به گزارش آگاه، رییس‌جمهور آمریکا که در آغازین روزهای دومین دوران حضور در کاخ سفید به سر می‌برد، سرمست از این پیروزی برای همه جهان خط و نشان می‌کشد؛ از بستن تعرفه‌های سنگین برای واردات از اروپا، کانادا و برخی دیگر کشورها و تغییر نام خلیج مکزیک گرفته تا تسلط بر کانال پاناما، اما آنچه بیش از همه موردتوجه مردم غرب آسیاست طرحش برای غزه است. ترامپ در این ایام مواضعی تند و صریح علیه فلسطین به‌ویژه نوار غزه اتخاذ کرده که جای بحث و موشکافی جدی دارد. وی اخیرا در اظهاراتی تاکید کرده که در صورت عدم آزادی اسرای صهیونیست، توافق آتش‌بس در غزه را ملغی اعلام و درهای جهنم را به روی حماس باز خواهد کرد.
ترامپ برخلاف مفاد توافق آتش‌بس در غزه، تهدید کرده است که در صورت عدم آزادی همه اسرای صهیونیست تا ساعت ۱۲ظهر روز شنبه آینده، آتش‌بس را لغو خواهد کرد. رییس‌جمهور آمریکا که سعی کرده در دومین دور ریاست‌جمهوری‌اش خودش را دارای سیاستی متعادل نشان دهد، در موضوع غزه کاملا پرده‌ها را کنار زده و بدون پنهانکاری تهدید کرده در صورت عدم همراهی اردن و مصر با سیاست‌هایش، کمک‌های چندمیلیارد دلاری سالانه آمریکا به این دو کشور را متوقف خواهد کرد. وی افزود: درصورتی‌که اردن و مصر از پذیرش آوارگان فلسطینی خودداری کنند، کمک‌ها به این دو کشور را متوقف خواهد کرد. وی با پیش‌بینی اینکه اردن احتمالا آوارگان فلسطینی اهل غزه را خواهد پذیرفت، برخلاف خواست اهالی غزه مدعی شد: آنها خواهان خروج از غزه هستند، البته درصورتی‌که مکان مناسبی برای آنها فراهم کنیم، من معتقدم برخی کشورها می‌توانند این کار را انجام دهند!
ترامپ در ادامه حتی پای خود را فراتر نهاده و عنوان کرده است که فلسطینیانی که از نوار غزه کوچانده خواهند شد، هرگز حق بازگشت به این باریکه را نخواهند داشت! البته طرح دونالد ترامپ با وجود استقبال گسترده ازسوی نتانیاهو و راستگرایان افراطی حاکم بر اراضی اشغالی که حتی آن را طرحی انقلابی توصیف کرده‌اند، با پاسخ قاطع گروه‌های مقاومت فلسطین و مخالفت شدید کشورهای عربی و اسلامی همراه شده و حتی در میان هم‌پیمانان دیرین منطقه‌ای آمریکا نیز خریدار نداشته است؛ موضوعی که در بخش نخست این گزارش به آن اشاره کردیم.
