که امام(ره) را ندیده‌اند یا اندیشه‌های ایشان را نمی‌شناسند. جوانان و نوجوانانی که در فضای مجازی فعال هستند، باید توجه داشته باشند که فیلم‌ها و محتواهایی که از امام(ره) منتشر می‌شود، ممکن است نادرست یا تحریف‌شده باشد و لازمه پی‌بردن به حقیقت رجوع به اصل و منابع معتبر است. صحیفه امام یکی از این منابع غنی و معتبر است.
در کشوری که انقلابی بزرگ رخ داده، شناخت اندیشه‌های معمار انقلاب بسیار مهم است و هرچقدر نسل‌های آینده شناخت بیشتری پیدا کنند برای آینده و سرنوشت کشور و حتی زندگی شخصی افراد سرنوشت‌ساز خواهد بود. 

‌ و درنهایت...
صحبت درباره شخصیت‌های برجسته‌ای مانند ملاصدرا، سهروردی، ابن‌عربی یا شاعران نامی و عارفان بزرگ شاید راحت‌تر باشد، درحالی‌که چندان شناخت دقیقی از بزرگی اندیشه ایشان در میان سرآمدان علمی و فکری جهان اسلام در طول تاریخ و تحولی که ایجاد کردند برای ما ایجاد نشده است و شاید آیندگان بیشتر به اندیشه‌های ایشان رجوع کنند. اما اگر بدانیم که چنین اندیشمندی با این پشتوانه علمی، عرفانی، سیاسی و تاریخی چه تحولی را رقم زده و برای جامعه ما چه دستاوردهایی به ارمغان آورده است، بیشتر کنجکاو خواهیم شد تا بیشتر از ایشان بدانیم. او جامعه‌ای با ساختار سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نوینی ایجاد کرد که همه اینها نتیجه اندیشه‌های ایشان است.
بازخوانی اندیشه‌های امام مختص یک دهه یا چند روز خاص در سال نیست. این فرآیند باید مکرر و مستمر انجام شود و به شکل‌های مختلف ارائه شود. خوشبختانه، ما اکنون دسترسی به صوت‌ها و نامه‌ها به‌صورت مکتوب داریم و صحیفه امام نیز در ۲۱جلد موجود است که می‌توان به آن مراجعه کرد.