طرح دونالد ترامپ، رییس‌جمهور آمریکا، مبنی بر «تصرف» نوار غزه، تخلیه ساکنان فلسطینی و انتقال آنها به کشورهای همسایه، از زمان مطرح‌شدن در فوریه ۲۰۲۵، با موجی از محکومیت‌های بین‌المللی و منطقه‌ای مواجه شده است. این طرح که ازسوی ترامپ به‌عنوان راهکاری برای ایجاد «ریویرای خاورمیانه» و بازسازی غزه معرفی شد، نه‌تنها ازسوی فلسطینی‌ها و کشورهای عربی، بلکه از جانب متحدان سنتی آمریکا در اروپا نیز نقض حقوق بین‌الملل و تهدیدی برای ثبات منطقه ارزیابی شده است. در این گزارش، ابعاد طرح، دلایل مطرح شدن آن، و واکنش‌های جهانی بررسی می‌شود:
ماهیت طرح ترامپ
اما سوالی که اینجا پیش می‌آید این است که ماهیت این طرح چیست:
۱. تصرف غزه و بازسازی تحت مالکیت آمریکا:
ترامپ در سخنرانی خود در ۵فوریه ۲۰۲۵ اعلام کرد ایالات‌متحده قصد دارد نوار غزه را پس از تخلیه فلسطینی‌ها «تصرف» کند و آن را به یک منطقه توریستی و اقتصادی تبدیل کند. او ادعا کرد این طرح می‌تواند با «تخریب کامل زیرساخت‌های ویران شده» و بازسازی غزه، هزاران شغل ایجاد کند. ترامپ همچنین تاکید کرد فلسطینی‌ها باید به‌طور موقت یا دائم به کشورهای دیگر مانند مصر و اردن منتقل شوند تا غزه به «ساحلی بهشتی» تبدیل شود.
۲. توجیه امنیتی و اقتصادی:
ترامپ و مقامات رژیم صهیونیستی مانند بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسراییل، این طرح را راهکاری برای جلوگیری از بازگشت حماس و تضمین امنیت این رژیم عنوان کردند. وزیر دفاع اسراییل، یسرائیل کاتز، نیز ادعا کرد حماس از غیرنظامیان به‌عنوان
«سپر انسانی» استفاده می‌کند و تخلیه غزه می‌تواند به «غزه غیرنظامی‌شده» بینجامد.
۳. ابهام در جزئیات اجرایی:
سخنگوی کاخ سفید، کارولین لیویت، پس از انتقادات بین‌المللی، اظهارات ترامپ را تعدیل کرد و گفت انتقال فلسطینی‌ها «موقت» خواهد بود و آمریکا قصد اعزام نیروی نظامی به غزه را ندارد. بااین‌حال، تناقض میان ادعای مالکیت بلندمدت و انتقال موقت، سوالات زیادی درباره عملی بودن طرح ایجاد کرده است.
واکنش‌های منطقه‌ای
سخنان ترامپ و طرح زیاده‌خواهانه او برای غزه و فلسطینیان با واکنش‌های گسترده‌ای در منطقه و جهان روبه‌رو شده است که در ادامه به بخشی از آنها اشاره می‌شود:
۱. مخالفت کشورهای عربی:
مصر و اردن: این دو کشور که مرزهای مستقیم با غزه دارند، به شدت با پذیرش فلسطینی‌ها مخالفت کردند. مصر تاکید کرد بازسازی غزه باید بدون جابه‌جایی ساکنان انجام شود و اردن نیز هرگونه طرح انتقال را «تخریب پیمان صلح» خواند.
عربستان سعودی: ریاض شرط هرگونه عادی‌سازی روابط با اسراییل را تشکیل دولت فلسطینی مستقل دانست و اعلام کرد مخالفتش با جابه‌جایی فلسطینی‌ها «غیرقابل مذاکره» است.
ترکیه و ایران: ترکیه این طرح را «غیرقابل پذیرش» و ایران آن را «تخریب حقوق فلسطینی‌ها» عنوان کرد.
۲. واکنش فلسطینی‌ها:
تشکیلات خودگردان فلسطین: محمود عباس، رییس تشکیلات خودگردان، این طرح را نقض حقوق بین‌الملل و «تکرار فاجعه نکبت» (آوارگی ۱۹۴۸) خواند.
حماس و جهاد اسلامی: این گروه‌ها طرح ترامپ را «اشتعال‌بخش» و تلاشی برای حذف حقوق تاریخی فلسطینی‌ها دانستند.
۳. رژیم صهیونیستی؛ استقبال از طرح و حمایت با اهداف سیاسی
نتانیاهو که مدت‌ها منتظر بازگشت جمهوری‌خواهان به قدرت با رهبری ترامپ بود از طرح ترامپ به‌عنوان «ایده‌ای خلاقانه» استقبال کرد اما تحلیلگران معتقدند این موضع بیشتر برای تقویت جایگاه داخلی او در ائتلاف راستگرای اسراییل است.
واکنش‌های بین‌المللی
طرح بلندپروازانه ترامپ واکنش‌های بین‌المللی را نیز در پی داشت و نهادها و مسئولان سازمان‌های بین‌المللی با این طرح مخالفت کردند.
۱. سازمان ملل و نهادهای حقوقی:
دبیرکل سازمان ملل، آنتونیو گوترش، هشدار داد که هرگونه جابه‌جایی اجباری فلسطینی‌ها «نقض حقوق بین‌الملل» و مشابه «پاکسازی قومی» است.
گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور فلسطین، فرانچسکا آلبانیز، این طرح را «غیراخلاقی و غیرمسئولانه» توصیف کرد.
۲. اتحادیه اروپا و غرب:
آلمان و فرانسه: آنالنا بربوک، وزیر خارجه آلمان و مقامات فرانسوی با اشاره به ضرورت «راه‌حل دودولتی»، هرگونه اشغال یا جابه‌جایی را محکوم کردند.
بریتانیا و اسپانیا: این کشورها بر حق فلسطینی‌ها برای زندگی در غزه به‌عنوان بخشی از دولت آینده فلسطین تاکید کردند.
۳. واکنش آمریکا:
حزب دموکرات: سناتور کریس مورفی طرح ترامپ را «پاکسازی قومی» و سناتور کریس ون هولن آن را «تهدید برای امنیت منطقه» خواندند. شورای روابط آمریکا- اسلامی (CAIR) به‌عنوان یک سازمان مدنی نیز ضمن مخالفت با طرح ترامپ هشدار داد این طرح «جنایت علیه بشریت» است.
چالش‌های اجرایی و پیامدهای احتمالی
جدای از مخالفت‌های بین‌المللی و منطقه‌ای و جدا از اینکه اساسا این طرح قابل اجرا باشد یا خیر، این طرح برای نهایی شدن با انواع مختلفی روبه‌رو است که به برخی از این مشکلات اشاره می‌کنیم.
۱. موانع حقوقی و عملی:
حقوق بین‌الملل: تصرف غزه ازسوی آمریکا فاقد پایه قانونی است و نقض قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل محسوب می‌شود.
مخالفت مالی و منطقه‌ای: ترامپ اعلام کرد آمریکا هزینه بازسازی را نمی‌پردازد اما جذب سرمایه از کشورهای عربی بدون موافقت آنها غیرممکن به نظر می‌رسد.
۲. تشدید بحران انسانی:
باتوجه‌به آوارگی دومیلیون فلسطینی در غزه، اجرای این طرح می‌تواند به بحران مهاجرتی در مصر و اردن دامن بزند و تنش‌های فرقه‌ای را افزایش دهد.
۳. تاثیر بر روند صلح:
طرح ترامپ راه‌حل دودولتی را تضعیف می‌کند و ممکن است عادی‌سازی روابط اسراییل با کشورهای عربی مانند عربستان را به تعویق اندازد. طرح ترامپ برای غزه، باوجود ادعاهای جسورانه، با چالش‌های جدی حقوقی، سیاسی و عملی مواجه است. مخالفت گسترده کشورهای عربی، اروپایی و نهادهای بین‌المللی، همراه با مقاومت فلسطینی‌ها، احتمال اجرایی شدن آن را نزدیک به صفر می‌کند. از سوی دیگر، این طرح می‌تواند بهانه‌ای برای تشدید درگیری‌ها در غزه و تضعیف جایگاه دیپلماتیک آمریکا در منطقه باشد. به نظر می‌رسد ترامپ بیشتر در پی ایجاد گفتمان جدیدی است که منافع اسراییل و پایگاه انتخاباتی خود را تقویت کند اما هزینه‌های این گفتمان برای ثبات خاورمیانه و حقوق بشر غیرقابل انکار است.
نظر شما